در آیین جایزه ملی تامین مالی فناوری و نوآوری مطرح شد؛
نیازمندی زیست‌بوم علم و فناوری به تامین سرمایه‌های بزرگ / باید ابزارهای نوین مالی ایجاد شوند

آیین جایزه ملی تامین مالی فناوری و نوآوری ایران شب گذشته با حضور دکتر حسین افشین معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس‌جمهور، دکتر محمدنبی شهیکی تاش، معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و سایر بازیگران  و فعالان زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار شد و با معرفی ۲۰ برگزیده در بخش‌هایی همچون صندوق‌های VC وCVC، سکوهای تامین مالی جمعی، مشاوران سرمایه گذار، بانک‌ها و پارک های علم و فناوری به کار خود پایان داد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری سینا، حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس‌جمهوری در این مراسم بر اهمیت تامین مالی حوزه نوآوری و فناوری در پویایی زیست‌بوم دانش‌بنیان تاکید کرد و گفت: علم و فناوری امروز یک پدیده تجملی، نمایشی و لوکس نیست و به نوعی اساس بقا، رقابت و پیشرفت یک کشور محسوب می‌شود. این پیشرفت و بقا محقق نمی‌شود مگر اینکه زیرساخت تامین مالی را بیش از بیش در اولویت قرار دهیم.

وی یکی از کارکردهای جایزه تامین مالی فناوری و نوآوری ایران را تغییر نگرش در ذهنیت مسئولان نسبت به روش‌های تامین مالی عنوان کرد و افزود: در گذشته به تامین مالی و سیر تجاری‌سازی یک نوآوری تنها از دل یک آزمایشگاه بسنده می‌شد اما امروز شرکت‌های دانش‌بنیان بلوغ یافته‌تر شده و برای تولید محصولات سطح بالا نیازمند تامین مالی در مقیاس‌های ۵۰۰ میلیارد تومان تا یک یا دو همت هستند.

وی اظهارکرد: در حال حاضر بهره‌گیری از صندوق‌های پژوهش و فناوری، صندوق‌های خطرپذیر شرکتی و کمک‌های مالیاتی همانند اعتبار مالیاتی و معافیت مالیاتی از جمله روش‌های متعارف دنیا در موضوع تامین مالی است؛ این شیوه‌های تامین مالی کافی نیست و به همین دلیل دفتر تامین مالی در معاونت علمی را به مرکز تامین مالی ارتقا دادیم تا بتوانیم بیش از پیش از روش‌های رایج تامین مالی در دنیا بهره بگیریم.

وی یادآورشد: امسال در ماده ۱۲ سند مصوب دولت درباره سرمایه‌گذاری، مقرر شد که معاونت علمی مجاز باشد سازوکاری برای انتشار «اوراق توسعه فناوری» از منابع داخلی بانک‌ها یا منابع مردمی طراحی کند؛ در حال حاضر برای هر دو مورد مجوز لازم اخذ شده است. اوایل امسال هم حدود۲۰ همت مجوز اوراق را با محوریت بانک رفاه دریافت کردیم. در حال حاضر پیشبرد این شیوه تامین مالی را با پنج بانک در دست انجام داریم. امیدواریم حدود ۱۰۰ همت را نهایی کنیم؛ این برنامه با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی در حال اجراست تا بتوانیم تأمین مالی بهتری برای اکوسیستم نوآوری داشته باشیم.

مشارکت مجموعه‌های بزرگ اقتصادی در  فرآیند تامین مالی

افشین یکی دیگر از راهکارهای تامین مالی را مشارکت مجموعه‌های بزرگ اقتصادی در  فرآیند تامین مالی عنوان کرد و گفت:  کسانی که در زنجیره ارزش فعالیت دارند، می‌توانند نقش موثری ایفا کنند و ما نیز آمادگی داریم در این زمینه کمک کنیم. مجموعه‌هایی که شبکه بزرگی از فروشندگان زیرمجموعه دارند، می‌توانند از مدل اوراق استفاده کنند؛ شرکت‌های زیرمجموعه آنها می‌توانند اوراق منتشر شده را خریداری کنند. این اوراق با قیمت کمتر عرضه می‌شود.

معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه داد: این اوراق علاوه بر ایجاد درآمد، نقدینگی لازم را برای مجموعه فراهم کرده و می‌تواند جنبه تشویقی نیز داشته باشد. به عنوان مثال فروشنده‌ای که زیرمجموعه شرکت اصلی است و اوراق را خریداری می‌کند، می‌تواند از امتیازاتی مانند تصفیه مالی دیرتر یا اولویت در رتبه‌بندی داخلی برخوردار شود. چنین مدلی باعث می‌شود اکوسیستم کسب‌وکار بتواند با تأمین پول ارزان‌تر، مسیر رشد خود را پایدارتر و اثربخش‌تر ادامه دهد. این مدل را نیز آمادگی داریم در سطح ملی توسعه دهیم.

وی بیان کرد: در فرآیند فروش اوراق توسعه فناوری، نقش خریداران از جمله صندوق نوآوری و شکوفایی و خود اکوسیستم فناوری از اهمیت بیشتری برخوردار است. زمانی که اوراق توسعه فناوری را منتشر می‌کنیم، باید در طرف مقابل خریدارانی وجود داشته باشند که این اوراق را خریداری کنند. در حال حاضر هم صندوق نوآوری آمادگی خرید اوراق را دارد و هم اکوسیستم نوآوری کشور برای مشارکت در خرید این اوراق آماده شده است.

به گفته وی، مجموعه‌های بزرگ نیز می‌توانند خودشان اوراق منتشر کنند و خرید آن در زنجیره فعالیتشان انجام شود. این فرایند، نشانه‌ای از وفاداری فروشندگان به اکوسیستم کسب‌وکار است؛ زیرا هر فروشنده با خرید اوراق ده یا بیست میلیون تومانی، در ظاهر عدد کوچکی هزینه می‌کند اما در مجموع تأمین مالی قابل‌توجهی برای اکوسیستم نوآوری کشور رقم می‌خورد.

تسهیل دسترسی شرکت‌های دانش‌بنیان به منابع بزرگ

افشین تسهیل دسترسی شرکت‌های دانش‌بنیان به منابع بزرگ مالی را از دیگر برنامه‌های تامین مالی دانست و افزود: ظرفیت‌های بسیار ارزنده‌ای برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و اکوسیستم نوآوری در قانون تامین مالی پیش‌بینی شده است. یکی از مهم‌ترین نکات این قانون، رسمیت یافتن دارایی‌های نامشهود به‌عنوان وثیقه برای تأمین مالی است.

به گفته وی، گاهی دارایی‌های شرکت دانش‌بنیان محدود به چند میز و صندلی است، در حالی‌که دارایی واقعی آن در مغزافزار و دانش فنی نهفته است. در قانون تأمین مالی، مکانیزم کارگزاری ارزیابی دارایی‌های نامشهود به معاونت علمی سپرده شده و آیین‌نامه‌های مرتبط تدوین شده‌اند. اکنون برای حمایت بیشتر در کنار این روند، راه‌اندازی «صندوق تضمین دارایی نامشهود» را آغاز کرده‌ایم. این دارایی‌ها باید به‌صورت مداوم به‌روزرسانی شوند، زیرا مبتنی بر فناوری هستند و ممکن است با گذر زمان فناوری تغییر کند، قدیمی یا جدید شود.

وی ادامه داد: یکی دیگر از اقدامات مهم در بحث تامین مالی اجرای موفق مدل «فکتورینگ» با همکاری وزارت اقتصاد و معاونت علمی است؛ مدلی که از سال ۱۳۹۸ در قانون وجود داشته اما عملاً استفاده نمی‌شد را با مشارکت صندوق نوآوری و شکوفایی اجرایی کردیم و خود صندوق پیش‌قدم شد تا فکتورینگ را بپذیرد. این سازوکار، امکان تأمین مالی تازه را فراهم می‌کند؛ هم می‌تواند به‌عنوان وثیقه مورد استفاده قرار گیرد، و هم برای ایجاد جریان درآمدی جدید به‌کار رود.

وی اظهارکرد: همچین مسیر جدید تأمین مالی نیز با صندوق توسعه ملی ایجاد کرده‌ایم. حدود دو و نیم همت منابع ریالی و نزدیک به ۱۰۰ میلیون دلار تسهیلات ارزی در نظر گرفته شده است. در خصوص بخش ارزی، شرکت‌های فناور، نوآور و حتی شرکت‌های نوپا می‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند؛ اما شرط اصلی آن است که شرکت متقاضی در سال گذشته به اندازه مبلغی که قصد دریافت دارد، درآمد ارزی داشته باشد.

زیست بوم نوآوری با مشکل تامین منابع بذری مواجه است

دکتر محمدنبی شهیکی تاش، معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این رویداد گفت: در حال حاضر یکی از مشکلات زیست‌بوم نوآوری در ایران نبود منابع مالی بذری و ضعف در سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر است و برای توسعه زنجیره ایده تا بازار و برای کمک به زیست بوم نوآوری، باید ابزارهای نوین مالی طراحی و به‌کار گرفته شوند.

وی با اشاره به ضعف ابزارهای مالی موجود در حمایت از زیست بوم نوآوری کشور و ضرورت ایجاد تناسب ساختارهای فعلی تأمین مالی با ظرفیت و چرخه عمر کسب وکارهای فناور، گفت: باید بررسی کرد که کدام بخش از زنجیره نوآوری کشور عملکرد مطلوبی دارد و کدام بخش نیازمند تقویت است. اگر این کار بر اساس شاخص‌های معین ارزیابی انجام شود، می‌توان به پاسخ دقیق‌تری رسید اما تجربه زیستی من نشان می‌دهد که مؤلفه‌ها و متغیرهای متعددی بر این ارزیابی ها اثر می‌گذارند.

وی یکی از چالش‌های زیست‌بوم نوآوری در ایران را نبود یک زنجیره‌ی منسجم از ایده تا بازار عنوان کرد و افزود: پاشنه‌ آشیل این زیست‌بوم نه فقط کیفیت ایده‌ها، بلکه نبود منابع مالی بذری و ضعف در سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر است. بسیاری از استارتاپ‌ها در همان مراحل اولیه، به دلیل نبود حمایت مالی و سرمایه‌گذاری هوشمند، فرصت رشد و بلوغ را از دست می‌دهند.

معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم با اشاره به نظریه‌ O-Ring که نامش را از حلقه‌ لاستیکی کوچک اما حیاتی در شاتل فضایی گرفته است، گفت: بر اساس این نظریه قدرت یک زنجیر به اندازه‌ ضعیف‌ترین حلقه‌ آن است و در هر نظام اقتصادی، تولیدی یا سیاست‌گذاری، کیفیت عملکرد تک‌تک اجزا به شدت به هم وابسته است. اگر حتی یکی از حلقه‌ها دچار ضعف باشد، کل زنجیره دچار اختلال خواهد شد.

شهیکی تاکید کرد: حتی اگر ایده‌های خلاقانه، نیروی انسانی مستعد و انگیزه‌ کارآفرینی بالا وجود داشته باشد، اما حلقه‌ تأمین مالی و سرمایه‌ بذری، سرمایه‌گذاری جسورانه و سازوکارهای حمایتی ضعیف باشند، خروجی کل نظام نوآوری تضعیف می‌شود. به عبارتی اگر در زنجیره‌ی نوآوری، «حلقه‌ی سرمایه‌گذاری» درست کار نکند، «ایده‌های باکیفیت» هم فرصت تحقق پیدا نمی‌کنند.

وی تصریح کرد: بر این اساس اصلاح نظام تأمین مالی نوآوری و شکل‌گیری نهادهای حرفه‌ای سرمایه‌گذاری خطرپذیر، به یکی از حیاتی‌ترین پیش‌نیازهای رشد پایدار این زیست‌بوم تبدیل شده است.

نظام تامین مالی نوآورانه باید متناسب با چرخه عمر کسب‌وکار باشد

معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم در ادامه با اشاره به ضرورت طراحی بسته‌های سرمایه گذاری متناسب با چرخه عمر محصول در حوزه‌های استارت‌آپی افزود: بررسی چرخه عمر کسب‌وکارها نشان می‌دهد، در TRLهای پایین، شرکت‌ها با مشکل جدی در تامین منابع و جریان نقدینگی روبه‌رو هستند، در حالی که در سطوح بالاتر، مهم‌ترین چالش آن‌ها در حوزه سرمایه‌گذاری برای توسعه و استهلاک است بنابراین، نظام تامین مالی نوآورانه باید متناسب با چرخه عمر کسب‌وکار شکل بگیرد و این حلقه از زنجیره نوآوری، تقویت شود.

شهیکی گفت: باید بتوانیم برنامه‌ریزی منسجمی برای عبور از شکاف سرمایه‌گذاری در چرخه عمر کسب‌وکارها داشته باشیم. رویداد جایزه تامین مالی فناوری و نوآوری ایران می‌تواند نقطه آغازی برای توجه بیشتر به بخش‌های مختلف حوزه کسب‌وکار و تقویت آن‌ها باشد.

وی ادامه داد: زنجیره توسعه نوآوری نیازمند هم‌افزایی و کار شبکه‌ای است و با توجه به اینکه فاصله محسوس با به وضعیت ایده‌آل، حلقه اتصال بخش‌های مختلف توسعه نوآوری به یک الگوی اجرایی و پیوند محیطی نیاز دارد که باید با محوریت بخش خصوصی شکل بگیرد و تقویت شود. در حال حاضر ابزارهای موجود کفایت لازم را ندارند بنابراین باید ابزارهای جدیدی طراحی شود تا چرخه تأمین مالی نوآورانه تقویت شود.

وی افزود: وضعیت بازیگران این عرصه نیز بسیار مهم است. این بازیگران تحت تأثیر متغیرهای اقتصاد کلان و ریسک‌های سیستماتیک قرار دارند و بازدهی سرمایه‌گذاری در بخش‌های استارتاپی هنوز جذابیت لازم را در مقایسه با دارایی‌های غیرمولد ایجاد نکرده و این موضوع نیز نیازمند توجه و برنامه‌ریزی جدی است.

ایجاد نظامی برای بازیگران حوزه تامین مالی فناوری و نوآوری ایران

امیرحسام بهروز، دبیر جایزه تامین مالی فناوری و نوآوری ایران نیز به اهداف برگزاری در این رویداد اشاره کرد و گفت: نخستین هدف این جایزه، شناسایی و معرفی بازیگران و نهادهای تأمین مالی فناوری و نوآوری در کشور است؛ این نهادها شامل صندوق‌های پژوهش و فناوری، شبکه بانکی، بازار سرمایه و سایر فعالان این عرصه هستند. هدف دوم هم تمرکز بر ابزارهای متنوع تأمین مالی است. از طریق این جایزه سعی کرده‌ایم فرهنگ‌سازی کنیم و به شرکت‌های فناور، خلاق و دانش‌بنیان نشان دهیم که تامین مالی صرفا معادل دریافت وام نیست و روش‌های متعدد و نوینی در این حوزه وجود دارد. همچنین درصدد بودیم از نهادهایی که در دسته‌بندی خود فعالیت مؤثر داشته‌اند و فعال‌تر از سایرین عمل کرده‌اند، تقدیر و تشکر کنیم.

وی در ادامه به خلا سیاستگذاری جامع این حوزه اشاره کرد و افزود: یکی از خلأهایی که در انجمن مدیریت فناوری احساس شد، نبود سیاستگذاری یکپارچه در حوزه تأمین مالی فناوری و نوآوری بود و برگزاری این جایزه با ایجاد تعامل میان نهادهای مختلف می‌تواند به توسعه نظام حکمرانی و سیاست‌گذاری در این حوزه کمک کند.

وی اظهارکرد: همچنین قصد داشتیم نظامی برای اعتبارسنجی و رتبه‌بندی نهادها و بازیگران حوزه تامین مالی فناوری و نوآوری ایران ایجاد کنیم زیرا این نظام باعث ایجاد رقابت بین نهادها خواهد شد از اینرو نهادهایی که عملکرد بهتری دارند تشویق خواهند شد و سایر نهادها نیز برای ارتقای خدمات خود به شرکت‌های فناور، ترغیب می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر بازیگران مختلف تامین مالی فناوری در کشور شناسایی شدند و ساختار بخش‌های مختلف جایزه بر اساس همین شناسایی شکل گرفت. این نهادها شامل بانک‌های کشور، صندوق‌های پژوهش و فناوری، سرمایه‌گذاران فرشته (Angel Investors)، کراودفاندینگ‌ها، اعتبارافزارها (فعال در حوزه ارزش‌گذاری)، نهادهای بازار سرمایه مانند مشاوران پذیرش و رکن ضامن، شتاب‌دهنده‌ها، مراکز نوآوری، پارک‌های علم و فناوری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های جسورانه بورسی هستند. بر همین اساس، جایزه در بخش‌های مختلف و با توجه به خدمات ارائه‌شده از سوی این نهادها، طراحی و پایه‌گذاری شد.

شناسایی ۵۲۴ نهاد تأمین مالی حوزه نوآوری و فناوری

بهروز بیان کرد: همچنین تمام اطلاعات داده‌هایی که از نهادهای مالی دریافت کردیم را با نهادهای متولی آن حوزه صحت‌سنجی کردیم و در نهایت با توجه به شاخص‌ها، پنج کاندیدا در هر بخش مشخص شد. کمیته داوری ما نیز این کاندیداها و اطلاعات مالی و دریافتی از نهادهای علمی و ناظری را مجدداً ارزیابی کرد تا برگزیده نهایی انتخاب شود. در نهایت موفق به شناسایی ۵۲۴ نهاد و شرکت فعال در حوزه تأمین مالی فناوری و نوآوری شدیم که اغلب بخش خصوصی بودند.

دبیر جایزه تامین مالی فناوری و نوآوری ایران یادآورشد: برای این ۵۲۴ نهاد، نامه‌ رسمی ارسال و از آنها خواسته شد در جایزه شرکت کنند. در نهایت در بخش‌های تخصصی، ۴۱۸ مورد نامزد ثبت شد؛ ۴۱۸ مورد به معنای ۴۱۸ شرکت نیست. حدود ۲۸۰ شرکت به‌صورت یکتا (یونیک) در جایزه شرکت کردند زیرا برخی از شرکت‌ها در چند دسته متفاوت می‌توانستند خدمات ارائه دهند و در چند بخش نامزد شوند. همچنین در بخش‌های ویژه، ۸۵ کاندیدا حضور داشتند.

وی تعداد شرکت‌هایی که توسط نهاد مالی تأمین مالی شده‌اند، حجم ریالی تامین مالی انجام‌شده، منبع تامین مالی (داخلی یا کارگزاری)، نوع ضمانت‌نامه‌ها و تعهدات پرداخت، نرخ واخواست ضمانت‌نامه‌ها، میزان ریسک‌پذیری نهادها، نوع سرمایه‌گذاری (مستقیم یا غیرمستقیم)، هزینه‌های پورتفوی شرکت‌ها، میزان مشارکت استانی یا ملی و همکاری با نهادهای دولتی و خصوصی را از معیارهای ارزیابی این جایزه برشمرد.

وی به نحوه انتخاب صندوق‌های پژوهش و فناوری پرداخت و گفت: در بخش صندوق‌های پژوهش و فناوری با توجه به تنوع گسترده، آنها را به چهار « صندوق‌های با سرمایه کمتر از ۳۰ میلیارد تومان»، «صندوق‌های با سرمایه ۳۰ تا ۵۰ میلیارد تومان»، «صندوق‌های با سرمایه ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان» و «صندوق‌های با سرمایه بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان» تقسیم کردیم. امسال سه بخش ویژه نهاد یا شرکت اثرگذار، فرد تأثیرگذار و رسانه اثرگذار نیز در نظر گرفته شد.

معرفی ۲۰ برگزیده جایزه ملی تامین مالی فناوری و نوآوری

در این رویداد ۲۰ برگزیده این دوره از جایزه بر اساس رای داوران معرفی و تقدیر شدند. برترین‌ها در بخش‌هایی چون صندوق‌های VC وCVC، سکوهای تامین مالی جمعی، مشاوران سرمایه گذار، بانک‌ها و پارک های علم و فناوری بودند.

همچنین در این رویداد در بخش ویژه در دو حوزه هوش مصنوعی و فناوری نانو از منتخبان سرمایه گذار تقدیر به عمل آمد.

برترین‌ها به این شرح است: