سلامت جامعه در گرو سلامت خانواده
خانواده، رکن بسیار مهم و حیاتی در هر جامعه به شمار می آید. زیرا به عنوان یک واحد زیستی، اجتماعی و بنیادی، کانون محوری برای شکل گیری جامعه بوده و افراد با دریافت آموزه ها از دل خانواده، محیط پیرامون خود اعم از اقتصاد، سیاست، فرهنگ و … را تحت تأثیر قرار می دهند.
به گزارش سینا پرس فارس، خانواده از سویی، در توسعه و پیشرفت جامعه، نقش مهمی ایفا می کند و از سویی دیگر، به عنوان واحد بنیادین هر اجتماع، نقش عمیقی بر رشد و تعالی فرد دارد. از آنجا که نسل ها در پرتو خانواده، متولد شده، جامعه پذیر می شوند و نیروی اصلی توسعه را فراهم می سازند می توان گفت جامعه سالم، در گرو خانواده سالم و متعادل است. برآوردن نیازهای جسمانی، اجتماعی، روانشناختی و معنوی اعضاء، توانایی سازگاری با تغییر، به همپیوستگی، انعطاف پذیری و ارتباط متعادل از ویژگیهای مهم خانواده سالم میباشد.
دکتر صدیقه البرزی عضو هیات علمی گروه علوم رفتاری جهاد دانشگاهی فارس در گفتگو با خبرنگار سینا پرس فارس با اشاره به روز جهانی خانواده، در این خصوص گفت: یکی از رسالتهای خانواده سالم و متعادل، پرورش افراد توانمند است تا بتوانند بخوبی در مسیر پیشرفت جامعه گام بردارند. این در حالیست که چنانچه خانواده در این کارکرد خود چنان که باید توفیق نداشته باشد و نتواند بخوبی تکالیف و وظایف خود را به انجام رساند، چرخ توسعه نیز چنان که باید به گردش در نخواهد آمد.
به گفته وی، کارکرد مطلوب و مؤثر خانواده زمانی تحقق می یابد که خود، از شرایط مطلوب و رضایت بخشی برخوردار باشد. یک خانواده موفق و کارآمد، ملزوماتی دارد که یکی از مهمترین آنها تامین، حفظ و ارتقای سلامت آن است. خانواده در مقام اولین و مهمترین نهاد اجتماعی که بسیاری از هنجارها و ناهنجاریهای اجتماعی در آن شکل میگیرد، باید امن و سالم باشد. در غیر این صورت به عنوان یک محیط نامساعد، ناهنجار و بیمار، تاثیرات مخربی به جامعه منتقل خواهد کرد. به عنوان مثال، بیماریهای جسمی و روانی، خشونت، تعارضات زناشویی و والد- فرزندی، طلاق و … می تواند بستری فراهم سازد و خانواده را با چالشهای عدیده مواجه ساخته تا جایی که در نهایت، فرد، خانواده و کلیت جامعه را دچار خسارت و بحران جدی کند.
این پژوهشگر حوزه سلامت تاکید کرد: سالم بودن خانواده به معنای فقدان مشکلات نیست، بلکه به معنای انعکاس روشن مشکلاتی است که رخ میدهند و لازم است با مواجهه موثر بر آنها فائق آمد. مفهوم سلامت و تحقق جامعه سالم در حال حاضر در تمامی فرهنگها و جوامع به عنوان موضوعی مهم و هدفی اساسی شناخته شده است و به گواهی تجربیات کشورهای پیشرفته، یکی از نیرومندترین عوامل توسعه به شمار می آید، به طوری که امید دستیابی به اهداف اقتصادی و اجتماعی در گرو تحقق سلامت است، لذا تلاش در جهت تأمین و حفظ آن یکی از اولویت های جامعه جهانی می باشد. زیرا این مولفه، به تنهایی قادر است بسیاری از عوامل دیگر همچون آرامش روانی، تعاملات بین فردی، نگرشها، انگیزه، پویایی و عملکرد خانواده را تحت تاثیر خود قرار دهد. خدشه دار شدن سلامتی یا فقدان آن در یک عضو خانواده به یقین، تمام اعضا را دچار اضطراب جدی کرده و با تسری این آشفتگی های روانی، موجبات تقلیل بهره وری این نهاد کلیدی را فراهم می سازد. اهمیت این موضوع به قدری است که حتی برخی مواقع پس از بهبودی کامل بیمار و رفع بیماری، پیامدهای آن برای مدت طولانی و گاهی برای همیشه به قوت خود باقی خواهد ماند. آسیب های عاطفی و خسارتهای مالی از جمله این پیامدها هستند که گاهی ماندگارتر از خود بیماری با اعضای خانواده، همراه است.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی فارس در ادامه خاطر نشان شد: همه اینها در حالی است که در دنیای کنونی با وجود پیشرفتهای قابل توجه پزشکی، همچنان بیماریهای جدیدی در حال ظهورند که اغلب، ناشی از رفتار و الگوهای نامناسب زندگی بشری است. صنعتی شدن، گسترش شهرنشینی و توسعه ارتباطات بشری با اتکاء بر پذیرش شیوه های نوین زندگی میسر شده، اما این تغییرات، بشر را با چالشهای بهداشتی جدیدی مواجه ساخته است. گسترش فناوری و ماشینی شدن زندگی باعث شده تا انسان امروزی عادات جدیدی کسب کند، به عنوان مثال اغلب افراد جامعه در حال حاضر، دچار کم تحرکی هستند که این خود، بسیار تحت تأثیر قدرت تکنولوژی است یا پیچیدگی و تنش های روزمره زندگی مدرن، افراد را به طور پیوسته با طیفی از نگرانی ها، ترس ها و اضطراب مواجه ساخته و سلامت خانواده را به خطر انداخته است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، پنج بیماری و اختلال چاقی، سکته قلبی، دیابت، سرطان و پوکی استخوان، به عنوان مهمترین بیماریهای مزمن شناخته شده اند که تمامی آنها با سبک و سیاق رفتاری انسان معاصر در ارتباط میباشد و همچنین این بیماریهای مزمن، عامل 70 درصد از مرگ و میرها در جهان شناخته شده اند.
البرزی ابراز داشت: جامعه ایران نیز همچون سایر جوامع، دستخوش تغییرات شگرفی در تمامی ابعاد شده است. شهرنشینی و پیچیده شدن زندگی مدرن، مهاجرت، تسلط تکنولوژی، رونق صنایع و به موازات آن آلودگی هوا و خطرات زیست محیطی و … همگی در سلامت افراد تأثیرگذارند. سبک و سیاق رفتاری افراد در حوزه بهداشت و سلامت نیز مانند سایر حوزه ها تحت تأثیر مؤلفههای مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و … میباشد.
وی اشاره داشت: فعالیتهای ورزشی، تغذیه مناسب و سالم، مدیریت استرس، اجتناب از مصرف خودسرانه داروها، غربالگری و معاینات دوره ای، اجتناب از مصرف مواد مخدر، دخانیات و الکل و اجتناب از رفتارهای پرخطر جنسی، تنها بخشی از رفتارهای مبتنی بر سلامت هستند که به همان نسبت که رعایت آنها میتواند موجب افزایش کیفیت سلامت خانواده شود، به همان میزان نیز بی توجهی به آن قادر است سلامت این نهاد مهم را با خطر مواجه کند. این در حالی است که تحقیقات متعدد و آمار و گزارشهای جهانی نشان میدهد که ایران در بسیاری از موارد ذکر شده از وضعیت مطلوب و مناسبی برخوردار نیست. ایران به عنوان یکی از کشورهایی که در مصرف خودسرانه دارو دارای رتبه بالایی است، شناخته میشود. به طوری که تحقیقات نشان میدهد، 83/3 درصد از ایرانیان، به صورت خودسرانه دارو مصرف میکنند و متاسفانه آنتی بیوتیک با تمامی خطرات قابل توجهی که دارد، یکی از پرمصرفترین داروها آن هم به صورت خودسرانه می باشد. این در حالی است که سازمان جهان بهداشت در سال 2007 اعلام کرد که مقاومت به آنتی بیوتیکها یکی از مهمترین تهدیدات بهداشتی در قرن حاضر محسوب میشود .
البرزی در ارتباط با سبک تغذیه نیز یادآور شد: میزان مصرف کالری در خانواده های ایرانی بیش از میزان توصیه شده روزانه است و نان، برنج، روغن و قند و شکر به میزان بسیار بالاتری از نرم جهانی مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین انجام معاینات دورهای از جمله خودآزماییها، غربالگریهای بالینی و تستهای آزمایشگاهی یکی از رفتارهای مبتنی بر سلامت بشمار می رود که چه از سوی افراد و چه از سوی دستگاههای مربوطه به این امر توجه کافی نشده است. فعالیتهای ورزشی نیز در ایران از الگوی مناسبی پیروی نمیکند، این در حالی است که بنابر پیشنهاد مرکز ملی سلامت و کالج آمریکایی طب ورزش، اجرای دست کم 30 دقیقه، فعالیت بدنی با شدت متوسط برای پنج روز در هفته و 20 دقیقه فعالیت ورزشی سنگین برای سه روز یا بیشتر لازم و ضروری است.
وی در پایان تصریح کرد: با توجه به این ارقام و گزارشهای جهانی مبنی بر بیماری ها و خسارتهای ناشی از آن و اهمیت سلامت خانواده و اهتمام ویژه به اینکه که صیانت از خانواده از امور راهبردی تمامی کشورها در حوزه سلامت محسوب مىشود، ارائه مراقبتهای پیشگیرانه، ارتقای خدمات درمانی، پوشش بیمه ای و در راستای آن بهبود سبک زندگی سلامت محور در تمام سطوح با تاکید بر ارتقای سلامت نظام خانواده بسیار ضروری به نظر می رسد و لازم است سیاستگذاران این عرصه بیش از پیش بدان توجه داشته باشند.
گزارش: فتانه حق پرست
