بدن سازی یا خودنمایی بدنی ؟!
به گزارش سیناپرس، همه انسان‌ها دارای بدن هستند و این بدن، در روابط و تعاملات اجتماعی دخیل است. به عبارتی بدن انسان عمیقاً تحت تأثیر تجربه شخص از هنجارها و ارزش‌های اجتماعی است و از طریق آن شکل می‌گیرد. بدن انسان به طور عام و جذابیت جسمانی به‌طور خاص از موضوعاتی هستند که در دنیای امروز تحت تأثیر رسانه‌های ارتباطی جدید، رشد فرهنگ مصرفی و شکل‌گیری گفتمان های مدرن و پست مدرن اهمیت زیادی پیدا کرده است و از عوامل اصلی تشکیل دهنده روابط بین افراد به شمار می‌رود. مدیریت بدن در دوران مدرن از طریق رفتارهای مختلفی مانند بدن سازی، رژیم های غذایی، تجهیزات ورزشی و وسایل آرایشی برای ایجاد تغییر در بدن معنا می‌یابد.
برخی محققان حتی تا آن جا پیش رفته‌اند که دوره جدید زندگی انسان را، تحت عنوان جامعه جسمانی خطاب می‌کنند. این بدان معنی است که در نظام اجتماعی امروز، مسائل سیاسی و اجتماعی اغلب از طریق بدن اظهار می‌شوند و بیان می‌گردند. نحوه پرداختن انسان‌ها به بدنشان امری اکتسابی است، درحالی‌که نحوه برداشت دیگران از آن‌ها، محصول انتظارات مشترک است.به گزارش سیناپرس، بنابراین، ریخت بدن، نحوه پوشش و آرایش آن و نوع حرکت کردن آن، برای دیگران پیام‌هایی دارد. از طرفی بدن محلی برای ابراز هویت و نمادی از شخصیت فرد محسوب می‌شود. کنترل بدنی و توجه به ترکیب بدن و هیئت ظاهری و بیرونی آن، ابزاری است که به جوانان امکان حفظ روایت مشخصی از هویت فردی‌شان را می‌دهد.
توجه به این موضوع باعث شده پژوهشگرانی از دانشگاه شیراز در این باره تحقیقی را انجام دهند. در این تحقیق به گرایش شدید جوانان امروزی به بدن‌سازی پرداخته شده و عوامل مؤثر بر آن به ویژه بحث خودنمایی بدنی مورد واکاوی قرار گرفته است.
این مطالعه باهدف شناخت زمینه‌ها و پیامدهای ورزش بدن‌سازی در بین جوانان، از طریق مصاحبه عمیق با 15 نفر از مردانی که در باشگاه‌های بدن‌سازی شهر شیراز عضو بوده‌اند، انجام گرفته است.
بر اساس یافته‌های این پژوهش، بستر و منابعی مانند شرایط و وضعیت منزلتی، شرایط و وضعیت طبقاتی و شرایط و وضعیت خانوادگی در کنار مواردی از قبیل کسب قدرت و نفوذ اجتماعی و مقبولیت، تمایز پایگاه خود با دیگران، پذیرش اجتماعی بالاتر در جامعه، خودبرتری جویی، فشار هنجاری اطرافیان، کسب منزلت نزد جنس مخالف و تقاضاها و جذابیت‌های بدنی جنس مخالف، پیوند چندجانبه‌ای با گرایش به خودنمایی بدنی در بین جوانان دارند.
به گفته مجید موحد، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز که به همراه دو محقق دیگر، اجرای این پژوهش را به عهده داشته‌اند، «امروزه توجه به ظواهر از جایگاه ویژه ای در بین عموم مردم برخوردار شده است. از میان این ظواهر، بدن به‌منزله مستقیم‌ترین و در دسترس ترین منبعی است که می‌تواند حامل خودنمایی و بازنمایی تفاوت‌های شیوه‌های زندگی باشد مطرح است و می‌توان گفت یکی از دلایل اصلی این نوع خودنمایی به واسطه پرداختن به بدن سازی، ایجاد تمایز بین خود و دیگران و کسب قدرت، منزلت و مقبولیت بیشتر است».
آن‌ها اظهار داشته‌اند: «ازنظر مشارکت‌کنندگان، کسب منزلت و قدرت و نفوذ اجتماعی بالاتر و کسب مقبولیت اجتماعی در جامعه با تمایل به ورزش بدن‌سازی پیوند دارد. بر این اساس، نوع تقاضاهایی که در جامعه به چشم می‌خورد و نوع سلیقه و ذائقه‌های بدنی که در جامعه و به‌خصوص در نزد جنس مخالف وجود دارد را می‌توان به‌عنوان عوامل تسریع‌کننده و شرایط علی در نظر گرفت که بر تمایل بیشتر به مراجعه به باشگاه‌های بدن‌سازی و انجام دادن ورزش‌های بدن‌سازی تأثیر دارند».
به گزارش سیناپرس، طبق یافته‌های این مطالعه، مشارکت‌کنندگان با انجام ورزش‌های بدن‌سازی به دنبال بازاندیشی در ابعاد مختلف هویتی و سبک زندگی و فرم بدنی هستند. آن‌ها از سویی تمایل دارند مدیریت بدن را به‌دلخواه انجام دهند و فرم بدنی ایده آل را به‌صورت دلخواه انتخاب کنند و از سوی دیگر به دنبال بازنمایی و خودنمایی فرم بدنی‌ایده آل در جامعه هستند.
بنا بر اشارات موحد و همکارانش، «بر اساس ادراک مشارکت‌کنندگان می‌توان گفت که این نوع سبک زندگی هم مانند سایر سبک‌های زندگی می‌تواند پیامدهای مختلفی برای فرد داشته باشد و این پیامدها می‌توانند هم مثبت باشند و هم منفی. مشارکت‌کنندگان معتقدند برای رسیدن به این نوع سبک زندگی باید استراتژی‌های مختلفی به کار ببرند و اگر در انجام این استراتژی‌ها کوتاهی کنند، پیامدهای منفی و ناخواسته می‌توانند چند برابر بر فرد تحمیل شوند».
شایان ذکر است این یافته‌ها را «فصل‌نامه بررسی مسائل اجتماعی ایران» متعلق به دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران منتشر کرده است.
گزارش: محمدرضا دلفیه
