نخستین فرمول ریاضی را چه کسی نوشت؟
تقریباً بیشتر ما در طول دوران تحصیل خود با فرمول‌های ریاضی روبه‌رو شده‌ایم و در دروسی مانند فیزیک و ریاضی انواع فرمول‌ها را دیده و مسائل مختلف را با کمک آن‌ها حل کرده‌ایم. شاید به ذهن کمتر کسی رسیده باشد که نخستین فرمول ریاضی در چه زمانی و توسط چه کسی نوشته شد.
احمس ریاضیدان نیست و صرفاً استنساخ کننده این پاپیروس و مقاله ریاضی مندرج در آن بوده و نویسنده و کاشف این فرمول محسوب نمی‌شود. در این روزگار، انواع معادلات ساده و روش‌های محاسبات با کسرهایی با صورت یک موردبحث قرارگرفته شده و فرمول‌هایی برای حل این مسائل ارائه‌شده است. این پاپیروس قانونی برای محاسبهٔ مساحت دایره ارائه می‌دهد.
بر اساس متون تاریخی، در حدود ۱۶۵۰ سال قبل از میلاد مسیح؛ یک کاتب مصری به نام احمس (Ahmes) در یک پاپیروس باقیمانده از آن دوران، یک فرمول ریاضی را نگاشته بود. معروفیت احمس صرفاً به این دلیل است که نام وی در یک مقاله که طی آن فرمول ریاضی خاصی ذکرشده، باقیمانده است. این برگه باستانی نخستین بار در اواسط قرن نوزدهم میلادی در کشور مصر کشف‌شده و در حال حاضر در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود. لازم به توضیح است که احمس ریاضیدان نیست و صرفاً استنساخ کننده این پاپیروس و مقاله ریاضی مندرج در آن بوده و نویسنده و کاشف این فرمول محسوب نمی‌شود. در این روزگار، انواع معادلات ساده و روش‌های محاسبات با کسرهایی با صورت یک موردبحث قرارگرفته شده و فرمول‌هایی برای حل این مسائل ارائه‌شده است. این پاپیروس قانونی برای محاسبهٔ مساحت دایره ارائه می‌دهد. لازم به ذکر است که در مصر باستان تنها کسرهایی که دارای صورت یک بودند یعنی یک بر روی n موردمحاسبه قرار می‌گرفت. این پاپیروس در مجامع علمی با عنوان پاپیروس ریند شهرت دارد که این نام‌گذاری به دلیل مالکیت این پاپیروس توسط فردی به نام الکساندر هنری ریند (Alexander Henry Rhind), است که اصلیتی اسکاتلندی داشته و در سال 1858 این سند باستانی را از یک قاچاقچی عتیقه مصری خریداری می‌کند. احتمالاً این پاپیروس در یک حفاری غیرمجاز و در معبد رامسیوم کشف‌شده بود.
بررسی‌های دانشمندان همچنین نشان می‌دهد که این نسخه در قرن هفدهم پیش از میلاد و احتمالاً از روی نسخه‌های قدیمی‌تر که شاید مرتبط به قرن نوزدهم پیش از میلاد باشند استنساخ و کپی‌برداری شده است.
این پاپیروس و اطلاعات موجود در آن نشان می‌دهد که دانش ریاضی در بین مردم مصر باستان سابقه‌ای بسیار زیاد دارد. در این پاپیروس هیچ نشانه و علامتی مبنی بر اینکه مصریان روش‌های خود را تعمیم می‌دادند؛ وجود ندارد. احتمالاً این موضوع به این دلیل است که خوانندگان مصری از روی مسئله حل‌شده خود، قاعده کلی را به دست می‌آوردند البته این احتمال نیز وجود دارد که شاید این قواعد در پاپیروس دیگری ذکرشده باشد که هنوز کشف نشده یا در طول تاریخ از بین رفته است. این احتمال نیز از سوی باستان‌شناسان مطرح‌شده است که شاید طبقه خاصی از کاهنان و دانشمندان مصری قواعد کلی ریاضیات را به‌صورت رمز و اسرار مکتوم برای خود نگه می‌داشتند. کما اینکه پیروان فیثاغورث سال‌ها بعد از زمان نوشته شدن پاپیروس احمس، بسیاری از اکتشافات ریاضی خود را مخفی نگه‌داشته و به اطلاع عموم نمی‌رساند.
بر اساس شواهد و قرائن موجود، این نکته مسلم است که مصریان باستان در ریاضیات تخصص و مهارتی به سزا داشتند، چراکه به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان پذیرفت که ساختن اهرام مصر بدون استفاده از دانش ریاضی امکان‌پذیر باشد و طبیعتاً ریاضیدانان مصری قواعدی را برای اجرا و ساخت این اهرام پیاده کرده‌اند. بر اساس مستندات موجود این برگه پاپیروسی که روی آن فرمول‌های ریاضی و معادلات مختلفی ذکرشده است را می‌توان به‌عنوان قدیمی‌ترین سندی که در آن یک فرمول ریاضی نوشته‌شده، محسوب کرد.
گرداوری گزارش: احسان محمدحسینی
منبع: Biographical Encyclopedia of Science
No tags for this post.
