ریسک‌های مزاحم در راه توسعه محصول جدید

فرایند توسعه محصول جدید یا اصطلاحاً NPD، همواره با حد بالایی از عدم اطمینان و پیچیدگی همراه است. لذا به‌منظور موفقیت در انجام پروژه، ریسک‌های موجود در این فرایند باید شناسایی شده و مورد بررسی قرار گیرند. اگرچه محصولات جدید، فرصت‌های جدیدی برای شرکت‌ها ایجاد می‌کنند، ولی نباید ریسک قابل‌توجهی که این محصولات دارند، نادیده گرفته شود. نتایج تحقیقات نشان می‌دهند که به ازای هر 7 ایده، تقریباً 4 ایده وارد مرحله توسعه می‌شود و در آخر، تنها یک ایده در انتها به شکل محصول روانه بازار می‌شود. با این اوصاف، حدود 80 درصد از تلاش‌های توسعه محصول جدید (NPD) قبل از اتمام پروژه‌ها، شکست‌خورده و بیش از 50 درصد از تلاش‌ها، بدون بازده در سرمایه‌گذاری پول و زمان است.

اگرچه محصولات جدید، فرصت‌های جدیدی برای شرکت‌ها ایجاد می‌کنند، ولی نباید ریسک قابل‌توجهی که این محصولات دارند، نادیده گرفته شود.

بنا برنظر محققین، دسته‌بندی‌های مختلفی برای ریسک‌های موجود در فرایند توسعه محصول جدید بیان شده‌اند که عمدتاً به سه دسته تقسیم می‌شوند: ریسک‌های فناورانه، ریسک‌های بازاریابی و ریسک‌های سازمانی. نتایج ارزیابی اثر جنبه‌های ریسک‌های بازار، سازمانی و فناورانه بر عملکرد NPD نشان می‌دهد که ریسک فاکتورهای بازار، یک اثر حداقلی در عملکرد NPD دارند، درحالی‌که ریسک فاکتورهای فناورانه یک اثر حداکثری در چنین عملکردی خواهند داشت.

به‌منظور بررسی بهتر این موضوعات، محققینی از دانشگاه صنعتی مالک اشتر اصفهان، مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن به شناسایی ریسک‌های فناورانه فرایند توسعه محصول جدید و اولویت‌بندی آن‌ها با فرایند تحلیل شبکه‌ای یا ANP پرداخته شده است.

برای انجام این پژوهش، محققین با بررسی پیشینه موضوع در حوزه‌های فرایند توسعه محصول جدید، ریسک و مدیریت ریسک، تعداد 20 نوع از ریسک‌های فناورانه متداول در فرایند توسعه محصول جدید را استخراج کرده و با استفاده از نظرات تعدادی از خبرگان دانشگاه صنعتی مالک اشتر اصفهان که در این حوزه تخصص دارند، آن‌ها را به کمک فرایند موسوم به «تحلیل شبکه‌ای (ANP)» و با استفاده از نرم‌افزار SuperDecisions اولویت‌بندی کردند.

نتایج این پژوهش نشان داد که درنهایت چهار ریسک «ثبات و پایداری محصول (در انبار/فروشگاه)»، «نیروی انسانی متخصص (دانش فنی و تجربه)»، «کارکرد (عملکرد) مورد انتظار محصول» و «درک فناوری‌های جدید و یادگیری آن‌ها» بیشترین امتیاز را به دست آورده‌اند و بنابراین با توجه به معیارهای مذکور و نوع ارتباط بین آن‌ها، احتمال این ریسک‌ها بیشتر از موارد دیگر است و لذا در توسعه محصول جدید، باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند.

ابوالفضل میرزا رمضانی، محقق دانشگاه مالک اشتر اصفهان و دو همکارش در این پژوهش، می‌گویند: «با توجه به این‌که فرایندهای مختلفی برای توسعه محصول جدید ارائه گردیده‌اند و به دلیل نقش و اهمیت فرایندهای توسعه محصول جدید، هر سازمانی با توجه به ماهیت محصول خود و سطح پیچیدگی‌های فرایندی، ساختار سازمانی و راهبردهای طراحی مدلی مشخص را برای بالا بردن شانس موفقیت خود اتخاذ می‌نماید و از آن در پروژه‌های خود بهره می‌برد. ازاین‌رو نمی‌توان فرایند واحدی را برای سازمان‌ها توصیه نمود».

میرزا رمضانی و همکارانش می‌افزایند: «نتایج این تحقیق را می‌توان به دو دسته عمومی و خاص تقسیم کرد: 20 ریسک فناورانه استخراج‌شده از ادبیات موضوع و اولویت‌بندی صورت گرفته برای این ریسک‌ها. با توجه به بحث یکسان بودن فرایندهای توسعه محصول جدید در نگاه کلان، استفاده از 20 ریسک فناورانه استخراج‌شده از ادبیات موضوع، قابل تعمیم برای هر صنعتی است و صنایع مختلف می‌توانند برای شناسایی و همچنین مدیریت ریسکهای فناورانه خود در فرایندهای توسعه محصول از آن بهره گیرند. اما با توجه به اینکه در اولویت‌بندی ریسک‌ها با استفاده از ANP، اطلاعات لازم با نظرات 3 تن از خبرگان دانشگاه صنعتی مالک اشتر اصفهان و با تمرکز بر صنایع دفاعی اخذ گردیده است، لذا اولویت‌بندی صورت گرفته، صرفاً با توجه به نیاز صنعت مذکور است و نمی‌توان به‌طور کامل آن را قابل‌تعمیم به سایر صنایع دانست».

بنا بر یافته‌های پژوهش فوق، 20 ریسک فناورانه استخراج‌شده از ادبیات موضوع در کل به شرح زیر هستند: ریسک پایداری محصول (در انبار/ فروشگاه)، ریسک نیروی انسانی متخصص (دانش فنی و تجربه)، ریسک کارکرد (عملکرد) مورد انتظار محصول، ریسک درک فناوری‌های جدید و یادگیری آن‌ها، ریسک تعیین کارکردهای ضروری محصول، ریسک تغییرات فناوری‌های مرتبط با محصول، ریسک میزان پیچیدگی فنی، ریسک مونتاژ صحیح قطعات محصول، ریسک تعیین شرایط کاربری و استفاده از محصول، ریسک تعیین خواص و عملکرد هر یک از قطعات محصول، ریسک تعادل و هماهنگی میان اجزای محصول، ریسک اثرات متقابل محصول در حال استفاده با تداوم مواد و ابزار، ریسک تعیین جایگزین‌ها برای تحقق بخشیدن به عملکرد مورد انتظار محصول، ریسک مستندات کاربر و چگونگی استفاده از محصول، ریسک تطابق قالب محصول با الزامات عملکرد، ریسک درستی و دقت سیستم‌های مورد نیاز، ریسک تشابه در عملکرد محصول (در مقایسه با دیگر محصولات)، ریسک صحیح و درست بودن و کافی بودن اطلاعات طراحی، ریسک درستی رابط کاری و ریسک کافی بودن مشخصات.

یافته‌های فوق،در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در فصلنامه «رشد فناوری» وابسته به مرکز رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات رویش جهاد دانشگاهی به چاپ رسیده‌اند.

گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه

منبع: میرزارمضانی، ا. و همکاران. 1396. شناسایی ریسکهای فناورانه فرایند توسعه محصول جدید و اولویتبندی با فرایند تحلیل شبکه ای .(ANP) رشد فناوری، 14(53): 26-18.