نقش سرمایه فرهنگی کشور بر سلامت روان جوانان

سلامت روان یکی از محورهای مهم ارزیابی سلامت در جوامع مختلف بوده و بنابر تعریف سازمان سلامت جهان، وضعیتی از سلامت هر فرد است که باعث تحقق استعدادهای بالقوه، توانایی کنار آمدن با تنش‌های معمول زندگی، انجام کار مفید، احساس ثمربخش بودن و همچنین توان مشارکت با اجتماع در او می‌شود. متخصصان برای مسئله سلامت روان افراد، مخصوصاً جوانان اهمیت زیادی قائل هستند و معتقدند که وضعیت سلامت روان مطلوب افراد می‌تواند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد.

سلامت روان نه‌تنها مربوط به فقدان بیماری در فرد است، بلکه اشاره به وضعیتی دارد که فرد در آن، ضمن لذت بردن از زندگی خویش، تفکرات و رفتار غیرطبیعی نداشته و قادر به برقرار ارتباط مناسب و مؤثر با محیط پیرامون خود باشد.

سلامت روان نه‌تنها مربوط به فقدان بیماری در فرد است، بلکه اشاره به وضعیتی دارد که فرد در آن، ضمن لذت بردن از زندگی خویش، تفکرات و رفتار غیرطبیعی نداشته و قادر به برقرار ارتباط مناسب و مؤثر با محیط پیرامون خود باشد. جامعه و فرهنگ نقش مهمی در حفظ سلامت روان و پیشگیری از بیماری‌های مربوط به آن بر عهده دارند، لذا توجه به عوامل فرهنگی-اجتماعی ازجمله سرمایه فرهنگی، برای ارتقای سلامت روان دارای اهمیت است. سرمایه فرهنگی به تمرکز و انباشت انواع مختلف کالای ملموس فرهنگی و نیز قدرت و توانایی در اختیار گرفتن این کالاها و همچنین استعداد و ظرفیت فرد در شناخت و کاربرد این وسایل گفته می‌شود.

به‌رغم وجود مطالعات و تحقیقات متعدد در زمینه سرمایه فرهنگی و برخی از مؤلفه‌های سلامت روان نظیر بردباری اجتماعی، پرخاشگری، شادی و شادکامی، نابرابری اجتماعی و کیفیت زندگی و سلامت عموم، بررسی این رابطه در جوانان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به همین دلیل، محققینی از مرکز تحقیقات سنجش سلامت پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی با همکاری دانشکده رفاه تهران، مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن رابطه بین سرمایه فرهنگی و سلامت روان افراد جوان مورد بررسی قرار گرفته است.

این پژوهش مقطعی با مشارکت جمعیتی از افراد جوان 18 تا 29 سال ساکن شهر تهران انجام شد. بدین منظور، مطابق با نقشه‌های مربوط به مناطق بیست و دوگانه شهر تهران، تعداد 6 محله به‌صورت تصادفی انتخاب شدند و در هر مرحله بر اساس جمعیت ساکن، افراد واجد شرایط، وارد مطالعه شده و پرسشنامه‌ها را تکمیل کردند.

در این مطالعه از پرسشنامه استاندارد «سنجش سلامت عمومی» موسوم به GHQ-12 برای اندازه‌گیری سلامت روان افراد استفاده شد. این پرسشنامه شامل 12 گویه 4 گزینه‌ای است که در آن وضعیت سلامت روان مخاطبان ارزیابی می‌شود.

بر اساس نتایج این مطالعه که در نشریه «پایش» متعلق به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی منتشرشده، گزارش شرکت‌کنندگان نشان می‌دهد که فراوانی سلامت روان مطلوب در آن‌ها، حدود 67 درصد بوده است و تنها حدود 29 رصد افراد پاسخگو در این مطالعه، از وضعیت سلامت روان مطلوبی برخوردار نبودند.

این نتایج همچنین نشان می‌دهد که متغیر «سرمایه فرهنگی» رابطه معنادار و قابل‌توجهی با سلامت روان در جوانان دارد. ولی مواردی چون سن، جنسیت، تحصیلات و شغل با این موضوع رابطه خاصی نشان نمی‌دهند.

به گفته آقای علی منتظری، محقق و نویسنده مسئول این پروژه از مرکز تحقیقات سنجش سلامت پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی و همکاران ایشان: «درمجموع از نتایج این مطالعه و مطالعات مشابه برمی‌آید که سرمایه فرهنگی، موجب قدرت شناخت و افزایش آگاهی جوانان در زندگی اجتماعی و استفاده مطلوب‌تر آنان از کالاهای فرهنگی می‌شود.»

این محققین ادامه می‌دهند: «یافته‌ها حکایت از آن دارند که منابع شناختی که خود بستگی به موقعیت و طبقه اجتماعی جوانان دارند، موجب می‌شوند تا سلامت روان در میان جوانان افزایش یابد. به‌علاوه شناخت و افزایش آگاهی جوانان موجب افزایش مهارت‌های اجتماعی و حالت انعطاف‌پذیری آنان در مواجهه با منابع استرس‌زا می‌شود».

گفتنی است نتایج این تحقیق می‌تواند بار دیگر اهمیت سرمایه فرهنگی در سلامت روان جوانان را متذکر شده و موجب شود بتوان برای بهبود زندگی جوانان، با استفاده از ارتقای شاخص سرمایه فرهنگی، گام‌های مؤثری برداشت.

گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه

منبع: رسمتی، ط. و همکاران. 1396. رابطه سرمایه فرهنگی با سلامت روان جوانان: یک مطالعه مقطعی. پایش، 17(1): 39-33.

No tags for this post.