پژوهشهای لرزهخیزی کشور با ابعاد و گستردگی مناطق مستعد زلزله متناسب نیست
سیناپرس: دکتر امین عباسی در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس، در پاسخ به این پرسش که از نگاه علم ژئوفیزیک، وضعیت لرزهخیزی کشور ما چگونه است؟ گفت: سرزمین بزرگ و پهناور ما در کمربند لرزهخیز آلپ-هیمالیا قرار گرفته و یکی از لرزهخیزترین مناطق جهان است. از آغاز قرن بیستم تا کنون با رخداد و تجربه بیش از 10 زمینلرزه بزرگ (با بزرگای بیش از 7 ریشتر) رو به رو بوده که علاوه بر گرفتن جان حدود 150 هزار نفر، این پدیدههای طبیعی، میلیاردها ریال خسارات و زیان اقتصادی را به ارکان اجتماعی کشور وارد نموده اند. در نقشه لرزهخیزی جهان که مناطق زمینلرزهای و خطرپذیری جهان را با رنگ قرمز و متناسب با افزایش غلظت آن نمایش میدهد، کشور ما یکی از مخاطرهآمیزترین آنها نشان داده شده است. 
عباسی افزود: سرزمین ما از نظر مطالعات ژئوفیزیکی که شامل مطالعه و پژوهش در ویژگیها و میدانهای فیزیکی زمین مانند میدان گرانش، میدان الکتریکی، میدان مغناطیسی و الکترومغناطیسی، محیط انتشار امواج لرزهای و سنجش ویژگیهای فیزیکی مانند چگالی، فرکانس و سرعت گذر امواج، توان و انرژی میدانها و… است، پوستهای ترد و شکننده همراه با گسلهای فراوان بنیادین و ساختارها و ایالتهای لرزهزمینساختی فعال و لرزهزا، منابع کانی و معدنی فراوان و البته پراکنده و قابل اکتشاف و منابع هیدروکربنی (نفت و گاز) پنهان در ساختارهای زمینشناختی دارد.
دبیر انجمن ژئوفیزیک ایران، تاکید کرد: البته میزان مطالعات و پژوهشهای صورت گرفته در زمینه لرزهخیزی، متناسب با ابعاد و گستردگی لرزهخیزی کشور نبوده است. میتوان گفت اگر همین میزان مطالعات صورتگرفته، هم هدفمند می بود و هم در کاربرد درست، به کار میرفت و یا نگاه مدیریتی در کاربرد آنها مناسبتر رقم میخورد، اکنون در وضعیت نگرانکننده امروز یا فردا نبودیم. ما باید بدانیم چه میخواهیم و چگونگی دستیابی به آن خواسته را نیز با همه جزئیات بدانیم. علاوه بر اینها باید بخواهیم که از توانایی هایمان بهره ببریم.
وی در ادامه اظهار داشت: ما ابتدا جوش مطالعه میزنیم. وقتی مطالعه تمام شد، آن را مجلد کرده و تنها در پشت سر خویش نگه میداریم. اگر دوباره دور هم جمع شویم، شاید با کمترین مراجعه به کارهای پیشین، چندباره همین کار را تکرار می کنیم. حافظه سیستمی ضعیفی داریم. کار گروهی و ارزش دادن به توانایی همدیگر را در یک فرایند نتیجهگرا بهکار نمی بندیم. سیاستهای روشن و منافع ملی تعریفشده دقیق در قالب یک طرح جامع ایمنی لرزهای کشور (بدور از آسیبپذیری سفسطه و سیاستبازی های رایج) نداریم.
معاون مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران افزود: چون دانش و فناوری لرزهشناختی و دسترسی به دادهها، روشهای پردازش و دستگاههای اندازهگیری، روزآمد هستند، بدیهی است که کار مطالعه و پژوهش نیز باید روزآمد و کارآمد باشد و البته از این نظر دارای تأخیر هستیم. ما در اجرای آنچه خود مینویسیم و مصوب میکنیم، کوتاهی میکنیم. حتی اگر آنچه تا کنون داشتهایم، به کار میبستیم، در جایگاه بهتری میبودیم. ما از فرهنگ کار و تلاش، ارزشگذاری به پویایی و نان به میزان دسترنج و ارزش کار خود خوردن، فاصله گرفتهایم. بهشت را به بهانه میخواهیم و نه به بهای آن. مزد آن گرفت، جان برادر که کار کرد! در موضوع تولید ثروت، از علم و فناوریهای رستگارانه دور شدهایم. کمتر ارتقای شخصی را در ارتقای سازمانی و کشوری جستجو میکنیم. ما باید بیش از پیش به ارزشهای اجتماعی و زیستی خود و پیرامونمان، بپردازیم. به دانش و دانشمند کشورمان اعتماد کنیم. انتقادها و پیشنهادهای او را را از سر دلسوزی و تعهد بدانیم. همدیگر را برای پیمودن راه درست قانع و همراه کنیم.
عباسی یادآور شد: مطالعات و پژوهشهای هدفمند و کاربردی، چارهساز و کارآمد، کم داشته و داریم. شاید بهتر باشد بگوییم، پژوهشگر کارساز و مدیر و مدبر کم داریم!
وی در پاسخ به این پرسش که علم ژئوفیزیک چگونه میتواند در بحث افزایش آمادگی و کاهش خطرات زلزله، به کشور ما کمک کند؟ گفت: باید دانست که دانش و فناوری لرزهشناسی (هم در شناخت زمینلرزه به عنوان پدیده طبیعی و هم در مورد چشمههای مصنوعی دارای کاربرد در روشهای اکتشافات لرزهای) در قلمرو دانش و فناوری ژئوفیزیک قرار دارد. بنابراین رشته زلزلهشناسی به عنوان شاخهای از ژئوفیزیک، میتواند در افزایش آگاهی عمومی و تخصصی، آموزشهای عمومی و تخصصی، ثبت و پردازش دادههای لرزهای، گزارش به موقع رخداد زمینلرزهها، ایجاد و راهاندازی سامانههای هشدار آنی خطر زمینلرزه، انجام مطالعات کاربردی تحلیل خطر و کارهای پیشآگاهی و اطلاعرسانی به موقع، در کاهش مخاطرات زمینلرزهای به مردم و کشور کمک کند.
معاون مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تصریح کرد: اکنون در کشور ما نیز به فراخور توان اقتصادی، همان روشها و فناوریهای روز جهان در ثبت، برداشت و پردازش و شناسایی زمین لرزه، استفاده میشود. البته جهان توسعه یافته هم از نظر اقتصادی و هم تبعا از نظر برخورداری از آخرین دستاوردهای علمی-تکنیکی و تجهیزاتی، گام هایی جلوتر است. اما این گامها برای ما با فرض خواستن و توانستن، قابل جبران خواهند بود. شاید آنچه جهان توسعه یافته را از ما بیشتر جدا میکند، آهنگ استفاده از روشها و کاربردها باشد. آنها خیلی زود روشهای جدید را با روشهای پیشین جایگزین میکنند. آنها به سرعت سامانههای هشدار آنی خطر زمینلرزه را برای افزایش آگاهی و پیشآگاهی به کار بستند. آگاهیها و فرهنگ باورپذیری عمومی را برای رویارویی با واقعیت زمینلرزه، آماده کردند. خیلی سریعتر به دانش و تعهد دانشمندان و متخصصان خود اعتماد کردند. آنها فرهنگ ایمنی و ساخت و ساز ایمن را پذیرفتند و باور کردند و به اجرا گذاشتند. اما هنوز در بین متخصصان ما، باورپذیری زمینلرزه، اندک است؟! ما بیشتر به «مرگ برای همسایه حق است»، باور داریم. ما باید ابتدا بپذیریم که مشکل داریم، سپس از اهل فن برای حل مشکل کمک بگیریم.
دبیر انجمن ژئوفیزیک ایران با اشاره به فعالیت های این انجمن در بحث زلزله، خاطرنشان کرد: انجمن ژئوفیزیک ایران با بیش از 1700 عضو در دو مجموعه رشته فیزیک زمین و فیزیک فضا، اکنون (از اردیبهشت 1391) در دوره پنجم هیأت مدیره خود، یکی از انجمنهای علمی فعال و دارای عملکرد نسبی بالا بودهاست. بهگونهای که براساس ارزیابی کمیسیون انجمنهای علمی کشور، در حالی که در سال 90 با امتیاز تقریبی 178 در رتبه D (عملکرد هیأت مدیره محترم دوره چهارم) قرار داشته، در سال 91 (آغاز عملکرد هیأت مدیره محترم دوره پنجم) با امتیاز بیش از 500 و رتبه B و در سال 92 با 742 امتیاز و رتبه B، دستاوردهای خوبی را برای جامعه ژئوفیزیک ایران رقم زدهاست و این ارتقا، مورد تقدیر کمیسیون مذکور قرار گرفتهاست.
عباسی افزود: این افزایش امتیاز، بخوبی نشان از افزایش فعالیتهای علمی انجمن از قبیل آموزش، برقرای ارتباطات بینالمللی، فعالسازی کارهای گروهی، برگزاری همایشهای تخصصی، همافزایی اندیشه و دانش درونی و بیرونی، برگزاری کارگاهها و دورههای آموزشی تخصصی و کاربرد نرمافزارهای فناورانه و روزآمد، رفع و حل برخی چالشهای علمی کشور در زمینه ژئوفیزیک، ارایه پیشنهاد و راهکار برای بهبود وضعیت آموزش عالی و پژوهش در کشور، کمک به تهیه و تنظیم و پیشبرد اهداف سند چشم انداز و نقشه علمی کشور، افزایش روحیه همبستگی و بسیج جامعه علمی ژئوفیزیک ایران و تأسیس شاخههای انجمن در استانها، چاپ و انتشار مجله علمی-پژوهشی، کمک به افزایش آگاهی عمومی و تخصصی نسبت به دانش و فناوری ژئوفیزیک در فضای مجازی (درگاههای اینترنتی انجمن ژئوفیزیک ایران: www.nigs.ir و www.igconference.ir )، نمایشگاه دستاوردها و توانمندی های ژئوفیزیکی ایران با همکاری بخش خصوص و شرکتهای فعال در زمینه ژئوفیزیک اکتشافی و کاربردی و… دارد.
وی در پایان متذکر شد: مسلما انجمن ژئوفیزیک ایران در کمیتههای علمی درون ساختاری خود، به زلزلهشناسی به عنوان یکی از ارکان اصلی و مهم، هم از نظر تعداد عضو فعال مرتبط و هم تعداد برنامه و فعالیت مربوط به افزایش آگاهیهای تخصصی، پرداختهاست. برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی نرمافزارهای تخصصی زلزله، سخنرانیهای علمی و توجه به برگزاری یادمان و یادوارههای علمی سالانه زمینلرزههای بزرگ مانند زمینلرزه بم (1382)، بزرگداشت پیشکسوتان این علم، همکاری با مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در توسعه کمی و کیفی زمینلرزه به ویژه در برگزاری کنفرانسها و برقراری ارتباط مناسب بین متخصصان و اندیشمندان، میتواند از فعالیتهای انجمن ژئوفیزیک ایران در زمینه توجه به موضوع زمینلرزه باشد.
No tags for this post.
