خبرگزاری سینا ضرورت فرهنگ سازی برای داشته‌های وطنی را بررسی می‌کند
خاکِ هرمز به جزیره باز می‌گردد؟/ خاکِ سرخ ایران فروختنی نیست!
بعد از کارزار برگرداندن خاک هرمز به جزیره و شرح نگرانی‌های متعدد از به یغما رفتن خاک این جزیره؛ اکنون کارزار ثبت جهانی خاک هرمز منتشر شده است. کارزاری که اگر به نتیجه برسد یکی از داشته های فرهنگی و محیط زیستی ایران ثبت و تاریخی می‌شود. اما موضوع فروش خاک هرمز برای استفاده در آثار هنری به خصوص کار بر روی شیشه، ممنویت خاک‌بری از این جزیره سرخ و حضور گردشگرانِ آموزش ندیده در زمینه حفاظت از محیط زیست یکی از مهمترین چالش‌ها در حوزه منابع طبیعی و به نوعی ناترازی در اقتصاد هنر است که در تعطیلات نوروزی و سفر گردشگران به جزیره هرمز نمود عینی پیدا کرد.
پریسا ساسانی: اشتیاق به سفرهای نوروزی و حضور جمعیت بسیاری از هموطنان به اماکن تاریخی جدا از اینکه آسیب‌های جدی به اماکن تاریخی، طبیعی و محیط‌زیستی وارد کرد؛ یکی از مهمترین آزمون‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سازماندهی و مدیریت گردشگر بود. اما بر اساس اخبار و اطلاعاتی که در ایام نوروز از میزان گردشگری در مناطق مختلف ایران مخابره می‌شد؛ جزیره هرمز و خاک‌بری توسط گردشگران بیش از هر عنوانی تیتر اخبار بود. در واقع خطربرداشت غیرمجاز خاک‌های رنگین جزیره تا جایی ادامه پیدا کرد که دلسوزان محیط‌زیست اقدام به راه‌اندازی کارزاری برای برگرداندن خاک هرمز، کردند تا شاید این خاک به خانه‌اش بازگردد و آرایش خاک سرخ در بهترین شرایط اصلاح شود.
به گزارش خبرگزاری سینا، جزیره هرمز ۴۲ کیلومتر است که در دایره‌ای به شعاع هفت کیلومتر، بیشترین تنوع رنگ و بافتی زبر و خشن را دارا است که این بافت در کنار سنگ‌های آهکی نوعی از اصالتِ جواهرپاشی را تداعی می‌کند. در گذشته نچندان دور زمانی که نام جزیره هرمز را در موتور گوگل سرچ می‌کردیم نام تنگه هرمز بالا می‌آمد اما در حال حاضر ویژگی‌های منحصربه‌فرد خاک سرخ هرمز است که صدر جستجوهای گوگلی قرار می‌گیرد. در واقع با معرفی هنرمندانه تعدادی از اهالی هنر و دغدغه‌مند در حوزه محیط زیست موجب شد هزاران گردشگر در سال‌های متمادی ترغیب به دیدن و قدم زدن در این زیبایی شوند. اما اکنون با جستجوی نام جزیره هرمز در همان موتور گوگل بی درنگ عنوان «فروش خاک هرمز»، «با خاک هرمز چه کردیم؟» و یا برخی از کارزارهای محیط زیستی برای حفاظت از خاک سرخ هرمز و یا برگرداندن خاک به یغما رفته نمایان می‌شود.
فروش خاک هرمز از کجا آمد؟
فروش خاک جزیره هرمز با وجود ممنوعیت، بحث امروز و دیروز نیست و چند سالی است که افرادی به‌صورت قاچاق این خاک ارزشمند را برداشت کرده و می فروشند. اما در نوروز امسال خیلی علنی و بی واهمه آگهی فروش خاک هرمز به بشکه‌ای 7 میلیون تومان و یا هشدارهای تبلیغاتی مانند «حواستان باشد خاک تقلبی هرمز نخرید!»، « زیر یک تن خاک نمی‌فروشیم»، « فروش در کیسه‌های ۲۵ کیلویی» و غیره در مورد فروش خاک جزیره هرمز منتشر شد و یا خبر کشف 45 کیلو خاک هرمز در چمدان یک مسافر نوروزی نیز فراگیر شد.
قانون ممنوعیت فروش خاک، به‌ویژه برداشت خاک از جزایر خلیج‌فارس در سال ۹۷ مصوب و به همه ارگان‌ها و نهادها ابلاغ شد. اما با وجود این مصوبه قانونی خاک هرمز همچنان به حراج گذاشته می‌شود و یا به عبارت دیگر به تاراج می‌رود که نمونه عینی آن حضور گردشگران نوروزی و کشف خاک‌های چند کیلویی و فروش و خرید خاک‌های رنگی جزیره بود. این در حالی است که محمد محسنی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز در واکنش به برداشت خاک از جزیره هرمز گفت که به تور لیدرها، فعالان فرهنگی و بلدهای محلی جزیره دستورالعملی مبنی بر عدم برداشت خاک هرمز ابلاغ شده بود، اما با هجوم چند ده هزار نفری گردشگران، امکان کنترل کامل فیزیکی و میدانی عملا وجود نداشت. این مسئول میراثی همچنین بر ضرورت فرهنگسازی بلندمدت تاکید کرده بود و گفته بود که فرهنگسازی در خصوص حفظ محیط زیست یک اصل جدی و ضروری است که آن را به‌طور مستمر در دستور کار قرار داده و امید است با تداوم حمایت‌ها بتوانیم این مسیر را ادامه دهیم.
واکنش هنرمندان به فروش بخشی از خاک سرخ
با اوج گرفتن اعتراض‌ها به فروش خاک هرمز هنرمندان بسیاری مانند رضا کیانیان، پریناز ایزدیار و شهره سلطانی از جمله هنرمندانی بودند که در صفحات مجازی خود به فروش خاک هرمز واکنش نشان دادند. اما ابراهیم پشت‌کوهی، کارگردان جنوبی تئاتر که این روزها نمایش «ذرات آشوب» را روی صحنه می‌برد، به فروش خاک هرمز واکنش نشان داد و اعلام کرد که این گروه نمایش به کمپین بازگرداندن خاک به جزیره هرمز پیوستند.
تامین معیشت با فروش شیشه‌های رنگی
در گزارشی که خبرگزاری ایسنا منتشر کرده بود؛ ابراهیم پشت‌کوهی که خود اهل جنوب ایران، درباره فروش خاک هرمز گفت: «بچه‌های هرمز عکسی از کوهی فرستادند که امروز دیگر وجود ندارد و یک آقازاده که پدرش در کارتل نفت فعالیت می‌کند، در حال فروش ساحل هرمز است و مردم این منطقه را تهدید کرده است. هیچ‌کس جرأت ندارد درباره این مسائل صحبت کند که این خاک را کجا می‌برند. هیچ‌گاه سؤالی مطرح نشد که این خاک در طول ۳۰ سال به کجا می‌رود و چرا پول آن به شهر هرمز نمی‌آید. در حالی که مردم آنجا شغلی ندارند و زنان برای تأمین معیشت خود شیشه‌های خاک می‌فروشند. اگر قرار است خاک این سرزمین برای مصارف فروخته شود، باید پولش به خود هرمز برگردد.
کارگردان نمایش «ذرات آشوب» در ادامه گفت: «در تمام این سال‌ها، مردم جنوب مظلوم‌ترین مردم بوده‌اند و همواره برای دفاع از سرزمین خود سینه سپر کرده‌اند. ما فقط درباره تاریخ این سرزمین صحبت نمی‌کنیم، بلکه درباره وضعیت امروز نیز با عشق و دلسوزی سخن می‌گوییم. هر گوشه از این خاک وطن ماست و ما عاشق آن هستیم. ایران همیشه ایران خواهد بود.»
در ادامه موج به راه افتاده درباره فروش خاک هرمز، احمد نادعلیان هنرمند هنرهای تجسمی که یکی از پیشگامان معرفی جزیره هرمز به ایران و جهان بود دربارهروند از بین رفتن خاک‌های رنگین این جزیره در گفتگو با روزنامه «پیام ما» گفت: «در صدر اخبار در شبکه‌های اجتماعی، شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی درباره نگرانی‌های خاک هرمز مطالب بسیاری خواندم و شنیدم که لازم می‌دانم توضیحاتی بدهم. نکته اول این است گاهی شیشه‌های رنگی را در فیلم‌ها و عکس‌ها می‌بینیم که با خاک رنگی هرمز پر شده است که این اخبار باتوجه‌به تجربه من تا اندازه‌ای نادرست است. البته ناگفته نماند که این موضوع را به‌هیچ‌عنوان منکر نمی‌شوم. یادم است که در دوره‌ای در جزیره با خاک رنگین کار می‌کردم، مرتکب این خطای محاسباتی شدم که در اجرای آثارم از خاک‌های رنگین استفاده می‌کردم؛ اما به تجربه دریافتم که خاک هرمز شکننده است و خیلی زود پارچه‌های ریزشده رنگی را برای کار جایگزین کردم.»
این هنرمند در ادامه گفت: «اما بعدها باتوجه‌به مطالعات و تجربه سفرهایی که رفته بودم، پیشنهاد دادم مواد بدلی مانند پودر سنگ را به‌شکل رایگان در اختیار بگذارند و آنچه در عکس‌ها به‌عنوان خاک هرمز جا افتاده است؛ درواقع همان پودر سنگ‌ها و مواد بدلی است. فقط نوع کانی‌های در خطر در جزیره هرمز، خاک‌های نقره‌ای با خطوط تیره است که توصیه زمین‌شناسان و تأکید بنده از دید تجربه این بوده که از این سنگ‌ها استفاده نشود. خوشبختانه براساس تجربه زیسته‌ام در این جزیره، می‌گویم فروش خاک به گردشگران توسط بومیان کمتر شده است و به‌جای خاک سرخ، لباس محلی، برقع و دیگر محصولات خاص آن منطقه را می‌فروشند.»
فرهنگسازی در کارزار برگرداندن خاک هرمز مهمتر از نتیجه بود
شکل‌گیری کمپین‌های خودجوش مردمی برای بازگرداندن خاک‌های جزیره هرمز، صرفا یک اقدام نمادین در جهت فرهنگسازی بود که نتیجه دادن یا ندادن این پویش اولویت کمتری نسبت به موضوع فرهنگسازی دارد و در این راستا اداره کل حفاظت محیط زیست استان هرمزگان با انتشار اطلاعیه‌ای از این حرکت ارزشمند استقبال کرد و از تمامی شهروندان، گردشگران، هنرمندان و فعالان محیط زیست دعوت به همکاری کرد.
مرزی‌زاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان درباره آخرین وضعیت این پویش مردمی گفت:«تاکنون ده بسته خاک نقره‌ای توسط شهروندان به ما بازگردانده شده است. اما از ابتدا دو هدف مشخص داشتیم؛ نخست، بازگرداندن هر میزان ممکن از خاک، و دوم، پیشگیری از ادامه روند بردن خاک از هرمز با فرهنگسازی عمومی. خوشبختانه این کمپین در سطح کشور بازتاب خوبی داشته و در مسیرهای حمل‌ونقل از جمله بنادر، حساسیت‌هایی نسبت به موضوع ایجاد شده است و همه شهروندان و مسئولان بنادر با دقت رصد می کنند که این اقدام صورت نگیرد.»
