دستاوردی ارزشمند برای هنرهای سنتی و میراث‌فرهنگی؛ پایان یک بلاتکلیفی
تشکیل «شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی، هنرهای سنتی و میراث‌داران تمدنی» در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و پایان بلاتکلیفی هنرمندان این حوزه‌ها برای دریافت درجه‌های هنری، یکی از دستاوردهای ارزشمند دولت سیزدهم است.
بالاخره تعیین تکلیف شد، حالا دیگر هنرمندان صنایع‌دستی، هنرهای سنتی و اساتید چیره‌دستی که میراث‌داران تمدنی کشور محسوب می‌شوند، اگر قرار باشد ارزشیابی شوند، و درجه هنری بگیرند مشخص شده که به چه شورایی کدام دستگاه تخصصی مراجعه کنند، چگونه و توسط چه کسانی ارزشیابی می‌شوند؛ سال‌ها پس از تفکیک‌ها و ترکیب‌ها و ادغام‌های سازمانی این گروه از جامعه هنری در کمیته‌ای زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارزشیابی می‌شدند، اما از سال ۱۳۹۸ که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شد، آن کمیته و به تبع آن هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی بلاتکلیف بودند.
هنرمندان حوزه صنایع دستی عزیز هستند، اما پس از تشکیل وزارت میراث فرهنگی، همه تکالیف و ماموریت‌ها هم باید در همین وزارتخانه تجمیع شوددر این مدت پس از تشکیل وزارت میراث فرهنگی تداخلی در وظایف و ماموریت‌های دو وزارتخانه ایجاد شده بود، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بارها ضمن تکریم شان و مقام هنرمندان صنایع‌دستی اعلام کرده بود،«هنرمندان حوزه صنایع دستی عزیز و گرامی هستند، اما در ساختار و تشکیلات پس از تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همه تکالیف و ماموریت‌ها هم باید در همان وزارتخانه تجمیع شود، حتی بودجه ها و اعتبارات از همان زمان خلا نبود یک آیین نامه مشخص بود».
مراجعه‌ها و گلایه‌های هنرمندان و اساتید هنر زیاد بود، و هر روز هم بیشتر می‌شد، اما طبق روال قانونی باید کارگروه اختصاصی ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی و هنرهای‌سنتی در وزارتخانه تخصصی تشکیل می‌شد، نماینده وزیر و دبیر کارگروه و اعضای آن در رشته‌های مختلف در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی حضور یابند و ارزیابی در وزارت میراث فرهنگی انجام شود، تا اینکه بالاخره انجام شد، آیین نامه اصلاح و ابلاغ شد.
ابلاغ مسئولیت و تکلیف تدوین آیین‌نامه
بهمن ماه ۱۴۰۱ رئیس جمهوری برای روشن کردن تکلیف این مساله، ماده واحده واگذاری کامل فرایند «ارزشیایی و صدور گواهی درجه هنری هنرمندان هنرهای سنتی و صنایع‌دستی، نخبگان و میراث‌داران تمدنی» را به وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را که مصوب جلسات ۳۸۴ و ۳۹۱ مورخ ۱۷ آبان‌ماه ۱۴۰۱ و ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۱ شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی بود را به وزارت میراث فرهنگی ابلاغ کرد، و قرار شد این وزارتخانه آیین نامه پیشنهادی را برای طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین کند.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی رئیس شورای ارزشیابی است و دبیر شورا را انتخاب می‌کند؛ محل استقرار دبیرخانه نیز در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است.
تشکیل شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی، هنرهای سنتی و میراث‌داران تمدنی
بالاخره در جلسه ۸۹۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی (در -هشتم اسفند ماه سال ۱۴۰۲)، «آیین‌نامه شورای ارزشیابی هنرمندان صنایع‌دستی، هنرهای سنتی و میراث‌داران تمدنی» به تصویب رسید و آیت الله سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهوری و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی آن را برای اجرا به وزارتخانه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین سازمان برنامه و بودجه کشور و فرهنگستان هنر ابلاغ کرد.
قانون ارزشیابی هنری کارمندان دولت
قانون ارزشیابی هنرمندان از حدود سال ١٣۵۶ برای سنجش مهارت‌های هنری کارمندان دولت و بیشتر هم در حوزه مهارت هنرهای‌سنتی بود که پس از انقلاب فعالیت کمیته ارزشیابی از «فقط کارمندان هنرمند سازمان‌های دولتی» به «سایر هنرمندان» جامعه هم گسترش پیدا کرد؛ حدود سال ١٣٨۴ با مصوبه شورای هنر، ارزشیابی هنرمندان رشته‌های هنرهای سنتی از سایر هنرها تفکیک شد و کمیته مستقل ارزشیابی در سازمان میراث فرهنگی واگذار شد، که کاهش درجه‌های هنری از «هفت درجه» به «پنج درجه» از دیپلم تا دکتری در همین دوره بود.
البته پس از حدود دو سال وزارت فرهنگ و ارشاد به این وضعیت اعتراض کرد چون قبلاً آنها این ارزشیابی‌ها را انجام می‌دانند؛ طرحی را برای یکپارچه‌سازی ارزشیابی همه هنرمندان به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارایه کردند که کمیته‌ای در سازمان میراث فرهنگی آن زمان تشکیل شود و سازمان نماینده خود را به وزیر فرهنگ معرفی کند و وزیر حکم نماینده را صادر کند.
با توجه به اعتراض وزارت فرهنگ، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی اصلاح شد، به طوری که رئیس کمیته هنرهای سنتی در سازمان میراث فرهنگی را وزیر فرهنگ منصوب می‌کرد، ارزشیابی اولیه هنرمندان هنرهای سنتی در این کمیته (اولیه) انجام می‌شد و بعد نتیجه نهایی در شورای ارزشیابی (اصلی) در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از ارزیابی مجدد اعلام می‌شود. معنای این مصوبه این است که کمیته ارزشیابی سازمان میراث فرهنگی نمی‌توانست مستقل عمل کند، بلکه صرفا باید ارزیابی تخصصی اولیه را انجام دهد و بعد این ارزشیابی در شورای ارزشیابی وزارت فرهنگ تایید و نهایی و احکام مدارک هنری به امضای وزیر فرهنگ ابلاغ می‌شود، تا الان هم همین روند و فرایند برقرار است.
اعضای شورای ارزشیابی چه کسانی هستند؟
در ماده ۲ این آیین نامه اعضای شورای ارزشیابی در سه بخش حقوقی، حقیقی و مدعو معرفی شده اند که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یا نماینده تام‌الاختیار وی به عنوان رئیس شورا تعیین شده است.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی رئیس شورای ارزشیابی است و دبیر شورا را انتخاب می‌کند؛ محل استقرار دبیرخانه نیز در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استطبق این آیین‌نامه وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یا نماینده تام‌الاختیار وی (رئیس شورا)، نماینده تام‌الاختیار وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، نماینده تام‌الاختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده تام‌الاختیار سازمان برنامه و بودجه، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و یا نماینده تام الاختیار وی، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یا نماینده تام الاختیار وی، نماینده تام‌الاختیار فرهنگستان هنر و دبیر شورای ارزشیابی و مسئول کمیته‌های تخصصی اعضای حقوقی این شورا هستند.
مطابق با این آیین نامه، اعضای حقیقی شورا شامل ۳ نفر – یک نفر عضو هیأت علمی مراکز دانشگاهی و دو نفر کارشناس خبره دارای گواهینامه درجه یک هنری در یکی از رشته‌های مرتبط – با انتخاب رئیس شورا در دو حوزه تخصصی میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و هنرهای سنتی است، تعیین شده اند که رئیس شورای ارزشیابی می‌تواند افزون بر سه نفر عضو حقیقی در هر حوزه تخصصی، ۲ نفر هنرمند دیگر را با همان شرایط به عنوان عضو علی‌البدل انتخاب و منصوب کند تا در صورت غیبت موجه اعضای حقیقی به عنوان جایگزین موقت یا دائم در جلسات شورای ارزشیابی حضور یابند.
در این آیین نامه کارشناسان و هنرمندانی هم به عنوان اعضای مدعو برای عضویت در شورا در نظر گرفته شده اند که تصویب شده است « با توجه به تنوع و تکثر رشته‌های هنری و موضوعات مورد ارزشیابی، رئیس شورای ارزشیابی می‌تواند برای مشورت و کسب رأی و نظر خبرگان هنر از استادان مبرز و تراز اول در شاخه‌های تخصصی برای شرکت در یک یا چند جلسه دعوت کند. اعضای مدعو در هر دستور حداکثر دو نفر خواهند بود که بدون حق رأی و به عنوان مشاور شورا برای همیاری در اخذ بهترین تصمیم در جلسه حضور می‌یابند»
در این آیین نامه آمده است که«ترکیب شورای ارزشیابی با حضور اعضای حقیقی و حقوقی، قانونی است و الزامی به دعوت از اعضای مدعو نیست. دعوت از سایر کارشناسان تحت عنوان عضو مدعو منوط به تشخیص رئیس شوراست و تمهید آن الزام‌آور نیست»
هنرمندان حوزه صنایع دستی عزیز هستند، اما پس از تشکیل وزارت میراث فرهنگی، همه تکالیف و ماموریت‌ها هم باید در همین وزارتخانه تجمیع شود.
دبیرخانه شورای ارزشیابی مستقر در وزارت میراث فرهنگی
طبق این آیین نامه دبیر شورای ارزشیابی توسط رئیس شورا انتخاب می‌شود و مسئولیت دبیرخانه را عهده‌دار است و محل استقرار دبیرخانه در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است و تحت نظر حوزه وزارتی در سقف واحدها و پست های مصوب سازمان قرار دارد همچنین انتخاب کارکنان دبیرخانه شورا با پیشنهاد دبیر و تأیید رئیس شورا خواهد بود.
دستاوردی ارزشمند برای تکریم هنرمندان صنایع دستی و میراث‌داران
این آیین نامه و این شورا را می‌توان یکی از دستاوردهای ارزشمند دولت مردمی دانست، آیین‌نامه‌ای برای حوزه هنرهای سنتی، صنایع دستی، مواریث هویتی و تمدنی که ارج نهادن به جایگاه برجسته و مهم این هنرمندان و میراث‌داران تمدنی می‌تواند تداوم بخش اقتدار تاریخی ایران و ضامن تداوم هویت پایدار آن باشد، و شورایی که از این پس به عنوان عالی‌ترین نهاد ارزشیابی، میزان مهارت، دانش، فنون، نوآوری و خلاقیت هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی و میراث‌داران تمدنی را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد و با صدور گواهی درجه هنری برای آنها در راستای تکریم، تداوم و تقویت جایگاه و نقش آنان؛ تشکیل و فعالیت می‌کند./ایرنا
