کسب درآمد از بازار صنایع خلاق با حمایت از نخبگان
امروزه شرکت‌های زیادی در جهان به‌عنوان شرکت خلاق شناخته می‌شوند که از این فناوری‌ها به‌عنوان دارایی‌های مهمی برای رقابتپذیری در بازارهای جهانی بهره برده‌اند. بازار جهانی صنایع خلاق در سال ۲۰۲۲ بیش از ۲۶۰۰ میلیارد دلار بوده است و در سال ۲۰۲۳ این میزان تا ۳۴۰۰ میلیارد دلار رشد داشته است و در کشور ما ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به دنبال کسب سهمی از این میزان درآمد است و در این راستا اقدام‌هایی را انجام داده است.
اولویت سنجی در 19 حوزه
در کشور ما شرکت‌های خلاق و صنایع خلاق ذیل ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان قرار دارد. در حقیقت صنایع خلاق صنایعی هستند که پایه و اساس آنها ایجاد و انتشار دانش و اطلاعات بر اساس فناوری‌های نوین است از این رو صنایع خلاق متشکل از مجموعه‌ای از فعالیت‌های دانش‌بنیان است که دانش و فناوری‌های مبتنی بر حوزه هنر و فرهنگ، را در خدمت تولید ارزش افزوده اقتصادی قرار می‌دهند؛ بنابراین پتانسیل درآمدزایی تجاری و برخورداری از کپی‌رایت را دارند. حوزه‌ها و خوشه‌های فناوری نرم و صنایع خلاق هم شامل بازی‌های رایانه‌ای، تولید محتوا و نشر مکتوب و رقومی، حکمرانی در نوآوری اجتماعی، آموزش و یادگیری، اسباب بازی، انیمیشن، نوشت‌افزار، پی‌نما، سینما، صنایع دستی، سازکارهای مدیریت بهره‌وری و حکمرانی در حوزه فرهنگی و اجتماعی، سبک زندگی اسلامی، طراحی، بازی و سرگرمی محیطی شکل گرفته است. ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان برای رسیدن به اهداف تعریف شده از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی اقدام‌های مهمی را انجام داده است تا بتواند صنایع خلاق را مبتنی بر فناوری نوین در کشور به رشد و شکوفایی برساند.
مسعود حسنلو دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری درباره اقدام‌های انجام شده در این راستا این گونه توضیح می‌دهد: «آغاز فعالیت ستاد توسعه فناوری‌های نرم به دهه ۹۰ برمی‌گردد. ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی ذیل شورای عالی انقلاب فرهنگی و در معاونت علمی برای هماهنگی با دستگاه‌های مرتبط با حوزه فرهنگی مستقر شده است. سند راهبردی این ستاد در سال ۹۷ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و در ۱۴۰۰ از سوی رئیس‌جمهور ابلاغ شد. پیش‌نویس مسیر اجرایی‌سازی سند ۶۰ اقدام راهبردی سند ستاد را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه کرده‌ایم. برای اجرایی‌سازی سند راهبردی که در سال ۱۴۰۰ ابلاغ شد، اقدامات متعددی اجرایی شده که یکی از آنها مطالعه و بررسی شرایط آماری و تحقیقاتی در حوزه فرهنگی است، ما در زمینه آمارهای حوزه فرهنگی وضعیت خوبی نداریم و اقدام به اجرای مطالعات در زمینه بررسی وضعیت تاب‌آوری ملی در صنایع خلاق کردیم.»
حسنلو می‌افزاید: «ستاد کارهای زیادی در سال‌جاری انجام داده است که می‌توان به تشکیل و برگزاری بیش از 50 نشست نخبگانی با مشارکت بیش از 100 نفر از فعالان و نخبگان اشاره کرد. اولویت سنجی در ۱۹ حوزه فرهنگی از دیگر اقدامات این ستاد در حوزه فرهنگی و نرم است. از سوی دیگر ارائه تسهیلات مالی خسارات قطعی اینترنت به 65 شرکت خلاق در سال 1401، تسهیلات مالی ناشی از کرونا به 89 شرکت خلاق، ارائه تسهیلات مالی به 35 شرکت خلاق، تسهیلات مالی به 22 شرکت خلاق از محل منابع معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ارائه تسهیلات مالی به 43 شرکت مستقر در پارک علم و فناوری استان سیستان و بلوچستان از محل منابع صندوق صنایع خلاق از دیگر کارهای انجام شده است.»
وی با بیان اینکه اجرایی‌سازی سند از پشتوانه مالی و ضمانت اجرایی برخوردار نیست و کل اعتبارات فرهنگی کشور ۱.۵ میلیارد دلار است، می‌گوید: «برای حوزه فرهنگی، بودجه مستقلی تعریف نشده است؛ به گونه‌ای که دستگاه‌های مرتبط با فرهنگ مانند میراث فرهنگی، وزارت علوم، صدا و سیما و جهاد دانشگاهی بودجه مستقلی در این حوزه ندارند و ما برای اجرای این سند نیاز به بودجه کافی داریم. این در حالی است که در کشور امریکا تنها برای بازی‌های رایانه‌ای ۷ تا ۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دولتی شده است. علاوه بر آن گفته می‌شود سهم سرمایه‌گذاری در صنعت اگر یک به ۵ باشد (یک واحد سرمایه‌گذاری، ۵ واحد بازگشت پول) در حوزه فرهنگی یک به ۱۰ و یک به ۲۰ است.»
ایجاد 2 هزار خانه خلاق
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی معاونت علمی، فناوری می‌افزاید: «ما در معاونت علمی دو نقش توسعه اکوسیستم خلاق با محوریت شرکت‌ها و توسعه خانه‌های خلاق را در دستور کار قرار دادیم. شرکت‌های خلاق شرکت‌هایی هستند که در فرایند کسب و کار خود مزیت نوآوری ایجاد کرده‌اند. بیش از ۲۰۰۰ شرکت خلاق و ۱۰۷ خانه خلاق در سال‌های اخیر ایجاد شده است، این خانه‌های خلاق توانایی هدایت و رشد بازیگران صنایع خلاق را دارند. برای تقویت زیست بوم صنایع خلاق دبیرخانه صنایع خلاق شکل گرفته است تا خدمات متنوعی را به شرکت‌های این حوزه ارائه دهد.»
حسنلو با اشاره به اینکه جمعیت نخبگانی خوبی در شرکت‌های خلاق فعال شده‌اند، می‌گوید: «بر خلاف شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های خلاق امکان امریه ندارند؛ از این رو در نیمه دوم سال‌جاری ۴۰۰ سربازدارای امریه در شرکت‌های خلاق گرفتیم که برای دو سال این افراد می‌توانند در شرکت مشغول به فعالیت شوند. سازکاری برای ارزیابی خانه خلاق تعریف شده و در این زمینه از ظرفیت اکوسیستم نوآوری کشور بهره بردیم و امکان ارزیابی و تأیید خانه‌های خلاق از طریق کارگزاران فراهم شده است.»
برگزاری رویداد مانوین
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی معاونت علمی، فناوری به برنامه‌های آتی این ستاد هم اشاره کرده و می‌گوید: «یکی از نیازهای کشور ایجاد بازیگران مؤثر در حل مسائل اجتماعی است، ولی ابزار اجتماعی حل مسائل اجتماعی را نداریم و ستاد بر بازیگران مستعد تمرکز کرده است، چون این بازیگران می‌توانند به بازیگران اصلی حل مسائل اجتماعی تبدیل شوند.»
حسنلو می‌افزاید: «در این مسیر تمرکز ما بر افزایش شرکت‌های نوپا نیست و بر ارتقای کیفیت این شرکت‌ها متمرکز هستیم. توسعه صادرات محصولات خلاق از دیگر برنامه‌های این ستاد است. اینکه شرکت‌های خلاق بخواهند برای بازار داخلی برنامه‌ریزی کنند، راه اشتباهی رفته‌اند و باید راه صادرات را در پیش بگیرند. از سوی دیگر به دنبال ایجاد آزمایشگاه اثر اجتماعی هستیم و در این آزمایشگاه نسبت به ارزیابی اثر اجتماعی محصولات حوزه فرهنگی اقدام می‌شود.»
حسنلو برگزاری رویدادی برای ارائه دستاوردهای خلاق را از جمله اقدام‌های ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی معاونت علمی، فناوری دانسته و می‌گوید: «قرار است رویداد مانوین برای ارائه دستاوردهای حوزه خلاق و فرهنگی برگزارشود. این رویداد همزمان با نمایشگاه اینوتکس، در تاریخ ۱۸ تا ۲۱ اردیبهشت برگزار می‌شود، در بخش نمایشگاهی خانه‌های خلاق و مجموعه فعال صنایع نرم و فرهنگی می‌توانند از طریق سایت ثبت‌نام کنند که مهلت ثبت‌نام نیز تا ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ است.»
وی با بیان اینکه در بخش رویدادی یک فضای تولید محتوا داریم که در چهار روز برگزاری نمایشگاه به ارائه اثر خواهند پرداخت، می‌افزاید: «هزینه دریافت غرفه به ازای هر متر مربع ۱.۴ میلیون تومان است. شرکت‌های دانش‌بنیان با همکاری صندوق نوآوری از پرداخت ۷۰ درصد هزینه‌ها و شرکت‌های خلاق نیز از پرداخت ۵۰ درصد هزینه‌ها معاف خواهند شد. شرکت‌های خلاق برای حضور در این رویداد از حمایت ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی برخوردار خواهند شد.»
