انسان کی انسان شد؟

در طول تکامل، ژنوم انسان دستخوش تغییرات بنیادینی شده است که مبنای توسعه ناحیه ویژه‌ای از مغز به نام  نئوکورتکس یا لایه نازکف چین خورده و خاکستری و بیرونی مغز  به حساب می آید. این ناحیه مسئول عملکردهای شناختی مغز انسان نظیر سخن گفتن و فکر کردن است. « این تغییر در مقیاس ژنتیکی بسیار کوچک است اما پیامدها و و عملکردش در ابعاد تکاملی بسیار اساسی و وسیع است. این یک تغییر ساده است که باعث افزایش اندازه مغز انسان شده و زمینه ویژه بودن انسان را فراهم کرده است». این را ویلاند هاتنر از موسسه ماکس پلانک می‌گوید. نئوکورتکس مغز از واژه ای لاتین به نام «پوستۀ جدید»، گرفته شده است و از نظر تکاملی مغز سوم انسان است، که مسئولیت قضاوت و دیدگاه‌های ما نسبت به خوب و بد را بر عهده دارد. این منطقه همچنین جایی است که خلاقیت ما از آن ظهور می‌کند و خودآگاهی ما از آن سرچشمه می‌گیرد.

به گفته کارل سیگن در مستند کیهان، نئوکورتکس مغز جایی است که در آن ماده به آگاهی تبدیل می‌شود. این ناحیه علیرغم حجم نه چندان زیادشت بیش از دو سوم جرم مغز ما را در خودش جای داده است. این جا همان جایی است که به ما حس شهود، درون یابی و تحلیل انتقادی را می‌بخشد. همین‌طور ما توانایی خواندن و نوشتن، نوآوری، درک موسیقی و به طور کلی هنر انتزاعی ( هنری که ما به ازاء واقعی در جهان بیرون ندارد) و محاسبات ریاضی را مرهون این ناحیه از مغز هستیم. این همان ناحیه‌ای است که باعث تمایز ما با سایر موجودات شده است.

هاتنر، مدیر و رهبر گروه موسسه تحقیقاتی سلولی، مولکولی و ژنتیک ماکس پلانک در پژوهشی به همراه گروهش، نشان دادند که ژن ARGHAP11B  نقش مهم و اساسی در شکل دهی و ابعاد مغز دارد. همزمان سوانت پابو از موسسه انسان شناسی فرگشتی ماکس پلانک در لایپزیک آلمان، نشان داد که این ژن فقط در ما و نزدیک‌ترین خویشاوندان تکاملی ما، یعنی انسان نئاندرتال و انسان دنیسوا وجود دارد، اما در پسر عموهای تکاملی زنده‌ ما یعنی شامپانزه‌ها که طی انشعاب بزرگ حدود 6 میلیون سال قبل از ما جدا شدند دیده نمی‌شود. علاوه بر این‌ها مشخص شد که ژن ARGHAP11B  مسئول افزایش تعداد مشخصی از سلول های بنیادی مغز به نام نمونه‌های پایه می است، که در افزایش اندازه نئوکورتکس مغز موثر هستند.

نتایج این بررسی نشان داد که نسخه مخصوص انسان این ژن یا همان ARGHAP11B  حدود 5 میلیون سال قبل، همزمان با رویدادی که خط تکاملی انسان، نتاندرتال‌ها و انسان دنیسوا را جدا کرد، در اثر رونوشت برداری از ژن ARHGAP11A  پدیده آمده است.  اما تحقیقات نشان داده است که جهش اصلی مربوط به نئوکورتکس مغز بعدها و زمانی حدود دو میلیون سال قبل پدید آمد. تحقیقات نشان دادند این ژن نه تنها مخصوص انسان است، بلکه پروتئین رمزگذاری شده توسط این ژن حاوی زنجیره‌ای از ۴۷ آمینو اسید است، که فقط در انسان دیده می‌شود. غیبت ۵۵ نوکلئوتید در RNA پیام رسان این ژن دلیل منحصر به فرد بودن آن است. ویلاند هاتنر و مارتا فلوریو، دانشجوی مقطع دکتری در گروه هاتنر ابتدا تصور کردند که این ویژگی در همان 5 میلیون سال قبل پدید آمده است. اما مشخص شد، که در نهایت این جهش دو میلیون سال قبل اتفاق افتاده استو یکجهش تک نقطه‌ای است که زمینه ساز پدید آمدن نئوکورتکس مغز شده است.

 

No tags for this post.