حکمرانی دانش بنیان نیازمند حضور نخبگان
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در اختتامیه برنامه «فن تز» با بیان اینکه ظرفیت نخبگانی در کشور ما به اندازه کافی وجود دارد، گفت: نظام حکمرانی باید بیش از پیش، ظرفیت‌های بالقوه بهره بگیرد و حکمرانی امروز، حکمرانی دانش بنیانی شده و نیازمند حضور نخبگان است.
به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان این که حکمرانی دانش‌بنیان امروزی نیازمند حضور نخبگان است، تاکید کرد: ورود به نظام حکمرانی و مشارکت در حل مسائل از جدی‌ترین مسئولیت‌های اجتماعی نخبگان است.
نگاهداری که در مراسم اختتامیه برنامه «فن‌تز» در انستیتو پاستور ایران سخن می‌گفت، اظهار داشت: «نظام حکمرانی در همه کشور‌ها به این نتیجه رسیده که دیگر دولت‌ها توان حل مساله را ندارند و با نگاه از بالا به پایین نمی‌توان به حل مسائل کشور پرداخت و باید از توان مردم برای حل این مسائل بهره گرفت.»
نگاهداری افزود: «چه بخواهیم و چه نخواهیم نظام علم و فناوری در دنیا جدای از نظام سیاست نیست. وقتی دانشمندان ما را در خیابان‌های تهران ترور می‌کنند یعنی نظام سلطه سیاسی جهان با نظام علم و فناوری ارتباط دارد و جریان‌های قدرت سیاسی بر روی نظام نشر علمی مدیریت دارند.»
نگاهداری با بیان اینکه ظرفیت نخبگانی در کشور ما به اندازه کافی وجود دارد، گفت: «نظام حکمرانی باید بیش از پیش از این ظرفیت‌های بالقوه بهره بگیرد و به عبارتی حکمرانی امروز، حکمرانی دانش بنیانی شده و نیازمند حضور نخبگان است.»
به باور او، در تحقق حکمرانی دانش بنیان با دو مانع مواجه هستیم؛ نخست، مدیران بروکرات سنتی که به علم و فناوری به عنوان پیشران همه تحولات آن چنان که باید باور ندارند و مانع دوم، مسائل فرهنگی است که بر اساس آن، معمولا نخبگان و اساتید چنین می‌پندارند که باید همواره نسبت به نظام حکمرانی در جایگاه اپوزیسیون قرار بگیرند؛ این در حالی است که امروزه، ورود به نظام حکمرانی و مشارکت در حل مسائل، یکی از جدی‌ترین مسئولیت‌های اجتماعی آنان محسوب می‌شود.
وی با اشاره به اینکه تنها ۱۰ درصد اختراعات ثبت شده، تجاری شده است و از این لحاظ با وضعیت مطلوب فاصله داریم، خاطرنشان کرد: ۸۰ درصد اختراعات توسط اشخاص حقیقی و ۲۰ درصد توسط نهاد‌های حقوقی به ثبت رسیده است. حواسمان باشد که ثبت اختراع تبدیل به کاری برای اثبات توانمندی افراد نشود چرا که ثبت اختراع یک ابزار تجاری است. در اقتصاد دانش بنیان در دنیای امروز اکثر دارایی‌ها از فروش مالکیت و دارایی‌های فکری است و باید این موضوع جدی گرفته شود.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان این که در کشور‌های توسعه یافته به ازای هر هزار مقاله، ۲۰۰ تا ۵۰۰ اختراع بین المللی صورت گرفته در حالی که در ایران به ازای هر هزار مقاله تنها سه ثبت اختراع انجام شده است، تاکید کرد: حمایت دولت و قوه قضائیه به‌عنوان متولیان اصلی حقوق مالکیت فکری، چه در امر استقرار نظام مالکیت فکری و چه در امر ارزش‌گذاری دارایی‌های فکری به‌عنوان یکی از منابع کسب و کار، قطعاً موجب تشویق و اشاعه فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی اصیل می‌شود.
نخبه کسی است که ایده را به خدمت بدل می‌کند
دلارام درود، معاون تحقیقات و فناوری و آموزش انستیتو پاستور هم طی سخنانی در این رویداد ضمن خوشامدگویی به حاضرین به قدمت و عقبه ۱۰۰ ساله انستیتو پاستور در توسعه فناوری اشاره و تاکید کرد: «بند ۲ و ۴ اصل ۱۱۰ قانون اساسی، توجه ویژه‌ای به نخبگان و حمایت مادی و معنوی از دستاورد‌های علمی و پژوهشی آن‌ها داشته است و رویداد «فن تز» را هم می‌توان در راستای تحقق این بند‌ها دید.»
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به تغییر مفهوم نخبگی در دنیای امروز و اکنون جامعه ایرانی پرداخت و افزود: نخبه دیگر تنها در مرز علم و دانش حرکت نمی‌کند، بلکه نخبه کسی است که به سمت ارزش‌آفرینی رفته و ایده را به خدمت بدل کند.
دستاورد‌های دانشگاهی باید به پلتفرم‌های خلق ارزش، تبدیل شوند
دکتر شقایق حق جوی جوانمرد، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، دیگر سخنران این جلسه بود که در سخنرانی خود عنوان کرد: «دستاورد‌های دانشگاهی باید به پلتفرم‌هایی که قابلیت خلق ارزش دارند، تبدیل شوند.»
به باور او، ستاد‌های توسعه فناوری اعم از ستاد نانو، زیست فناوری و اپتیک و کوانتوم محل داد و ستد معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان با دانشگاهیان است.
وی ادامه داد: «زیست بوم فناوری باید زایا و مولد شود و این احساس را در نخبگان ایجاد کنیم که فکر و ایده آن‌ها را که به نوعی ثروت‌شان محسوب می‌شود به رسمیت می‌شناسیم و از این دارائی آن‌ها حفاظت می‌کنیم.»
فن‌تز، فرصتی برای حمایت از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی
میترا امین‌لو، مدیر کانون مدیریت دارائی‌های فکری به ارائه گزارشی از برنامه «فن‌تز» پرداخت و کارکرد‌های نظام مالکیت فکری را به چهار دسته کارکرد تشویق و نوآوری، مبادله‌یی، افشاء و علامت‌دهی تقسیم کرد و اهداف این کانون را ارتقاء آگاهی، بهینه سازی فضای اقتصادی، حکمرانی ساختار نهادی و بازآرائی محیط تقیینی برشمرد.
وی، هدف از برگزاری برنامه فن‌تز را حمایت از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی برشمرد و گفت: «دانشجویان و اساتید در حوزه فناوری‌های راهبردی، پروژه‌ها و ایده‌هایی را در دست دارند، اما اگر به این پروژه‌ها براساس TRL (سطح آمادگی فناوری) نگاه کنیم، در می‌یابیم که این پایان‌نامه‌ها از سطح ۳ بالاتر نمی‌آیند و، چون ادامه پیدا نمی‌کند، تلاشی که دانشجو در مقطع دکتری و پسادکتری انجام می‌دهد، عملا ابتر می‌ماند. از این رو، ما در برنامه فن‌تز، می‌کوشیم برای این دانشجویان و اساتید مسیر سفری را طراحی کرده و آن‌ها را از سطح آمادگی فناوری ۳ بالاتر بکشیم.»
وی ادامه داد: «این پروژه (توسعه فناوری) چیزی حدود یکسال طول خواهد کشید، برای گام بعدی ما با کریدور فناوری تا بازار صحبت کرده‌ایم، این کریدور به شکل توامان به توسعه محصول و بازار کمک می‌کند. یعنی یک محصولی را از TRL۶ به TRL۷-۸ می‌برد و کسانی که از گام دوم سربلند بیرون بیایند، وارد فاز سوم می‌شوند در این فاز ممکن است حفاظتی از جنس علامت تجاری و طراحی صنعتی نیاز داشته باشند که ما باز در کنارشان خواهیم بود».
در بخش دیگری از این رویداد، پنلی تخصصی به مدیریت امیر ملک‌پور، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و با سخنرانی محمد حسین متالهی، دبیر ستاد توسعه زیست فناوری و پزشکی دقیق، معصومه خان احمدی، مدیر مطالعات آینده صندوق نوآوری و شکوفایی و علی طهاری، مدیرعامل کریدور فناوری تا بازار معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان برگزار شد.
خان احمدی در بحث خود بر اهمیت کم کردن فاصله دانشگاه و صنعت تاکید کرد و در خصوص برنامههای حمایتی که صندوق نوآوری و شکوفایی برای طرح‌های دانشگاهی خواهد داشت، نکاتی را طرح کرد.
باید دستمان را به سمت دانشگاهیان دراز کنیم
محمد حسین متالهی، دیگر سخنران این پنل به نهادسازی‌ها و ساختارسازی‌هایی که معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان در حوزه مالکیت فکری داشته اشاره کرد و قانون جهش دانش بنیان را از جمله این اقدامات برشمرد و آن یک فرصت دانست.
به باور او، نوآوری در فضایی که بازیگران متعدد داشته و رقابت پررنگ است، موضوعیت می‌یابد و نظام حکمرانی باید عرصه و بستر لازم را برای تحقق این میدان رقابتی فراهم کند.
وی گفت: «ما باید دست مان را به سمت دانشگاهیان دراز کنیم، اما در عین حال، دانشگاه هم باید با صنعت وارد گفتگو شده و مسائل آن را رصد کند.»
مشکل اصلی ما در حل مسائل، مشخص نبودن اولویت‌ها است
علی طهاری، دیگر سخنران این پنل، هم عنوان کرد: مشکل اصلی ما در حل مسائل مشخص نبودن اولویت‌هاست. در سند جامع علمی کشور ۱۴۰ اولویت داریم این تعداد از اولویت خود نشان دهنده نداشتن اولویت است. در شرایطی که ما برای دانشجو و استاد دانشگاه مان تعریف اولویت نکرده‌ایم، طبیعی خواهد بود که آن‌ها بر اساس علائق و اولویت شخصی‌شان، موضوعات پایان‌نامه‌ها و رساله‌هایشان را تعیین کنند این در حالی است که هر پژوهشی در دنیا براساس یک نیازتعریف می‌شود و یک بخشی از صنعت آن را حمایت و پشتیبانی می‌کند.
وی در خصوص اقدامات معاونت علمی برای نزدیک کردن پژوهش‌های دانشگاهی به نیاز صنعت و جامعه گفت: یکی از این اقدامات معاونت، ایجاد فن بازار بود که عملا به رصد نیاز‌های صنعت و جامعه می‌پردازد. همچنین، پروژه برش استانی و ایجاد نهاد‌های ترویجی در دانشگاه‌ها از دیگر اقدامات است.
