چرا ایجاد ژئوپارک در فارس مغفول مانده است؟
امروزه شاهد نگرشی ویژه به صنعت گردشگری در تمامی رویکردها و برنامه‌ریزی‌های اجرایی در بیشتر کشورها به عنوان یکی از راهبردهای کارآمد و حیاتی هستیم، آنچنان که این کشورها به گونه ای کمر همت را بسته اند تا خود را از وابستگی اقتصادی به نفت و خام فروشی برهانند و برخی در این زمینه، بسیار هم پیروزمندانه عمل کرده اند؛ یک نمونه آن کشور مسلمان مالزی است که منابع نفتی ندارد ولی در سال 2009م، علاوه بر ركود مالي جهان و همه گیری آنفلوانزاي خوكي، نزدیک به 30 ميليون گردشگر از این شبه جزیره بازديد كردند که اين امر با سیاستگذاری و مدیریت گردشگری تمام سویه در شاخه های گردشگری طبیعی، مذهبي، ورزشي، پزشكي، كشاورزي، تحصيلي و … فراهم گردیده است.
نمونه بسیار موفق دیگر، کشور چین می باشد که دارای بیشترین ژئوپارک در دنیاست. یکی از اهداف اصلی دولت چین در ایجاد ژئوپارک ها و جذب گردشگر، بهبود کارکردهاي اقتصاد محلی است. در سال ۲۰۰۵م. برای فراهم سازی زیرساخت های لازم توسعه ژئوتوریسم و ایجاد تعامل و تعادل بین توسعه و حفاظت از میراث درون ژئوپارک فانکشان- تانکشان واقع در چین شمالی، ۲۵۶ میلیون یوآن (۳۲ میلیون دلار آمریکا) هزینه شد. همچنین ۴۷۰ میلیون یوآن (نزدیک ۵۸ میلیون دلار) برای تخریب ساختمان ها، نصب تابلوهای تبلیغاتی، راهنما، کاشتن درختان و گُلکاری هزینه گردید. در همین سال، ۷ میلیون نفر از این زمین گردشگاه دیدن کردند که تنها درآمد بدست آمده از فروش بلیت ورودی آن ۹۷۰ میلیون یوآن (نزدیک ۱۲۱ میلیون دلار) بود. برای دسترسی به اهداف این ژئوپارک، ۵۳ معدن زغالسنگ و ۱۱۵۵ کارگاه و کارخانه تعطیل و به جای مشاغل تعطیل شده، کارهایی مانند حمل و نقل، تهیه وسایل و ارزاق عمومی و دیگر کارهای خدماتی ژئوتوریسمی گسترش قابل ملاحظه ای یافت. در نهایت با رشد پرشتاب صنعت ژئوتوریسم در این پهنه، ۱۱ هزار فرصت شغلی جدید برای ساکنان آن فراهم شد و درآمد سرانه کشاورزان به ۱۷ هزار یوآن (۲۱۲۰ دلار) رسید.
با اندکی تأمل و اندیشه ورزی می توان دریافت چگونه این کشورها با سیاستگذاری درست و برتری دادن این صنعت، دیگر حوزه‌ها را نیز در خدمت پیاده سازی طرح و هدف توسعه گردشگری پایدار بکار گرفته و با رویکردی واحد و هم افزا، مانع از تصمیم گیری های نابجا و اجرای برنامه های ناهمسو و ناهماهنگ در تمام ارکان اجرایی خود شده‌اند و به خوبی هم توانسته اند فرهنگ و مدیریتی کارآفرینانه را جایگزین ساختار مدیریتی سنتی و دیوان سالارانه (بروکراتیک) نمایند.
چنانچه مقام معظم رهبری درباره بهره مندی از ظرفیت‌های اقتصادی گردشگری می‌فرمایند: «من تصورم این است که اگر مسئولین کشور بتوانند از همین مسئله گردشگری به شکل درست، با تبلیغات و جهت‌گیری صحیح استفاده کنند، درآمد آن، کشور را از همه معونه‌های دیگر بی‌نیاز می‌کند»، اما شوربختانه در کشور ما آنطور که باید و شاید به این مقوله در جایگاه یک صنعت و به عنوان یک منبع درآمدزا و کارآمد در سهم تولید ناخالص ملی نگریسته نشده است.
در سال‌های اخیر، در بسیاری از نقاط جهان به ویژه در کشورهای آسیایی همانند چین و حتی در برخی کشورهای اسلامی از جمله اندونزی و مالزی، توسعه گردشگری مبتنی بر ارزش‌های میراث زمین شناختی (Geoheritages) در حال پیدایش و پیشرفت روزافزون است و با توجه به اینکه ژئوتوریسم یا زمینگردشگری، گونه ای گردشگری جایگزین بجای گردشگری انبوه به شمار می آید و امکان توسعه پایدار پهنه هایی ویژه بدون تهدید ارزش های محیط زیستی آنها را فراهم می نماید، بسیار هم مثبت ارزیابی شده است.
دانش ژئوتوریسم در صنعت گردشگری، بیشتر بر پایه راه اندازی ژئوپارک ها نمودار می شود و قابلیت اجرایی می یابد و اهمیت بین المللی آنها نیز، پس از تصویب شبکه ژئوپارک های جهانی یونسکو (GGN) در سال 2015 میلادی به گونه شگفت آوری افزایش یافته است. در آن زمان، ضرورت مدیریت میراث زمین شناختی و ژئوسایت ها که می توانند درون ژئوپارک ها شناسانده و پایسته شوند، به خوبی تشخیص داده شد.
کارکرد برجسته ژئوپارک ها، آموزش ساده پندارهای علوم زمین به گردشگران بر اساس آشنا نمودن آنها با پدیده ها و فرایندهای زمین شناسی و زمین ریخت شناسی (ژئومورفولوژی) است که البته این پهنه ها می تواند دارای ارزشمندی های مکمل دیگری نیز در زمینه بوم شناختی (اِکوتوریسم)، باستانی، تاریخی، فرهنگی و … نیز، باشند. افزایش تردد گردشگران نیز می تواند فرصتی برای توسعه اقتصادی، اشتغال زایی و فقرزُدایی مناطقی باشد که تاکنون یا ناشناخته مانده اند و یا بازدیدهای زیادی از آنها انجام نپذیرفته است. البته شرط لازم چنین طرح هایی، سیاستگذاری، برنامه ریزی و مدیریت مناسب فضای مورد استفاده گردشگران و فراهم سازی زیرساخت های مناسب برای انجام اینگونه گردشگری با علایق ویژه است. از این رو؛ ژئوپارک‌ها را می‌توان به‌عنوان پهنه های کارکردی و ساختارهای فضایی پیونددار با اهداف توسعه پایدار یعنی بهرمندی از محیط زیست در کنار حفاظت از آن پنداشت.
به گزارش سینا پرس فارس، در این راستا یکی از دوستداران راستین محیط زیست فارس، دکتر رضا صادقی عضو هیات علمی گروه زمین شناسی دانشگاه پیام نور استان فارس، سالهاست که پیگیری های مجدانه ای را در این زمینه انجام داده است که می توان به نشر مقاله هایی درباره برخی ژئوسایت ها و ژئوپارک های پیشنهادی در فارس، برگزاری کارگاه آموزش آزاد و تور زمینگردشگری، راه اندازی پنج دوره نمایشگاه عکس ژئوتوریسم، فراهم سازی زمینه تعامل و برقراری ارتباط میان برخی مسئولین استانی (معاونت گردشگری استانداری فارس و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) با برخی کارشناسان ملّی و بین المللی از جمله علیرضا امری کاظمی که یکی از 12 نفر عضو اصلی شورای تصویب و تاییدکننده ژئوپارک های جهانی یونسکو و صاحب نظر در دانش ژئوتوریسم ایران است، اجرای طرح پژوهشی فرصت مطالعاتی داخلی ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه با عنوان ژئوپارک پیشنهادی ارژن-چوگان-پریشان که به گونه مشترک میان دانشگاه پیام نور و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس انجام پذیرفته و همچنین بنیانگذاری رشته طبیعتگردی گرایش زمینگردشگری (ژئوتوریسم) در مقطع کارشناسی ارشد برای نخستین بار در استان فارس اشاره نمود که در راستای شناساندن جایگاه کاربردی این دانش-صنعت نوپا انجام شده است.
به باور وی، زمینگردشگری (ژئوتوریسم) به عنوان زیرشاخه ای از طبیعتگردی و زمینگردشگاه ها (ژئوپاک ها) به عنوان ابزاری راهبردی در توسعه پایدار گردشگری اگر بدرستی شناخته و مدیریت شوند، قادرند تمامی توانمندی های یک پهنه را در چشم اندازی ملّی و جهانی به نمایش بگذارند و این گزینه نه تنها می تواند برای استان فارس یک نوآوری کارآفرینانه و اشتغالزایی تازه در بازار گردشگری باشد، بلکه می تواند فارس را در زُمره بهترین مقاصد گردشگری طبیعی دنیا قرار دهد.
این پژوهشگر ژئوتوریسم با تاکید بر اینکه گوهرپهنه جغرافیایی فارس با فراوانی و گوناگونی پدیده ها، فرایندها و چشم اندازهای زمین شناختی خود، می تواند در زمینه گسترش دانش ژئوتوریسم و راه اندازی ژئوپارک های ملّی و بین المللی، نقش بسیار چشمگیری داشته باشد، اظهار می دارد: اگرچه برخی کوشش های ارزنده علمی و البته پراکنده انجام پذیرفته، ولی هنوز رخداد اثرگذاری در گستره فارس عزیزمان روی نداده است و این در حالیست که استان های دیگر همچون هرمزگان، آذربایجان شرقی و خراسان جنوبی با هوشیاری بهنگام و توانمندی اجرایی خود، هم خواسته اند که زودتر با مقوله ژئوتوریسم آشنا شوند و هم بخوبی توانسته اند با هماهنگی و هم افزایی هدفمند اداره ها و سازمان های مرتبط و رفع چالش ها و زدودن موانع دست و پاگیر، ژئوپارک های خود را با نام های قشم، اَرس و طبس به ثبت ملّی و حتی جهانی برسانند و حتی خبرهایی هم از استان های لرستان، یزد و سیستان و بلوچستان شنیده می شود که درحال اقداماتی در این حوزه می باشند؛ ولی متاسفانه دیار کهن فارس با دارا بودن تمامی پتانسیل های بالقوه طبیعی، تاریخی، فرهنگی، مذهبی و …، هنوز یا واقعاً نخواسته و یا نتوانسته در این بازار اقتصادی پررونق و نوظهور جهانی در حوزه گردشگری طبیعت گرایانه، نقش آفرینی عملیاتی و اجرایی داشته باشد.
اکنون باید به این سوال تکراری اشاره نمود که چرا زیباپهنه فارس با این همه میراث طبیعی ارزشمند چندین میلیون ساله، همچنان در این زمینه از قافله رو به رشد دیگر استان ها عقب مانده است؟ چرا نمی تواند جایگاه راستین خود را به عنوان یک پهنه طلایی گردشگری در ایران پیدا نماید؟ آیا دلیل اینگونه جاماندگی ها، تنها منشا مالی دارد؟
خطه ای با این همه توانمندی طبیعی خدادادی، قطعا خالی از نیروهای انسانی عاشق، متعهد و خلاق نبوده و نیست و متخصصین و فعالان حوزه گردشگری طبیعت با پشتیبانی معنوی و مادی مسئولین و نهادهای مرتبط و همچنین آموزش و بکارگیری افراد بومی و ساکنین محلی و البته همراهی تمامی دوستداران محیط زیست، می توانند جایگاه کنونی فارس را ارتقا بخشیده و استان را در کشور و حتی جهان به عنوان نشانی از باورها، خواستن ها و توانستن ها بشناسانند.
امید که اندیشه های نوگرا و کارآفرینی های کمترشناخته شده، تخصص ها، استعدادها، دلسوزی های آگاهانه و مسئولانه و همگی ارزش های الهی این استان پهناور و گرانمایه، بیش از این در محجوریت و کم توجهی باقی نمانند و ارزش زمان و فرصت ها مغتنم شمرده شده و خدماتی اثرگذار به ثمر برسد.
گزارش: فتانه حق پرست
