یادگیری های نوآورانه نیاز به حمایت اجتماعی دارد

پرفسور یوسف ثبوتی ، عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: اکنون در دنیایی زندگی می کنیم که فناوری های نوین و هوش مصنوعی حضور پر رنگی دارند از اینرو باید به دنبال تجربه های جدید باشیم و برای کسب این تجربه ها نیاز به مهارت تفکر انتقادی، خلاقیت، حل مساله، سواد دیجیتالی و مسوولیت اجتماعی داریم.

به گزارش سیناپرس، پرفسور یوسف ثبوتی، بنیان گذار دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان در نشست تخصصی « شب موزه ملی علوم و فناوری ایران» که ظهر روز گذشته همزمان با روز بزرگداشت زکریای رازی با همکاری موزه ملی علم و فناوری، کمیته ملی موزه ها و فرهنگستان علوم پزشکی  در سالن اجتماعات ابن سینا در فرهنگستان علوم پزشکی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد، گفت: ابوریحان بیرونی و ابن سینا هر دو دانشمندان تراز اول جامعه اسلامی محسوب می شوند. یکی از خصوصیات بارز ابوریحان، مشاهده گری وی بود؛درحالی که این خصلت در میان دانشمندان معاصر کمتر مشاهده می شد. او سعی داشت هر آنچه می شنود و می بیند را جستجو و مشاهده کند. در حالی که ابن سینا، در مورد پزشکی اهل مشاهده بود اما در علوم طبیعی معتقد بود که شاگردانش وقت شان را صرف مشاهده نکنند و با تعقل به حقیقت دست پیدا کنند. ابن هیثم نیز از دیگر دانشمندانی بود که نوع تفکرات او با دانشجویان رشته فیزیک و شیمی امروز کاملا یکسان است. این نوع تفکر در خیلی از دانشمندان مشاهده نمی شود.

وی افزود: معارف بشری به دو نوع علوم و دانش های مبتنی بر نظری و مشاهده تقسیم بندی می شوند. کتاب قانون ابن سینا مبتنی بر مشاهده و کتاب شفای او مبتنی بر فلسفه است. زکریای رازی نیز از دیگر دانشمندان هم دوره ابوریحان است که ابوریحان در برخی از عقاید مذهبی او اختلاف نظر داشت. شاید اگر ابوریحان بیرونی، ابن هیثم و زکریای رازی مکتب مشاهده خودشان را تعمیم می دادند و در جهان اسلام گسترش می یافت، علوم و فنون جدیدی که در 2 الی 3 سده اخیر سعی بر یادگیری آن داریم، در جامعه اسلامی به وجود می آمد.

ثبوتی اظهارداشت: در راس علوم مبتنی بر مشاهده، نجوم و ریاضی در جایگاه نخست قرار دارند. بسیار زمان برد تا قوانین علوم پایه ای مانند فیزیک شناخته شود. شناخت این قوانین در زمان گالیله و نیوتن اتفاق افتاده است. در علم شیمی نیز که محصولات به کمال رسیده اند را مدیون شیمیدانان هستیم. علم زیست شناسی نیز با موجود زنده سر و کار دارد. شاید درک عملکرد DNA و RNA در یک سلول دشوار باشد اما لازمه اش این است که تمام دانشمندان، با مشاهدات خود رفتارهای مولکول ها را شناسایی کنند. زیست شناسی از این منظر هنوز راه درازی در پیش رو دارد.

وی خاطرنشان کرد: یکی از خصوصیات بارز علوم دقیقه این است که می توانیم آنها را در هر مکان و زمانی با هر فرهنگ، عقیده دینی و اخلاقی یاد بگیریم. خصوصیت دیگر، این است که هیچ مفهومی در علوم دقیقه مقدس نیست بلکه نقدپذیر و شک پذیر است. هیچ دانشمندی هرچند عالیقدر هم باشد به مرحله تقدس نمی رسد؛در مقابل معارف مبتنی بر نظری خیلی دقیق نیستند، انسان های گوناگون با فرهنگ و جغرافیای مختلف می توانند یکدیگر را قبول نداشته باشند که علم اقتصاد از جمله آنهاست. علم اقتصاد در یک جامعه ای مبتنی بر بازار و رقابت آزاد و در جامعه دیگر مبتنی بر کنترل اقتصاد و منتفع کردن نیازهاست. چنین اختلافی می تواند منجر به جنگ و کشتار شود زیرا مفاهیم دقیقی وجود ندارد. چنین اختلافی از زمان افلاطون و ارسطو تاکنون وجود دارد.

ثبوتی تاکید کرد: حکومت داری نیز یکی دیگر از مفاهیمی است که اکنون در دنیا پیرامون آن اتفاق نظر وجود ندارد. اختلاف کشورها منجر به خشونت و کشتارها می شود. موزه علوم و فناوری این علوم را تشریح می کنند.  یونسکو به دلیل اهمیت این موضوع سال گذشته را سال علوم پایه نامگذاری کرد. موزه علم و فناوری نیز در این راستا در فهماندن این علوم آزمایشگاهی و مشاهده می توانند نقش اساسی ایفا کنند. متاسفانه در مدارس پرسشگری را به دانش آموزان آموزش نمی دهیم. اگر دانش آموزی تنها بشنوند دیگر جستجوگر و محقق بار نمی آید ،بنابراین باید امکانات آزمایشگاهی در اختیار دانش آموزان قرار بگیرد تا امر مشاهده در جامعه گسترش پیدا کند.

 نیاز به مهارت تفکر انتقادی و مسوولیت اجتماعی داریم

دکتر الهه حجازی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در این نشست تخصصی گفت: رازی یک دانشمند بسیار بزرگ، پزشک، شیمی دان و فیلسوف بود. رازی به علت کشف الکل و نوآوری اش شهرت یافت. او بارها مواد مختلفی را با یکدیگر ترکیب کرد تا زخم بیمارانش را درمان کند. او پزشک حساسی بود که نیاز جامعه را در اولویت کاری خود قرار داده بود. او به دانسته های قدیمی خود بسنده نکرده بود. او اصول و قوانین قدیمی را باز تولید کرده و مساله جدیدی ابداع کرده بود. او به دنبال آرمان ها و انتظارات جدید خود بود. همواره تولید علم می کرد. او یک یادگیرنده حساس و مادام العمر بود. دانسته های قدیمی را قبول داشت اما آنها را بازسازی کرد.

وی افزود: ما اکنون از زمان رازی فاصله زیادی داریم و در دوران پسا مدرن به سر می بریم. در این دوران اطلاعات و دانش به سرعت تغییر پیدا می کنند و اکنون در دنیایی زندگی می کنیم که فناوری های نوین و هوش مصنوعی حضور پر رنگی دارند از اینرو باید به دنبال تجربه های جدید باشیم. برای کسب این تجربه ها نیاز به مهارت تفکر انتقادی، خلاقیت، حل مساله، سواد دیجیتالی و مسوولیت اجتماعی داریم.

وی اظهارداشت: در چنین بافت جهانی، یادگیری نوآورانه ضروری است. یادگیری که مادام العمر باشد. مساله یادگیری نوآورانه و مادام العمر در روانشناسی رویکردهای متفاوتی دارد و سازندگی اجتماعی را در پی دارد. همه ما از بدو تولد، وارد دوران اجتماعی شده ایم و یادگیری اولیه ما در این جامعه شکل می گیرد؛ اما این نوع یادگیری در دوران بزرگسالی به کار نمی آید و افراد بسیاری نسبت به آموزش های سنتی مقاومت می کنند.

حجازی تصریح کرد: بسیاری از فرهنگ ها ساختار منعطفی پیرامون این مساله ندارند در حالی که فرهنگ و یادگیری رابطه بسیار مستقیمی با یکدیگر دارد. در ساختار غیر منعطف تنها به توسعه دانش پرداخته می شود. نهایتا افراد باید کار اجرایی و عملی فرا بگیرند و تولید دانش اهمیت ندارد. در ساختارهای آموزشی و نهادهای آموزشی که چنین ساختارهایی وجود دارد، عامل بازدارنده است زیرا انسان قرن 21 با اتفاقات و عناوین جدیدی روبرو است. امروزه بحث جهانی شدن مطرح است و فرهنگ ها به یکدیگر نزدیک شده اند. امروزه چین به دانش آموزان خود زبان انگلیسی فرا می دهد، زیرا می خواهد اقتصاد جهان را در دست بگیرد بنابراین ما نیز باید در دنیای مدرن به سمت یادگیری نوآورانه پیش برویم.

به گفته وی، یادگیری های نوآورانه نیاز به حمایت اجتماعی دارد. در این بین نقش انجمن ترویج علم و موزه علم و فناوری به عنوان متولیان ترویج علم بسیار اهمیت دارد. این نهادها باید به بهبود فرایند ذهنی دانش آموزان کمک کنند. موزه علم و فناوری مانند ابزاری است که باید دانش آموزان را به سمت یادگیری نوآورانه هدایت کند. این نهاد به عنوان ابزار ترویج علم، نباید دانش آموزان و دانشجویان را هدایت کند بلکه باید میانسالان و بزرگسالان را نیز در ارتقای توانمندی های ذهنی شان کمک کند.

ایران مهد تحقیق و توسعه میراث فرهنگی جهان است

به گزارش سیناپرس، مهندس سید محمد بهشتی، رئیس اسبق پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در این نشست تخصصی گفت: مهمترین رسالت موزه علم و فناوری مانند هر موزه دیگری، یادآوری و تذکر است، تذکر نسبت به مساله ای که دچار نسیان و فراموشی شده ایم. ما متاسفانه در حوزه علم و فناوری دچار اوتیسم شده ایم؛ ارتباط مان با محیط قطع است. گوشی های هوشمند محصول سه طبع فرهنگی اروپایی شمالی، آمریکا و جنوب شرقی آسیاست. اگر کشور چین نبود اکنون این گوشی ها به قیمت ارزان تکثیر پیدا نمی کرد و به دست ما نمی رسید. این نقشی است که کشور چین ایفا می کند.

وی افزود: ایران نیز دارای نقشی است که هیچ جایگزینی برای آن وجود ندارد. تصرف ایران جوهری است. اهلی شدن حیوان مانند اسب در ایران انجام شده است. اگر سفال وجود نداشت، نمی توانستیم غذا درست کنیم. ساخت سفال به ما اجازه داد تا آتش را مدیریت کنیم. ایران مهد تحقیق و توسعه میراث فرهنگی جهان است. مفرغ و پیوند زدن درختان برای نخستین بار در ایران ابداع شده اند. ما این توانمندی ها را فراموش کرده ایم که باید به نسل های جدید یادآوری کنیم.

بهشتی بیان کرد: موزه علم و فناوری می تواند ما را از این اوتیسم نجات دهد و باعث شود به ظرفیت و توانمندی های ذاتی خودمان توجه بیشتری کنیم. آثار هنری تنها محصولی است که ما می توانیم به دنیا عرضه کنیم. هیچ روستایی در گذشته پیدا نمی شد که نتواند مسائل و مشکلات خودش را حل و فصل کند. حفر 400 هزار رشته قنات بدون اینکه اشتباهی در ساخت آن وجود داشته باشد و آشپزی ایرانی از جمله ابداعات ایرانی است که در هیچ کجای دنیا یافت نمی شود.

فهم تحولات اجتماعی اهمیت زیادی دارد

دکتر حجت اله ایوبی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در این نشست تخصصی گفت: به گفته دورکیم علوم انسانی نیز مانند علوم دقیقه قابل مشاهده است زیرا سنت ها شیء محسوب می شوند که جلوی اراده ما را می گیرند. سنت ها باعث می شوند ما هر گونه که مایل هستیم در جمع حاضر نشویم.

وی افزود: طی دو قرن گذشته پدیده های اجتماعی و علوم اجتماعی شیء انگاری شدند که اراده شان را بر بشر تحمیل کردند. پدیده اجتماعی خلق شدند تا امور انسان ها سامان پیدا کنند، به عنوان مثال در حوزه اجتماعی دیوان سالاری، انجمن ها، احزاب، طبقه کارگری شکل گرفت تا به مردم خدمت کنند اما بشر برده همان اهداف شد. مارکس طبقه کارگری را ایجاد کرد. سپس این طبقه برای اعتلای کارگران اهدافی پیدا کرد و چه بسا کارگران زیادی در این راه کشته شدند. بشر ملی‌گرایی یا ناسیونالیسم را خلق کرد تا طبق آن چارچوب اهداف پدیده اجتماعی دنبال کند اما میلیون ها نفر در تحقق این آرمان کشته شدند.

وی خاطرنشان کرد: امروزه انسان ها بر اثر نقشی که جامعه تعیین کرده است مانند بازیگران نقش آفرینی می کنند. انسان های امروز کنشگران فعالی هستند. آنها به دنبال سود مالی و معنوی هستند از اینرو فهم تحولات اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار است اما در کشور ما برخی از عاملان اجتماعی بسیاری از مسائل را نمی پذیرند. از سوی دیگر اکنون جامعه امروزی به دنبال دریافت پیام های کوتاه و تصویری است. جوانان دیگر حوصله کتاب خواندن ندارند و با روی کار آمدن فناوری، ارتباط جامعه علمی و عالمان علمی با مردم کمرنگ تر شده و شکاف و تفاوت گفتمان ایجاد شده است.بنابراین زبان مشترک این دو میدان با یکدیگر تفاوت پیدا کرده است.

به گفته وی، یونسکو اخیرا به دنبال مردمی کردن علم، زبان این دو میدان و دو طایفه را پیگیری می کند. یکی از رسالت های موزه های علم و فناوری نیز این است که علم را ترویج و مرز این ادبیات ناملموس را کمتر کند. امروزه در اهداف نظام های آموزشی جهان، دانش آموزان برای فراگیری علم به موزه های علم و فناوری می روند. موزه علم و فناوری ایران نیز باید این دانش را نزد دانش آموزان ملموس کند.

باید پیوندی میان حوزه نظری و تجربی به وجود آید

دکتر سیداحمدغفاری، پژوهشگر علم و فلسفه نیز در این نشست تخصصی گفت: دو هدف اصلی برای موزه علم و فناوری متصور است که باید برنامه ریزی های دقیقی و مناسبی پیرامون آن انجام شود. نخست، درست تبین کردن فرایند انگاری مسیر علم است. ابن سینا معتقد است، یادگیری بر اساس فعالیت یادگیران شکل می گیرد نه بر اساس انفعال دانش آموزان بنابراین دانش آموزان باید در محیط فعالانه درگیر یادگیری شوند. متاسفانه این امر در سیاست گذاری های نظام آموزشی مورد غفلت قرار گرفته است. دوم، باید پیوندی میان حوزه نظری و تجربی به وجود آید. تفکیک بین دانش تجربی و غیر تجربی نیازمند گویش فلسفی است.

وی افزود: علوم نظری منشا نزاع نیستند بلکه ورود غلط سیاستگذاران باعث نزاع می شود. آن چیزی که باعث نزاع می شود، سیاست ورزی غلط سیاستمداران در حوزه علم و دانش است. سیاستمداران بر اساس استراتژیک خودشان تصمیم می گیرند چه دانشی در چه زمانی دیده شود یا نشود.

وی خاطرنشان کرد: در دنیای امروز نفی تکنولوژی به ضرر انسان تلقی می شود از اینرو باید رفت و برگشت خوبی میان علم و فلسفه در باب گفتگو انجام شود. در گفتگو نباید پرهیز کرد. فارغ از برخی از سیاستمداران، جامعه ایرانی و مردم ایرانی گفتگو پذیر هستند.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.