در یک مطالعه پژوهشی تاکید شد؛
کم آبی، نابودگر احساس امنیت اجتماعی در کشاورزان

محدودیت منابع آب و خشکسالی هایی که کشور ما تجربه می کند، نه تنها از منظر اقتصادی دارای نکات قابل توجهی است، بلکه ابعادی روانی نیز دارد که در تولیدکنندگان بخش کشاورزی می تواند معضلاتی را به بار آورد.

به گزارش سیناپرس، جهان با رشد فزاینده کم آبی روبروشده است؛ پدیده ای که گاه چندان هم مشهود نیست، چرا که خبر آن معمولا بعد از افت سطح آبخوان ها به گوش می رسد. برخلاف سوختن جنگل ها و پیشرفت تپه های ماسه روان، افت سطح آب آبخوان ها را نمی توان عکسبرداری کرد و معمولا ازخشک شدن چاه ها معلوم می شود. امروزه منابع آبی کشورمان ایران بیش از هر زمان دیگری درمعرض خطرات گوناگون قرار دارند.

ایران در 40 سال گذشته، هفت خشکسالی را از سرگذرانیده و در موقعیت اقلیمی خشک و نیمه خشک زمین با متوسط بارندگی 242 میلی متر قرارگرفته است. میزان بارندگی، کمتر از یک سوم متوسط جهانی است، با این حال هنوز هم آب در کشور ما به عنوان یک کالای اقتصادی مبادله نمی شود.

به گفته صاحب نظران، در حالی که ایران یک درصد جمعیت کل جهان را به خود اختصاص داده است، ولی سهم آن از منابع آب تجدیدپذیر فقط 36 صدم درصد است. علاوه بر آن، 10 سال خشکسالی هم یکی از دلایل کم آبی در کشور است. بر اساس آمار حدود 59 درصد از زمین های قابل کشت کشور نیاز به آبیاری دارند و روش آبیاری نیز در بسیاری از مناطق همان شیوه ی سنتی است، بنابراین بخش کشاورزی به عنوان یکی از عوامل اصلی هدر رفت آب مطرح است، زیرا بیش از 90 درصد آب مصرفی کشور در این بخش مورد استفاده قرار می گیرد. درسال های اخیر، مقوله امنیت زیست محیطی یا اکولوژیک که آب جایگاهی ویژه در آن دارد به عنوان یک موضوع بحث برانگیز و جدید در کنار امنیت بین المللی جوامع مطرح شده است. رابطه نزدیک بین محیط زیست و مناقشات یا تعامل های بین المللی باعث توجه به این مقوله در سطوح مختلف منطقه ای تا جهانی یا سیاسی تا نظامی شده است.

محققانی از دانشگاه آزاد اسلامی جهرم با توجه به اهمیت این موضوعات، پژوهشی را انجام داده اند که در آن تأثیر کم‌آبی بر احساس امنیت اجتماعی کشاورزان مورد بررسی قرار گرفته است.

در این مطالعه پیمایشی که با محوریت دشت‌های خرامه و فهلیان در استان فارس انجام شده است، محققان از روش اسنادی برای تدوین سوابق نظری و سوابق تجربی استفاده کرده اند.

نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان می دهند که کم آبی، تاثیر مستقیمی براحساس امنیت کشاورزان دارد. بر مبنای این یافته ها، میانگین احساس امنیت اجتماعی و ابعاد آن در بین کشاورزان دشت فهلیان که دارای وضعیت منابع آبی بهتری است، بیشتر از مقدار آن برای کشاورزان خرامه که از وضعیت منابع آبی ضعیفی برخوردارند است. لذا کم آبی براحساس امنیت اجتماعی درابعاد مالی، جانی، فکری وجمعی موثراست.

به گفته علی رضا خدامی، استادیار و پژوهشگر بخش جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی جهرم و همکارانش، در حال حاضر، کشاورزی در بسیاری از مناطقی که معقول به نظر نمی رسد در جریان است و با بهره برداری از سفره های آبی زیرزمینی مقدار زیادی از مواد غذایی مورد نیاز داخلی تامین می گردد.

آن ها می گویند: آمارها نشان می دهند که سالیانه 40 میلیارد مترمکعب آب از سفره های زیرزمینی به سطح زمین پمپاژ می شود که با توجه به مصرف 90 درصدی این آب در بخش کشاورزی و هدر رفتن بخش عظیمی از آن، این مناطق در آینده با مشکل تامین آب نه تنها در بخش کشاورزی بلکه در بخش شرب نیز مواجه خواهند شد.

در این تحقیق که نتایج آن در فصلنامه علمی مهندسی منابع آب متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت منتشر شده اند، برای جلوگیری از کاهش امنیت ناشی از بحران کم آبی پیشنهادهایی براساس یافته های پژوهش ارائه شده اند که توجه به آن ها می تواند تاحدی از بار منفی این موضوع بکاهد.

بر این اساس، خدامی و همکارانش معتقدند موارد ذیل بایستی در دستور کار قرار گیرند:

1- اجرای برنامه های آبیاری نوین جهت کاهش مصرف منابع آب باکمک مالی بلاعوض و یا بخشی ازکمک ها بلاعوض و بخشی ازآن از طریق تسهیلات با بهره کم توسط دولت به کشاورزان.

2- کنترل برداشت ازمنابع آب به وسیله نهادهای مسئول به طوری که برداشت ها با آب تجدیدشونده هماهنگ باشند.

3- جلوگیری از حفر چاه های غیر مجاز و مسلوب المنفعه کردن چاه های غیر مجاز حفر شده.

4- مدیریت سطح زیر کشت محصولات کشاورزی و هماهنگی کاشت با وضعیت منابع آب.

5- پرداخت حق نکاشت به کشاورزان در سال های خشکسالی به ازای کشت نکردن زمین.

6- جلوگیری از کاشت محصولات با مصرف آب بالا وجایگزین کردن محصولات کم آب بر به جای آن ها.

7- جبران خسارت ناشی از خشکسالی و کم آبی به کشاورزان و دامداران برای جلوگیری از کاهش درآمد آن ها درزمان هایی که بحران آب و به دنبال آن کاهش امنیت جدی است.

8- بیمه محصولات کشاورزی و دامی به صورت رایگان توسط دولت که می تواند در زمان های بحران به کمک کشاورزان رسیده و از ایجاد نا امنی جلوگیری نماید.

9- خرید تضمینی تمامی محصولات کشاورزان و دامداران توسط دولت.

10- پرداخت تسهیلات با سود پایین به کشاورزان و دامداران.

گزارش: محمدرضا دلفیه

No tags for this post.