کشف رمز کتیبه باستانی هندو ایرانی در آسیای میانه
به تازگی محققان موفق به رمزگشایی یک خط باستانی شده اند که دانشمندان دهه ها قادر به درک آن نبوده اند. این کتیه متعلق به تمدن کوشانی ها است که یک تمدن ایرانی- هندی مقارن با عصر ساسانیان محسوب می شود.
به گزارش سیناپرس، تیمی از محققان باستان شناس موفق شدند یک کتیبه خط کوشانی ناشناخته را رمزگشایی کنند. این کتیبه بر اساس یک سیستم نوشتاری باستانی نوشته شده بود که زمانی در بخش هایی از آسیای مرکزی بین سال های ۲۰۰ قبل از میلاد تا ۷۰۰ میلادی مورد استفاده قرار می گرفت.
پادشاهی کوشانیان بیشتر مناطق ازبکستان، افغانستان، پاکستان و شمال هند کنونی را در بر می گرفت و پادشاهان کوشان به دلیل تسهیل گسترش آیین بودا در شرق آسیا و همچنین ایجاد معماری و آثار هنری به یاد ماندنی آن مورد توجه قرار دارند.
این کتیبه خط مرموز کوشانی از دهه ۱۹۵۰ شناخته شده بود اما هرگز با موفقیت رمزگشایی نشد. تا به امروز ده ها کتیبه عمدتاً کوتاه که به خط کوشانی نوشته شده است، یافت شده است که بیشتر آنها از قلمرو کشورهای امروزی تاجیکستان، افغانستان و ازبکستان سرچشمه می گیرند.
در دهه ۱۹۶۰ میلادی، یک کتیبه طولانی تر که در کنار دو زبان باستانی شناخته شده دیگر نوشته شده بود توسط باستان شناسان فرانسوی در افغانستان بر روی تخته سنگی در ارتفاع بیش از ۱۴ هزار پا در کوه قره‌ب ایو در حدود ۸۰ کیلومتری جنوب غربی کابل کشف شد.
سال گذشته نیز کتیبه ای کوتاه با خط ناشناخته در کنار زبان باختری که قبلاً شناخته شده بود، بر روی صخره ای در دره آلموسی در شمال غربی تاجیکستان حک شده یافت شد. این کشف باعث شد تا چندین محقق برای رمزگشایی این خط مرموز کوشانی تلاش کنند.
به گزارش سیناپرس، در نهایت، زبان شناسان دانشگاه کلن در آلمان با همکاری باستان شناس تاجیک Bobomullo Bobomulloev که در کشف کتیبه دو زبانه اخیر دست داشت، موفق شدند تا حدی سیستم نوشتاری فوق را رمزگشایی کنند.
برای رمزگشایی این خط ناشناخته، محققان از روشی استفاده کرد که قبلاً برای رمزگشایی دیگر سیستم‌های نوشتاری باستانی استفاده شده بود.
اسونیا بونمن (Svenja Bonmann)، نویسنده ارشد این مطالعه از دانشگاه کلن در این رابطه گفت: به طور خلاصه، ما روشی را استفاده کردیم که منجر به رمزگشایی هیروگلیف های مصر باستان یا خط میخی پارسی باستان شده بود.
با استفاده از محتوای شناخته شده کتیبه های دو زبانه که اخیراً در تاجیکستان یافت شد و کتیبه های سه زبانه کشف شده در افغانستان در دهه ۱۹۶۰، پژوهشگران به تدریج توانستند اطلاعاتی را در مورد سیستم نوشتاری و زبان کوشانی کشف کنند.
تاکنون محققان موفق شده اند ۶۰ درصد از حروف این کتیبه را رمزگشایی کرده و در تلاش هستند تا ۴۰ درصد باقی مانده را نیز شناسایی کنند.
بونمان در این رابطه گفت: بخشی که تاکنون توانستیم رمزگشایی کنیم، حاوی معرفی خاندان سلطنتی پادشاه کوشانی ها است. سایر جزئیات هنوز نیاز به رمزگشایی بیشتر دارد.
بر اساس این بررسی، رمزگشایی خط ناشناخته وجود یک زبان ایرانی میانه ناشناخته را آشکار کرده است. این زبان تازه کشف شده نه مشابه زبان باختری – یک زبان منقرض شده ایرانی – و نه زبان ختنی ساکا است که زمانی در غرب چین صحبت می شد.
به گزارش سیناپرس، به گفته محققان، به نظر می رسد این زبان که قبلا ناشناخته بود، به عنوان یکی از زبان های رسمی امپراتوری کوشانی در کنار زبان های باختری، هندوآریایی میانه و سانسکریت بوده است. بر اساس این مطالعه، آن ها نام زبان اتئو توچاریان را به آن داده اند.
شرح کامل این پژوهش در آخرین شماره مجله تخصصی Transactions of the Philological Society منتشر شده است.
مترجم: احسان محمدحسینی
