لزوم توجه به جایگاه مامایی در کشور
برای اولین بار پنجم ماه می در سال 1980 به عنوان روز جهانی ماما پیشنهاد شد و سپس از سال 1992 به صورت رسمی‌اعلام شد. شعار روز جهانی ماما برای سال 2016 ' زنان و نوزادان،قلب مامایی' انتخاب شده است تا یادآوری كند وظیفه سنگین و خطیری كه ماماها برعهده دارند؛ چراكه در یك زمان از دو موجود زنده باید مراقبت و محافظت كنند.
همچنین انتخاب این روز نشان دهنده ضرورت استفاده از تجارب دانش آموختگان مامایی و نقش موثری كه این قشر در كاهش مخاطرات و ارتقاء سلامت مادران، كودكان و خانواده ها دارند، می باشد.
نوزاد اولین نگاه معصومانه اش را به ماما هدیه می كند و ماما نخستین كسی است كه هنگام گریه او را آرام می كند.ماما وظیفه مهمی در مشاوره و آموزش بهداشت، نه تنها برای زنان بلكه برای خانواده و جامعه دارد.
*** مامایی در ایران
قدمت رشته مامایی در ایران به شكل آموزش عالی پس از تحصیلات دبیرستان به حدود 84 سال قبل بر می‌گردد.
نخستین آموزشگاه مامایی به نام مدرسه قابلگی با 10 نفر شاگرد در سال 1298 در بیمارستان بانوان شهر تهران تأسیس شد، پس از گذشت 10 سال، نخستین آموزشگاه عالی مامایی در سال 1308 و با اعطای مدرك معادل لیسانس به عنوان یكی از شعب مدرسه طب آغاز به كار كرد.
در سال 1313 دانشگاه تهران تأسیس شد و سپس دانشكده پزشكی آن نیز افتتاح شد، لذا چند سال بعد در سال 1319 بیمارستان زنان به دانشكده پزشكی ملحق شد از این آموزشگاه تا سال 1331 در مجموع 462 نفر فارغ‌التحصیل شدند.
از سال 1335 تا 1358 برنامه آموزشی آموزشگاه به برنامه 1.5 ساله پرستاری و مامایی برای لیسانسیه‌های پرستاری تغییر یافت.
پس از آن در پی سه سال تعطیلی انقلاب فرهنگی از آغاز سال 1362 با نام «مدرسه عالی مامایی» آغاز به كار كرد و مجددا از ورودی دیپلم به تربیت كاردان و كارشناس مامایی اختصاص یافت.
در سال 1365 پس از انتقال آموزش گروه‌های پزشكی از آموزش عالی به وزارت بهداشت، دانشكده‌های پرستاری و مامایی تأسیس شد و در بهمن 1368 مصوب شد و هم اكنون در تربیت دانشجویان كارشناسی و كارشناسی ارشد مامایی ارائه خدمت می‌كنند.
*** 70 درصد تولد های طبیعی بر دوش ماماها
رئیس انجمن علمی مامایی ایران روز سه شنبه در گفت وگو با ایرنا با اشاره به اینكه كنفدراسیون بین المللی مامایی ' زنان و نوزادان،قلب مامایی' را به عنوان شعار روز ماما در سال 2016 انتخاب كرده است، گفت:این شعار نشان دهنده اهمیت حرفه مامایی در سلامت مادر و نوزاد در جهان است.
دكتر ناهید خداكرمی افزود:حدود 70 درصد از زایمان های طبیعی در سال 94 ماما انجام دادند یعنی حدود 15 هزار نوزاد توسط ماماها متولد شده است.
وی با انتقاد ازاینكه تعرفه زایمان طبیعی برای ماماها بسیار كم است، اظهار كرد :حدود 10 یا 15 درصد تعرفه به ماما پرداخت می شود كه در این زمینه عدالت حرفه ای رعایت نشده است. برای تولد یك كودك، ماما ساعت ها متحمل زحمت می شود و باید بر اساس ساعات تلاش و فعالیت دستمزد بگیرد.
خدا كرمی اظهار كرد:در كتاب ارزش گذاری نسبی، تعرفه زایمان طبیعی 50K در نظر گرفته شده است كه ازاین تعرفه 15 الی 30 درصد باید به ماما ها تعلق گیرد و این در حالی است كه در بیمارستان ها درصد ناچیزی از این میزان به ماماها پرداخت می شود.
وی با بیان اینكه در سال 95 در تلاش هستیم برنامه تدوین اعتبار بخشی مامایی را در بیمارستان ها و مراكز درمانی ادامه دهیم، گفت: این كار باعث می شود بیش از گذشته به اهمیت مامایی در كشور پرداخته شود.
** جمعیت ماماهای كشور
رئیس انجمن علمی مامایی ایران با بیان اینكه حدود 36 هزار ماما عضو سازمان نظام پزشكی هستند و خدمات بسیار ارزنده ای را به زنان ارایه می كنند، افزود: این افراد می توانند نیازهای مادران و نوزادان را برطرف كرده و مشاوره و راهنمایی لازم را برای فرزند آوری و دوران قبل از بارداری و حین بارداری و زایمان به مادران آینده این سرزمین ارائه كنند.
خدا كرمی توضیح داد: از این میزان حدود 4 هزار ماما در روستاها و 10 هزار نفر در مراكز بهداشتی در حال فعالیت هستند و تعدادی در دانشگاهها و مراكز پژوهشی مشغول به انجام كارهای تحقیقاتی هستند.
رییس انجمن علمی مامایی ایران به كمبود ماما در كشور اشاره كرد و گفت :بیمارستان ها و زایشگاه های ما حدود 9 هزار ماما نیاز دارد تا بتواند خدمات بهتری را به زنان ارایه كنند.
*** كلید خوردن طرح بیمه ماماها
رئیس انجمن علمی مامایی ایران با بیان اینكه پایلوت عقد قرارداد سازمان های بیمه گر با ماما ها در 3 استان در روز جهانی ماما كلید خواهد خورد، گفت: پیرومصوبه شورای عالی بیمه و تاكید وزیر محترم كار ،تعاون و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی طرح پایلوت و بیمه ماما انجام خواهد شد.
*** پیگیری تغییر یك تصمیم
خداكرمی در ادامه با انتقاد از تغییر نام ماما به 'مراقب سلامت' ، گفت: درسال گذشته وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكی با تغییر نام ماما به عنوان مراقب سلامت موافقت كرد كه این امر درست نبود چرا كه در طرح تحول سلامت خدمات بسیاری زیادی را بر عهده ماماها گذاشته شده است.
وی با تاكید براینكه یكی از مهمترین كارهای ما در سال 95 پیگیری تغییر این نام خواهد بود، توضیح داد:در طرح تحول نظام سلامت، تمامی كارشناسان بهداشت از جمله ماماها 'مراقب سلامت' نامگذاری شده اند كه این باعث سرگردانی زنان و بی اعتمادی به این قشر می شود.
خدا كرمی با اشاره به اینكه تغییر این نام سبب بی انگیزی ماماها می شود،افزود:تقاضا داریم به جای مراقب سلامت از نام مامای خانواده یا مامای جامعه استفاده شود.
رئیس انجمن علمی مامایی ایران یادآور شد:مراقب سلامت وظیفه ای شبیه به پزشك خانواده دارد كه در بیمارستانها این افراد وجود دارند و می تواند مراقب سلامتی افراد باشد اما دوره مامایی را طی نكرده است.
وی همچنین اضافه كرد:در چارچوب طرح وظایف مصوب خود تلاش داریم در طرح تحول نظام سلامت از نام مامای خانواده یا مامای جامعه استفاده شود تا زنان كشور اطمینان پیدا كنند كه مراقبت و نیاز خود را از ماما دریافت می كنند.
وی در ادامه با بیان اینكه هر خانواده ای نیازمند یك ماما است، افزود: در حوزه مامایی ارایه خدمات مادر و نوزاد از وظایف اصلی ماما ها محسوب می شود و اهمیت برخورداری از یك ماما در هر خانواده ای احساس می شود .
خداكرمی از مسئولان حوزه سلامت خواست با در نظر گرفتن توانمندی و پتانسیل ماما ها در كشور این موضوع را در اولویت كار قرار دهند.
وی گفت :ماما ها اولین كسانی هستند كه با زنان و خانواده ها در ارتباط بوده و دراین راستا می توانند برای افزایش جمعیت و فرزند آوری نقش بسیار مهمی ایفا كنند.
خدا كرمی افزود :برای این منظور می توان از سازمان های فرهنگی، وزارتخانه ها مرتبط با سلامت و رفاه و آموزش و پرورش شروع كرد و در دبیرستان های دخترانه با برگزاری كلاس های آموزشی دختران را برای نقش مادری و همسری آماده كرد و از طرف سازمان ها و وزارتخانه ها دسترسی آسان به خدمت به زنان را فراهم كرد.
وی گفت: فعالیت انجمن علمی مامایی برای ارتقای سلامت جامعه و زنان است و سال گذشته انجمن با برنامه های وزارت بهداشت در جهت آموزش متخصصان همراه بوده و در این زمینه به مسائلی مانند ترویج زایمان طبیعی ،آمادگی برای زایمان ،سلامت جنسی ،دوری از رفتارهای پرخطر جنسی ،ترویج مصرف شیر مادر پرداخته است.
*** جایگاه مامایی در جامعه به درستی مشخص نیست
یكی از كارشناسان مامایی نیز در گفت گو با ایرنا با انتقاد ازاینكه جایگاه حرفه مامایی در جامعه به درستی مشخص نشده است، اظهار كرد:این وضعیت سلامت زنان، دختران و حتی نوزادان را با خطر می اندازد و بهتر است مسئولان حوزه سلامت بیش از گذشته به این قشربها واهمیت قائل شوند.
سارا ایوانی گفت:متاسفانه با تغییر نام ماما به مراقب سلامت در طرح تحول سلامت، از ماما ها درتمامی كارهای پایگاه ها و مراكز بهداشتی استفاده می شود به طوری كه یك ماما علاوه بر ایفای نقش مراقبت مادران باردار ، بهداشت خانواده اقدام به تزریق واكسن ، انجام تست سل ، نظارت بر سلامت سالمندان می كند كه این وضعیت برای افرادی كه به مراكز مراجعه می كنند خوشایند نیست.
وی ادامه داد:وظایف ماماها، مراقبت های دوران بارداری مادران، اقدامات پیش بارداری، كمك به سیاست های افزایش جمعیتی، تنظیم خانواده و… است اما در حال حاضر با تغییر این عنوان، یك ماما علاوه بر انجام این فعالیت ها باید یك سری برنامه های بهداشتی پایگاه را كه جزء وظایف او نیست انجام دهد.
ایوانی افزود:به عنوان مثال وقتی مامایی در مركز بهداشتی اقدام به گرفتن تست سل از بیماران می كند، احتمال خطر و بیماری او را تهدید كرده و این بیماری می تواند به دیگران انتقال یابد و در واقع هیچ مادر بارداری با دلگرمی و رغبت كنترل بارداری را به دست ماما ها نمی سپارد.
این كارشناس مامایی با انتقاد ازاینكه جایگاه حرفه مامایی در جامعه به درستی مشخص نشده است، اظهار كرد: این وضعیت سلامت زنان، دختران و حتی نوزادان را با خطر می اندازد و بهتر است مسئولان حوزه سلامت بیش از گذشته به این قشر بها و اهمیت قائل شوند.
ایوانی اظهار كرد: مسئولیت زایمان طبیعی به عهده ماماها است و این امر همكاری دقیق و جدی ماماها را در كشور می طلبد كه پس از 9 ماه تلاش و آموزش مادران را تشویق كنند تا به بهترین روش طبیعی نوزاد خود را به دنیا بیاورند. درحالی كه باید از ماماها در زایمان های طبیعی باید استفاده شود، نقش ماماها كمرنگ شده است.
این كارشناس مامایی از تعرفه ویزیت تعیین شده در حوزه مامایی نیز انتقاد كرد و گفت : تعرفه و هزینه ویزیت یك ماما بین 12 تا 15 هزار تومان تعیین شده است و در سال جدید تاكنون تعرفه جدید اعلام نشده است .
ایوانی بیان كرد: برای زایمان طبیعی در بیمارستان دولتی هزینه ای دریافت نمی شود و این در حالی است كه از ماماها بابت هر زایمان طبیعی 50 هزار تومان هزینه زایمان دریافت می كنند.
وی همچنین ادامه داد: در بیمارستان های خصوصی بابت هر زایمان طبیعی به ماما 350 هزار تومان هزینه پرداخت می كنند البته تا زمانی زایمان تا 5 ساعت طول بكشد اگر بیشتر از این میزان باشد به ازای هر ساعت از ماما 50 هزار تومان هزینه می گیرند.
ایوانی در خصوص مشكلات بیمه ای ماماها نیز توضیح داد: بسیاری از ماما ها در مراكز درمانی و پایگاه هایی مشغول هستند تحت پوشش بیمه قرار نگرفته اند و در واقع كارفرما یا پیمانكار از بیمه كردن ماماها امتناع می كنند.
وی با بیان اینكه بیمارستان ها از پذیرفتن زایمان طبیعی توسط ماما ها سرباز می زنند، گفت :در حال حاضر اندك بیمارستان هایی در كشور هستند كه این امر را می پذیرند كه آن هم با سفارش سوپروایزر یا افرادی كه شناخته شده باشند صورت می گیرد.
این كارشناس مامایی در خصوص مشكلات بیكاری ماماها یادآور شد: بیكاری فارغ التحصیلان رشته مامایی یكی دیگر ازدغدغه های مهم آنان است كه برای جذب این افراد باید راهكارهایی از سوی مسئولان حوزه سلامت اتخاذ شود تا بیكاری ماما ها در كشور حداقل برسد.
وی اظهار كرد:با وجود نامه نگاری های متعددی كه ماماها به وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكی پیرامون مشكلات بیمه‌ای ماماهای دارای مطب، حقوق نامناسب، بیكاری، ردیف شغلی نامناسب، بی‌توجهی به حقوق و جایگاه ماماها در زایمان و قرار نگرفتن در مشاغل سخت نوشته شده است اما ما همچنان امیدواریم ماماها به جایگاه واقعی حرفه ای خود برسند.
