مسجد نصیرالملک شیراز، شــاهکار بی‌نظــیر معــمـاری ایــرانـی اسلامی
به گزارش سینا پرس از شیراز، هنر معماری اصیل ایرانی و اسلامی را می توان در مساجد، حسینیه ها و دیگر بنا های تاریخی و فرهنگی مشاهده کرد؛ مسجد نصیرالملک یکی از آثار تاریخی زیبا و باشکوه شیراز از دورۀ قاجاریه است که شاید برای خیلی‌ها کمتر شناخته شده باشد اما از آن می توان به عنوان "شاهکار هنر ایرانیان" یاد کرد که توجه گردشگران بسیاری را از سراسر جهان به خود جلب کرده است.
وسعت این بنا در مقایسه با مساجد دیگر، از جمله مسجد وکیل یا مسجد جامع نو شیراز، چندان زیاد نیست، اما از لحاظ معماری، به قدری زیبا و با ظرافت ساخته شده است که می‌توان آن را جزء شاهکارهای معماری و کاشی‌کاری دورۀ قاجار دانست. کاشی‌کاری و سرستون‌های سنگی بسیار خیره‌کنندۀ این مسجد در حقیقت اقتباسی از مسجد وکیل است.
میرزا محمدنصیر فرصت شیرازی در «آثارالعجم» (جلد ۲، بمبئی، ۱۳۱۴ق، ص ۷۳۱) دربارۀ این مسجد چنین نوشته است: «مسجد حاجی نصیرالملک در محلۀ اسحق بیگ، مسجدی است رفیع‌البنیان و موثق‌الارکان، بنایش نیکو، فضایش دلجو و شبستان رفیع و دو گلدستۀ منیع دارد. دریاچۀ وسطش چون چشمۀ تسنیم و حوض کوثر است و حجرات فوقانی‌اش عرفات جنان را همسر.»
مسجد نصیرالملک به لحاظ جغرافیایی در محلۀ «گود عربان» (که در قدیم به محلۀ اسحق بیگ نیز معروف بوده است) واقع در خیابان لطفعلی‌خان زند و در کوچۀ نصیرالملک و با زیربنای ۲۷۳۰ متر مربع قرار دارد.
مسجد دارای سردر و ورودی زیبا و هشتی و یک صحن بزرگ و دو شبستان تابستانی و زمستانی و دارای دو ایوان (شاه‌نشین) در شمال و جنوب حیاط است و در مجموعه بناهای شهری در محله‌ای که قبلا متعلق به خانوادۀ قوام بوده ایجاد شده است. خانۀ مرحوم نصیرالملک، حمام نصیرالملک، امامزاده زنجیری در بخش غربی مسجد، حسینیه و مدرسۀ قوام، مسجد قوام، مدرسۀ هاشمیه (جد خانوادۀ قوام) خانۀ قوام، خانۀ زینت‌الملک و یک مجموعه از آثار تاریخی بی‌نظیر از دورۀ قاجاریه قرار گرفته است.
مرحوم حسنعلی نصیرالملک، از اعیان و اشراف شیراز، فرزند میرزا علی‌اکبر قوام‌الملک، حاکم وقت فارس، بنای مسجد را در تاریخ ۱۲۹۳ق آغاز و در تاریخ ۱۳۰۵ق به پایان رساند. استادکاران این بنا، استاد محمدحسن معمار و استاد محمدرضا کاشی‌پز و استاد محمدحسینی نقاش شیرازی بودند. این بنا، که از شاهکارهای معماری تاریخی ایران است، در سال ۱۳۴۴ش، تحت شماره ۳۹۶ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است. استاد حسن معمار، که از معماران بنام آن روزگار بود، قبل از مسجد نصیرالملک نیز بنای معروف باغ ارم را ساخته بود. مصالح به‌کاررفته در بنای مسجد عمدتا آجر و گچ بوده و در پی ساختمان نیز سنگ و در نماهای داخلی و خارجی ترکیباتی از سنگ، آجر و کاشی است. در قسمت‌های مختلفی از دیواره‌ها و چارکه‌کشی‌ها نیز قطعاتی از چوب به‌کار رفته و همین چوب‌ها هنگام زلزله، تنش‌های ساختمان را مهار و از شکافتن و شکستن دیوارها جلوگیری کرده است.
گزارش از حمیدرضا ثابت نسب
گزارش تصویری: احمدرضا مداح
