ابهاماتی درباره خنجر هخامنشی مطرح است

این شیء زرین یک خنجر منتسب به دوره هخامنشی یا بهتر بگوییم آکیناکه مادی است از پیشینه یافت شدن این شی اطلاعاتی تاکنون منتشر نشده است. ضمن اینکه وقتی یک شیء تاریخی یا پیش از تاریخی صددرصد ارزش مطالعاتی دارد، که از روش کاوش علمی و در لایه های مرتبط یافت شود آنگاه می توان در خصوص اصالت شئ و ارتباط آن با گذشته سخن گفت با این اوصاف در خصوص این خنجر هخامنشی و اصالت آن تردیدهایی و سوالاتی پیش می آید که متخصصین امر اعم از باستان شناسان دوران هخامنشی، متخصصین خطوط باستانی، زبان شناسان و همینطور متخصصین باستان سنجی باید پاسخگوی آن باشند و صرف اینکه یک گالری یا موزه در خارج از کشور آن را به نمایش گذاشته نمی تواند دلیل بر اصالت یا بی اصالت بودن یک شی باشد.

به طور کلی باستان شناسی یک علم میان رشته ای است، به زبان دیگر اینکه همواره از سایر علوم برای شناخت بهتر نسبت به گذشته انسان کمک می گیرد و این کمک ها هر روز ابعاد جدیدتر و علمی تری به خود می گیرد و اما درخصوص این خنجر سوالاتی به ذهن خطور می کند که قطعاً در آینده ممکن است با مطالعات دقیق تر پاسخ داده شود و این تردیدها و شبهات از بین برود .

نخستین  مورد که استاد  باستان شناسی متخصص و پژوهشگر دوران ماد دکتر ملک زاده نیز به درستی به آن اشاره دارد شلوغ بودن بیش از حد نقوش کار شده بر روی این غلاف یا نیام است و به نقل قول از وی، هنرمند هرآنچه نقش در هنر هخامنشی بوده را  خواسته تا روی این نیام یا غلاف به نمایش بگذارد. اما سوال دیگری در خصوص این خنجر هخامنشی به ذهن متبادر می شود و آن اینکه؛

نقش عقاب یا شاهین که با بالهای باز و پنجه های آماده شکار و سر و گردنی برگشته به یک طرف در تمدن هخامنشی و مصری بسیار استفاده شده و در درفش شهداد نیز دیده می شود که بر روی این غلاف بسیار زیادتر از حد معمول کار شده است.

دسته شمشیر با نقوش بر جا مانده از آکیناکه در تخت جمشید همخوانی ندارد.

نوک نیام یا غلاف که حیوانی را نشان می دهد شبیه به گاو یا به قول بعضی پژوهشگران اسب که به صورت پیچ خورده و به دور خود چرخیده  تمیز کار نشده، در صورتی که در سنگ نگاره ها و نقش برجسته های تخت جمشید با وجود سختی سنگ نسبت به فلز نرم طلا تمیز تر کار شده است.

خط میخی کتیبه سه زبانه پشت نیام با عمق کم کار شده و خط تراز آن نیز صاف نیست در صورتی که خط میخی کار شده بر روی اشیای زرین و سیمین هخامنشی عمیق و زیبا و در خط صاف و یکنواخت کار می شده و تصور می شود وقتی خنجری که برای  پادشاه توسط هنرمند دوره هخامنشی کار شده حداقل این اصول را رعایت کند. مگر این که در شرایط خاص تاریخی و به دلایلی به صورت عجولانه کار شده باشد.

در خصوص ترجمه خطوط باستانی و کتیبه های آن متخصصین زبانشناس و خطوط باستانی باید اعلام نظر کنند که آیا اصول نگارش و سبک نگارش و سایر موارد صحیح میباشد یا خیر؟

در پایین دسته خنجر یک قسمت محافظ دست وجود دارد که در نقش برجسته های هخامنشی وجود ندارد.

در کنار سوراخ آویز نیام نقش یک مرغابی دیده می شود، به صورت انفرادی گویا سازنده خنجر بعد از نقش زدن با یک فضای خالی مواجه شده و به صورت بی برنامه یک نقش منحصر به فرد بر روی این غلاف که با سایر نقوش در ارتباط نیست را ایجاد کرده است، در صورتی که هنرمندان دوران هخامنشی برای هر گوشه از اثر خود طرح و برنامه داشته و نقوش همواره در ارتباط با یکدیگر هستند و در بیشتر موارد هم اصل قرینگی از اصول هنر هخامنشی است.

در قسمتی از نیام فرورفتگی و جای ضربه روی غلاف وجود دارد که معمولاً تاکید میکنم بر واژه معمولاً  جاعلان برای کهنه نشان دادن شئ قسمتی از شئ را به صورت عمدی شکسته یا با ایجاد ضربه دچار آسیب می کنند تا به سهم خود شئ را کهنه جلوه دهند؛ شاید  تاکید می کنم شاید در این مورد هم این اتفاق دلیل فرورفتگی های نیام باشد.

در قسمتی از نیام آثار زنگ زدگی آهن وجود دارد که آن نیز شبهه برانگیز است زیرا طلا فلزی است که دچار زنگ زدگی نمی گردد آن هم طلای دوران هخامنشی با خلوص بالایی که از لحاظ عیار دارد ،مگر اینکه این شی در تماس با شی آهنی قرار گرفته باشد.گفتنی است، جاعلان اشیاء طلایی جعلی را همراه ورقه های نازک آهنی در زیر خاک به مدت چند سال قرار می دهند تا به اصطلاح آثار کهنگی روی آنها مشاهده شود  که درخصوص این خنجر منتسب به دوره هخامنشی نیز باید این موضوع مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

در مجموع باید این شئ از طریق روش های باستان سنجی مورد مطالعه و آزمایش قرار گیرد و توسط خریداران یا مالکان آن مشخص شود  که از چه طریقی  به دست آنها رسیده و از چه محلی یافت شده است و چگونه از ایران و یا کشورهای همجوار  خارج شده است؟  به طورکلی همواره اشیایی که از کاوشهای غیرعلمی به دست می آیند را می توان با دید نقادانه نگاه کرد ضمن این که در صورت تایید اصالت این شئ حق ایران خواهد بود که از طریق مراجع قانونی پیگیر استرداد این شیء نیز باشد.

در نهایت باید منتظر ماند تا متخصصانی که امکان دسترسی و مطالعه بر روی این خنجر منتسب به دوره هخامنشی را دارند نتایج مطالعات و آزمایش ها و بررسی های خود را اعلام کنند که قطعاً در آن موقع نیز اختلاف نظرهایی وجود دارد که در دنیای علم امری بدیهی است.

به هر حال در حال حاضر برای اظهار نظر قطعی زود است و باید مطالعات بیشتری صورت گیرد. اما از دیدگاهی دیگر و جنبه دیگر خرید و فروش این آثار به صورت غیر قانونی می تواند افراد سودجو و سوداگران به اصطلاح گنج یاب را تشویق کند تا محوطه ها و آثار تاریخی بیشتری را جهت یافتن اینگونه آثار تخریب کند و از جنبه دیگر به نمایش گذاشتن این آثار میتواند به پژوهشگران و محققین کمک کند تا به شناخت بهتری از هنر و فرهنگ گذشته پی ببرند.

فرخ کاظمی- کارشناس باستان شناسی- کارشناس رسمی دادگستری در زمینه آثار و بناهای تاریخی

 

No tags for this post.