پژوهش تدوین منشور ملی اخلاق حرفه‌ای منتشر شد
پژوهش «تدوین منشور ملی اخلاق حرفه‌ای»، به‌کوشش مرکز تحقیقات میان رشته‌ای علوم انسانی اسلامی دانشگاه امام صادق (ع) مجری طرح، دکتر حسن دانایی‌فرد (ناظر طرح) و دکتر مصباح‌الهدی باقری‌کنی (مشاور عالی طرح) انجام شده که توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد.
در ابتدای این پژوهش آمده است که تدوین «منشور ملی اخلاق حرفه‌ای» تلاشی است در مسیر فرهنگ‌سازی و نهادینه‌کردن اصول و ارزش‌های مرتبط با اخلاق کسب‌وکار که نوعی تلاش برای مدیریت کردن اخلاق در جامعه حرفه‌ای محسوب می‌شود.
سالیان بسیاری است که پدیده‌ای به‌نام منشورهای اخلاقی حرفه‌ها و سازمان‌ها در کشور ایران و همچنین سایر کشورها متعارف شده است. مسلماً این پدیده همانند سایر پدیده‌ها باید مورد ارزیابی و واکاوی قرار گیرد که آیا چنین پدیده‌ای وافی به مقصود بوده است یا خیر؟
بنابراین هدف کلی پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه‌ها یا اصول کلی حاکم اخلاق حرفه‌ای در بخش دولتی است، بطوریکه سایر حرفه‌ها مبتنی بر آن اخلاق حرفه‌ای خود را اصلاح، بازنگری و یا تنظیم کنند.
اخلاق حرفه‌ای با مسئولیت اجتماعی سطوح مختلف کسب‌وکار و تجارت ارتباط داشته و از این جهت می‌توان گفت که اخلاق حرفه‌ای، هم به شغل و حرفه افراد و هم به حوزه کسب‌وکار سازمان‌ها و صنوف مختلف ارتباط پیدا کرده و هم در سطح ملی و بین‌المللی مطرح است.
با توجه به اینکه این پژوهش چندین فاز دارد؛ بنابراین در هر فاز از روش‌های مختلف استفاده شده است. روش فاز اول که مرور ادبیات نظری است، روش یکپارچه‌سازی و مطالعات کتابخانه‌ای است. فاز دوم، از روش مصاحبه کیفی با خبرگان سازمانی و دانشگاهی استفاده شده است.
استراتژی پژوهشی در فاز سوم یعنی تدوین منشور ملی اخلاق حرفه‌ای، تئوری مفهوم‌سازی بنیادی یا روش رویش نظریه است.
همچنین در بخشی از این پژوهش نگاشته شده است که زندگی سالم اجتماعی آن است که افراد قوانین و حدود و حقوق یکدیگر را محترم شمارند، عدالت را امری مقدس به‌حساب آورند، به یکدیگر اعتماد و اطمینان داشته باشند، ضامن اعتماد متقابل آنها کیفیات روحی آنها است. هر فردی خود را متعهد و مسئول اجتماع خویش بشمارد، در سری‌ترین نهانخانهها همان تقوا و عفاف از آنها بروز کند که در ملاء عام و در نهایت بدون طمعی به یکدیگر نیکی کنند، ارزش‌های اخلاقی را محترم بشمارند، با یکدیگر مانند اعضاء یک پیکر، متحد و متفق باشند.
آن چیزی که بیش از هر چیز حق را محترم، عدالت را مقدس، دلها را نسبت به یکدیگر مهربان و اعتماد متقابل را میان افراد برقرار میسازد، تقوا و عفاف را تا عمق وجدان آدمی نفوذ میدهد، به ارزش‌های اخلاقی اعتبار میبخشد، شجاعت مقابله با ستم ایجاد می‌کند و همه افراد را مانند اعضای یک پیکر به‌هم پیوند میدهد و متحد می‌کند، ایمان مذهبی است.
همچنین در بخش دیگری از این پژوهش بحث مهم دیگری مطرح است اینکه مبنای اخلاق حرفه‌ای چیست؟ در واقع اخلاق حرفه‌ای ریشه در مفاهیم و ادراکات فلسفی علم اخلاق دارد و تأکید این شاخه از اخلاق نیز بر همان مسائل فلسفی است؛ با این تفاوت که در اینجا فعالیت‌های تجاری و کسب و کار واسطه تعامل اخلاق و جامعه هستند. بررسی آثار موجود در زمینه اخلاق حرفه‌ای نیز حاکی از آن است که این حوزه کاربردی اخلاق، بیشتر از سبقه و مبادی فلسفی برخوردار بوده و نظر فلاسفه اجتماعی را به‌خود جلب کرده است.
همچنین در ادامه مبحث اخلاق حرفه‌ای نتیجه‌گیری شده است: اولاً واژگان «اخلاق حرفه‌ای»، «اخلاق تجاری» و «اخلاق کسب وکار» واژگان مترادفی بوده که سطوح فردی، سازمانی، صنفی، ملی و بین‌المللی دارد و صاحب‌نظران به فراخور بحث، خود سطحی از آن را انتخاب کرده‌اند.
در پروژه «تدوین منشور ملی اخلاق حرفه‌ای» سطح بحث از اخلاق حرفه‌ای، هم سطح فردی و هم سطح سازمانی است. بدین معنا که به حرفه هم از منظر یک شغل فردی همچون خیاطی و هم از منظر یک پست درون سازمانی نگاه می‌شود.
در این پروژه بر مسئولیت‌های اخلاقی سازمان نیز بر مبنای نگرش کل‌گرایانه و سیستمی تأکید شده است. در ارتباط با مفهوم منشور و اینکه چه منشوری اخلاقی، چه منشوری رفتاری و چه منشوری حرفه‌ای است، هیچ اتفاق نظری وجود ندارد. اما به نظر می‌رسد که غالباً همه این واژگان برای یک منظور مورد استفاده قرار می‌گیرند و به عبارت دیگر این واژگان مشترک معنوی هستند. بنابراین، در این تحقیق نیز تعریف عمومی-کارکردی ذیل برای منشور در نظر گرفته شده است:
"منشور اخلاق حرفه‌ای سندی است مشتمل بر ارزش‌های اخلاق حرفه‌ای حاکم بر رفتار و گفتار که باید گرامی داشته شوند
پرداختن به مقوله «رفتار اخلاقی» قدمتی کهن داشته و به قرن‌ها پیش از میلاد مسیح مربوط می‌شود. در ایران نیز از دوران ایلخانیان نفوذ فتوت غیرسیاسی در میان اقشار شهری این فرصت را برای اهل فتوت فراهم آورد که با مشارکت در تعریف مبانی نظری تشکیلات دنیوی اهل حرفه(اصناف)، تقدس بخشیدن به کار و نیز به سلسله مراتب صنفی، اخلاق حرفه‌ای آنها را بر اساس باورهای دینی- فتوتی تدوین کنند که رستگاری اخروی را بیان میداشت.
کارکردهای برشمرده شده در این تحقیق از جهات مختلف دامنه گسترده‌ای دارند. برای مثال برخی به کارکردهای سازمانی، برخی به کارکردهای ملی و بین‌المللی و برخی دیگر به اثرات سازنده منشورها برای ذی‌نفعان – از جمله مشتریان و سهامداران- تمرکز کرده‌اند.
اینکه یک منشور اخلاقی شامل چه مؤلفه‌هایی می‌شود، بحث مفصلی است که در این تحقیق به اجمال به آن پرداخته شد. بررسی‌ها حاکی از آن است که محتوای منشورها با توجه به هدفی که آن منشور دنبال می‌کند و حوزه مخاطبان آن، می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال هرچه دامنه مخاطبان منشور گسترده‌تر در نظر گرفته شود، مؤلفه‌های منشور به سمت بیان اصول و ارزش‌های کلی بیشتر حرکت می‌کند و از جزئیات رفتاری فاصله میگیرد.
شاید مهم‌تر از بحث تدوین منشور اخلاقی، بحث پیاده کردن آن باشد که برای آن رهنمودهایی مطرح شده است. غفلت از این راهنمایی‌ها سبب آسیب و نقصان به منشورها در مرحله اجرا می‌شود. البته آسیب‌های دیگری هم در مرحله تدوین منشورها مطرح است که آنها نیز به نوبه خود باعث نقصان در مقبولیت و در نتیجه نقصان و کاستی در پیاده‌سازی آنها می‌شود".
همچنین در این پژوهش ارزش‌های اخلاقی از نگاه مقام معظم رهبری مدظله‌العالی احصاء شده است. برای تبیین مناسب‌تر از ارزش‌ها، می‌توان آنها را به سه ارزش بنیادین، اساسی و کارکردی تقسیم کرد. ارزش بنیادین که از جنس باور است به‌عنوان زیربنای ارزش‌های دیگر بوده و در حقیقت، اشاره به فلسفه وجودی و هدف بنیادین اخلاق دارد. ارزش‌های اساسی، ارزش‌های کلی هستند که ناشی از ارزش‌های بنیادین بوده و خود مشتمل بر ارزش‌های کارکردی هستند. در نهایت ارزش‌های کارکردی ارزش‌های عملی ناشی از ارزش‌های اساسی هستند که باید هر فرد آنها را در مقام اجرا، سرلوحه فعالیت خود قرار دهد.
No tags for this post.
