گزارش تصویری و تحلیل فنی پل باستانی گاو میشان

پل گاومیشان ، یکی از پل های بسیار ارزشمند باستانی کشور ایران در استان لرستان و بر روی رود سیمره است که قدمت آن به بیش از شانزده سده می رسد. این پل بر روی رود سیمره ، پس از تلاقی رود کشکان و در جاده دره شهر ، بعد از روستای بابا خوارزم قرار گرفته است . این پل از آنجا كه در مسیر باستان شناسان یا جهانگردان واقع نشده بود، جز در چند مورد نامی از آن به میان نیامده و معرفی نشده است؛ زیرا از سیمره راهی نزدیكتر به طرهان می رفت و كاروانیان، بیشتر از آن راه سفرمی كردند.

اكنون تمام رود سیمره از بستر میان دو پایه پل عبور می كند كه تاق آن نیز شكسته است. سایر چشمه های پل سالم مانده اند. بستر رود سیمره هشت متر پایین تر از كف چشمه های پل قرار دارد كه طی چند قرن به وجود آمده است. نزدیك به 200 سال پیش، این پل را والی پشتكوه مرمت كرده بود.

راهی که از این مسیر می گذشته یکی از شاخه های فرعی بوده که از راه شوش همدان جدا می شد. پل گاو میشان ارتباط منطقه ایلام و لرستان امروز را تامین می کرده است . طول این بنا 168 متر و عرض گذرگاه آن  20/8 متر بوده است .

در حال حاضر شش چشمه نسبتاً سالم از آن باقی مانده است . بزرگترین چشمه طاق این پل حدود 70/32 متر عرض داشته و در ساخت این بنا از مصالح قلوه سنگ ، آجر ، بلوک های سنگی و ملاط گچ نیم کوب استفاده شده است .

این بنا در دوره های صفوی و قاجار مورد مرمت و استفاده قرار گرفته است . در قسمت جنوب پل اطاق ها و فضاهای طاقداری تعبیه شده بود که گذرگاه پل از روی آن عبور می نمود . مقطع پایه ستون های پل ؛  بیضی است  که جهت تسهیل در عبور جریان آب   به این فرم طراحی شده است . نکته هوشمندانه در ساخت این پل ، استقرار پایه ها بر روی بستر صخره ای طرفین رودخانه است که تماس   این پایه ها را با فشار آب و رطوبت ناشی از آن به حداقل رسانده است . علاوه بر موارد ذکر شده ، در زیر گذرگاه پل ، یک فضای مسقف با قوس و طاق هایی طراحی شده به وجود آمده است .  

«سراورل استین» نام اولیه این پل را گاماسا می نویسد. گاماسا از ۲ كلمه گا به معنی گاو و ماس به معنی ماهی تشكیل شده است. گاومیش، یا گاو میشو نام های دیگر این پل هستند. بقایای این پل مربوط به دوران ساسانی  است. قوس های جناقی آجری و سایر تعمیرات سنگی نمای فعلی پل، نشانگر مرمت آن در دوره های بعدی و به خصوص در دوره اتابكان لركوچك است.

«سرهنری راولینسون» درسفرنامه خود می نویسد؛ پلی كه هم اكنون روی سیمره ( دره شهر فعلی) قرار دارد یكی از بهترین پل های ایران است و آن را حسین خان بزرگ والی معروف ایلام و لرستان به سال ۱۰۰۸ هـ . ق تعمیر كرده و طول آن ۱۶۸ گام است. به اعتقاد مورخ ها این پل در سال ۳۳۴هـ.ق بر اثر زلزله از بین رفته است. جدا شدن این پل از هم و پراكندگی آن شاید دلیلی بر وقوع زلزله باشد. پل گاومیشان با شماره ۲۲۲۲ به ثبت آثار ملی رسیده است.            

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی 

No tags for this post.