در انتظار یک شگفتی دیگر در نوبل ادبیات
با نزدیک شدن به زمان اعلام برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۵، پژوهشگران ادبیات در دانشگاه استکهلم به بحث درباره نقش این جایزه در جهان امروز و نامزدهای احتمالی آن پرداخته‌اند، جایی که انتظار برای یک انتخاب غیرمنتظره همچنان پررنگ است.
به گزارش خبرگزاری سینا، نقش جایزه نوبل در زمانه پرتلاطم کنونی چیست؟ و چه کسی شایسته دریافت آن است؟ این پرسش‌ها قرار است همزمان با اعلام برنده جایزه نوبل ادبیات مورد بحث پژوهشگران ادبیات دانشگاه استکهلم قرار گیرد.
سال گذشته، این پنل درباره برنده نوبل ۲۰۲۴، «هان کانگ»، به گفت‌وگو پرداخت. این نشست امسال نیز با اعلام برنده نوبل ادبیات در فضای کتابخانه دانشگاه استکهلم برگزار می‌شود.
مدیر این پنل، «عدنان مهموتوویچ»، استاد ادبیات در دانشگاه استکهلم، اهمیت این شکل از گفت‌وگو را چنین توضیح می‌دهد:
«هر گفت‌وگویی که به دنبال مشارکت گسترده‌تر مخاطبان، به‌ویژه دانشجویان، نباشد عملا بی‌معناست. باید بتوانیم هم روی جزئیات متمرکز شویم و هم به چشم‌انداز وسیع‌تر بپردازیم. گفت‌وگو درباره نوبل در واقع بخشی از گفت‌وگو درباره این است که ما سوئدی‌ها چه کسانی هستیم و در جهان چه می‌خواهیم انجام دهیم.»
اعضای پنل امسال شامل «ماریا تریجلینگ» (پژوهشگر ادبیات) و «بو گ. اکلوند» (استاد ادبیات) از دانشگاه استکهلم خواهند بود.
تریجلینگ درباره انتظارش از این نشست می‌گوید: «از آنجا که نمی‌دانیم چه کسی برنده خواهد شد، مشتاقم وارد گفت‌وگویی شویم که برای آن نمی‌توانم آماده شوم. ما با ناشناخته روبه‌رو می‌شویم و همین امکان بحثی آزادتر را فراهم می‌کند.»
انتظار برای شگفتی نوبلی
تریجلینگ و اکلوند هر دو معتقدند خودِ جایزه نوبل تأثیر مستقیمی بر پژوهش ادبی ندارد، جز آنکه توجه عمومی را به ادبیات جلب می‌کند.
اکلوند می‌گوید: «دوست دارم واقعا از تصمیم آکادمی نوبل شگفت‌زده شوم، اگر از مسیر محدود ادبیات جدی فراتر بروند، همان‌طور که هنگام اعطای جایزه به باب دیلن رخ داد. تصور کنید اگر جایزه به یک نویسنده علمی‌تخیلی مانند ان. کی. جمیسین یا ندی اوکرافور برسد! این اتفاقی شگفت‌انگیز خواهد بود و افق‌های جایزه را گسترش می‌دهد. البته در سطح واقع‌بینانه‌تر، خوشحال می‌شوم اگر ان کارسون از کانادا برنده شود. مارگارت اتوود دیگر نویسنده کانادایی است که در کارنامه پربار خود آثاری در ژانر علمی‌تخیلی نیز دارد. همچنین، زمان کمی باقی مانده تا آکادمی نسل بزرگ پست‌مدرن نویسندگان آمریکایی را به رسمیت بشناسد؛ نسلی که توماس پینچن برجسته‌ترین بازمانده آن است.»
تریجلینگ نیز چند نام مدنظر دارد: «دوست دارم جایزه به نویسنده‌ای تعلق گیرد که با مادیت زبان کار می‌کند، چیزی که بیشتر در ادبیات آگاه به فرم دیده می‌شود تا آثاری که معمولاً برنده نوبل‌اند. نویسنده فرانسوی-الجزایری هلن سیکسو نمونه خوبی است. او به جنبه‌های صوتی زبان گوش می‌سپارد و معنابخشی تازه‌ای خلق می‌کند که درک ما از جهان را گسترش می‌دهد. در میان نام‌هایی که معمولا در ارتباط با نوبل ذکر می‌شوند، امیدوارم الی اسمیت یا میرچا کارتارسکو انتخاب شوند.»
نوبل ادبیات در زمانه بحران جهانی
علاوه بر گمانه‌زنی‌ها درباره برنده امسال، مخموتوویچ بر جنبه سیاسی جوایز ادبی و نقش نوبل در جهان امروز تأکید دارد: «ما همه با پرسش معروف درباره نقش شعر پس از هولوکاست آشنا هستیم. این پرسش امروز حتی مرتبط‌تر به نظر می‌رسد. چون باور دارم هر هنر ارزشی والا دارد، پرسش من این است که جوایز ادبی و دیگر اشکال سرمایه اجتماعی که به افراد داده می‌شود، در زمانی که با شکاف‌های اجتماعی عمیق، نقض حقوق بشر، چالش در نظم مبتنی بر قانون، و حتی نسل‌کشی روبه‌رو هستیم، واقعا چه نقشی ایفا می‌کنند؟»
پس از معرفی برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۵، کتابداران کتابخانه دانشگاه استکهلم در صورت امکان، بخشی از آثار برنده را برای حاضران خواهند خواند. همچنین نمایشگاهی از آثار برندگان پیشین نوبل برپا می‌شود تا علاقه‌مندان به خوانش بیشتر بپردازند.
