نگاهی به جذب گردشگر از طریق جشنوارههای هنری/ 12
سیدعلی کاشفی خوانساری: حضور در نمایشگاه کتاب تهران برای خارجی‌ها منطقی نیست
به گفته کاشفی خوانساری در شرایط فعلی و با توجه به نپذیرفتن قانون کپی‌رایت در ایران، منطقی نیست ناشر یا فعال حوزه کتاب با نیت گردشگری فرهنگی به نمایشگاه کتاب تهران بیاید؛ مگر در مواردی که نهادهای دولتی از چهره‌های فرهنگی که مورد تأیید حاکمیت‌اند، دعوت و تمام هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند.
زهره نیلی، جشنواره‌ها در سراسر جهان یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای جذب گردشگر به‌شمار می‌روند و می‌توانند به توسعه پایدار صنعت گردشگری کمک کنند. رویدادهای فرهنگی مختلف، مانند جشنوارههای موسیقی، فیلم، هنر و آیین‌های سنتی، هر ساله افراد زیادی را از نقاط مختلف دنیا به خود جذب می‌کنند. این برنامه‌ها نه‌تنها در معرفی و حفظ میراث فرهنگی نقش دارند، بلکه گردشگران را با سبک زندگی، موسیقی، غذا و آداب‌ورسوم یک منطقه آشنا می‌کنند.
علاوه بر جشنوارههای عمومی، بسیاری از کشورها میزبان رویدادها و نمایشگاه‌های تخصصی هستند که برای فعالان، شرکت‌ها و متخصصان هر حوزه برگزار می‌شوند. این نمایشگاه‌ها بستری برای معرفی آخرین دستاوردها، فناوری‌ها و نوآوری‌های علمی و فرهنگی فراهم می‌کنند و فرصتی برای جذب سرمایه‌گذار و توسعه بازار به وجود می‌آورند. به‌عنوان نمونه، نمایشگاه کتاب فرانکفورت یا بولونیا، امکان تعامل ناشران از سراسر جهان را فراهم می‌کند تا با یکدیگر آشنا شوند، نویسندگان و مترجمان جدید را بشناسند و در زمینه خرید و فروش حق کپی‌رایت همکاری کنند.
آیا در ایران چنین فضایی برای فعالیت‌های تخصصی وجود دارد؟ آیا نمایشگاه کتاب تهران توانسته در جذب مخاطبان حرفه‌ای موفق باشد؟ سیدعلی کاشفی خوانساری، نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری سینا به چگونگی تورهای فرهنگی اشاره و بیان می‌کند: یک موضوع اصلی وجود دارد که اتفاقات دیگر، حول آن شکل می‌گیرد. مثلاً آژانس‌های مختلف به معرفی نمایشگاه کتاب بولونیا می‌پردازند و می‌گویند: نمایشگاه، این ویژگی‌ها و امکانات را دارد؛ پس اگر ناشران یا تصویرگران در آن شرکت کنند، چه فواید و دستاوردهایی در انتظارشان خواهد بود. بر همین اساس، یک تور تعریف می‌کنند که ما شما را به نمایشگاه بولونیا می‌بریم. برای شما جلساتی ترتیب می‌دهیم. در حاشیه نمایشگاه، بازدیدهایی از دانشگاه، کتابخانه‌ی مرکزی، اولین ایستگاه رادیویی جهان، موزه‌ها و مراکز تفریحی هم تدارک دیده شده. دو روز هم به بازدید از میلان یا رم اختصاص می‌دهیم، شامل موزه‌ها و مراکز خرید. در نتیجه، مخاطب را به شرکت در این تور فرهنگی ترغیب و او را با خود همراه می‌کنند.
به گفته نویسنده کتاب «قصه روزنامه‌جات عهد بوق»، قاعده رایج در تورهای نمایشگاهی دنیا این است که یک محور اصلی مشخص و تعریف می‌شود؛ در کنار آن برنامه‌های جانبی هم برای گردشگران در نظر گرفته شده تا مخاطب احساس کند هم فال است، هم تماشا. مثلاً سفر به نمایشگاه کتاب فرانکفورت یا دبی، هم یک سفر کاری ـ فرهنگی است، هم یک سفر تفریحی. حالا در همین چارچوب، ببینیم بازدید از نمایشگاه کتاب تهران برای کدام گردشگر خارجی جذاب است یا خیر؟
کاشفی خوانساری بر این باور است که برای یک ناشر خارجی، نمایشگاه تهران چندان جذاب نیست. چون خرید و فروش کپی‌رایت در ایران معنا ندارد. ناشر خارجی نمی‌تواند به این امید بیاید که قرارداد سودآوری ببندد. برای نویسندگان و تصویرگران خارجی هم دستاورد قابل توجهی وجود ندارد. به همین دلیل نه ناشران و نه نویسندگان و تصویرگران خارجی، دلیل قانع‌کننده‌ای برای شرکت در نمایشگاه کتاب تهران ندارند.
بیشتر بخوانید:
جهانی شدن «هزاردف» درگرو فراهم کردن زیرساخت‌های گردشگری است
موسیقی بومی؛ ظرفیتی منحصر به‌فرد برای رونق گردشگری
نویسنده کتاب «منبع‌شناسی سینمای کودک و نوجوان»، حتی حضور آژانس‌های تصویرگری خارجی در نمایشگاه کتاب تهران را هم منطقی نمی‌داند و می‌گوید: درست است که آژانس‌های بین‌المللی می‌توانند با تصویرگران ایرانی که حق‌التصویر پایین‌تری نسبت به نرخ‌های دلاری یا یورویی همکاران خارجی خود دارند، قرارداد ببندند و مذاکره کنند اما حتی برای انجام این کار هم نیازی به حضور فیزیکی وجود ندارد؛ آنها می‌توانند از طریق فیس‌بوک، لینکدین و دیگر شبکه‌های اجتماعی تصویرگران را پیدا کنند و کارشان را به انجام رسانند.
کاشفی خوانساری به ناشران و کتابفروشهای عرب اشاره و بیان می‌کند: با توجه به یارانه‌ای که برای خرید کتاب‌های خارجی در نظر گرفته شده، ممکن است عرب‌ها دوست داشته باشند به ایران بیایند و از ارز حمایتی که به کتب عربی تعلق می‌گیرد استفاده کنند اما به درستی نمی‌دانم حتی چنین پیشنهادی برایشان، جذابیتی اقتصادی دارد یا نه؟
به گفته نویسنده «مهمان کوچک»، تا وقتی که قانون کپی‌رایت را نپذیریم، ناشران خارجی، هیچ تمایلی به خرید کتاب‌های ایرانی و حضور در نمایشگاه کتاب تهران ندارند. مخاطب کتاب‌های ما که به زبان فارسی است فقط افغان‌ها هستند که از طریق واسطه‌ها و کتابفروشهای خود در نمایشگاه حاضر می‌شوند، ولی این اتفاق بیشتر جنبه‌ی تجاری دارد تا گردشگری فرهنگی.
کاشفی خوانساری براین باور است که در شرایط فعلی و با توجه به نپذیرفتن قانون کپی‌رایت در ایران، منطقی نیست که ناشر یا فعال حوزه کتاب با نیت گردشگری فرهنگی به نمایشگاه کتاب تهران بیاید؛ مگر در مواردی که نهادهای دولتی به صورت حمایتی از چهره‌های فرهنگی دعوت و تمام هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند. این افراد شامل نویسندگان و ناشرانی هستند که مورد تأیید حاکمیت‌اند و هرساله در رویدادهای مختلفی مثل جشنواره فیلم یا نمایشگاه کتاب، مهمان ایران می‌شوند.
