تفکیک جنسیتی در انتخاب اسباب‌بازی اشتباه است
نشست «بازی، اسباب‌بازی و توانبخشی» در ادامه برنامه‌های علمی تخصصی نهمین جشنواره ملی اسباب‌بازی برگزار شد و در آن سخنرانان به ویژگی‌های بازی و انتخاب اسباب‌بازی مناسب برای کودکان با شرایط ویژه صحبت کردند.
به گزارش خبرگزاری سینا، نشست تخصصی «بازی، اسباب‌بازی، توانبخشی» با حضور زهرا شفایی آسیب‌شناس گفتار و زبان و روان‌شناس کودک، ابراهیم پیشیاره عضو هیات علمی دانشگاه و عضو بورد تخصصی کاردرمانی کشور و علی خجسته‌فر کارشناس کاردرمانی در سالن گردهم‌آیی مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در خیابان حجاب تهران برگزار شد.
بازی و یادگیری با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند
در ابتدای این نشست، علی خجسته‌فر، کارشناس کاردرمانی و سرپرست بخش بازی‌درمانی و مهارت‌های اجتماعی کلینیک رشد، بیان کرد: بازی یک ابزار طبیعی برای رشد کودکان است. بچه برای افزایش اعتماد به نفس خود و همچنین برای رشد، یادگیری مهارت‌های اجتماعی و… به بازی نیاز دارد.
او ادامه داد: کودک برای رشد شناختی، رشد عاطفی و اجتماعی، درک احساس‌های خود، ابراز علایق و تعامل با دیگران، حضور در اجتماع را از طریق بازی می‌آموزد و از طریق بازی، سازگاری با محیط را یاد می‌گیرد. بازی و یادگیری با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. بازی‌های آموزشی و فعالیت‌های علمی باعث بهبود شناخت می‌شود و یادگیری او افزایش می‌یابد و ما وظیفه داریم محیطی فراهم کنیم تا کودک بتواند در آن بازی کند.
بازی بیهوده نیست
این کارشناس درباره اصلاح ساختارهای بازی از نظر والدین گفت: نگرش مثبت حمایتی در درجه نخست قرار دارد که مرتبط با والدینی است که می‌دانند بازی تا چه اندازه حائز اهمیت است و شرایط را برای فرزند خود فراهم می‌کنند تا بتواند در آن رشد کند. در سوی دیگر والدینی هستند که بازی را بیهوده دانسته و فرصت‌های یادگیری را از او دریغ می‌کنند و رشد کودک همراه با مشکل خواهد بود. کیفیت بازی کودکان به شدت تحت تاثیر نگرش والدین است.
خجسته‌فر افزود: ما باید والدین را نسبت به تاثیر بازی آگاه کنیم. ایجاد یک محیط غنی از بازی و تشویق به بازی تخیلی از جمله شرایطی هستند که والدین می‌توانند پلی میان دنیای کودک خود و دیگران ایجاد کنند. کودکان با نیازهای ویژه نیز بازی برای‌شان ضروری‌تر است و نباید فرصت بازی را از این کودکان دریغ کرد. به‌ویژه در مورد کودکان طیف اوتیسم، بازی می‌تواند راهی برای بهبود مهارت‌های آنها باشد.
اهمیت توجه به سرگرمی برای کودکان با نیاز ویژه
او ادامه داد: این کودکان در رشد عاطفی دچار مشکل هستند و بازی به آنها کمک می‌کند تا بتوانند احساس‌های خود را در اجتماع بیان کنند. در رشد اجتماعی و رشد شناختی نیز بازی می‌تواند به این کودکان کمک کند تا نسبت به سایر کودکان عقب نمانند و هم‌دلی و همراهی را با بازی می‌آموزند. کودکان با نیازهای ویژه معمولا در ایجاد ارتباط با دیگران همراه با مشکل هستند و بازی به آنها کمک می‌کند تا بتوانند در محیط امن این مشکل را برطرف کنند.
این کارشناس کاردرمانی با اشاره به این‌که دو نوع بازی وجود دارد، اظهار کرد: بازی گروهی و بازی‌های نمایشی دو گروهی هستند که به کودکان با نیازهای ویژه در محیط‌های غیرتهدیدآمیز تعامل گروهی را می‌آموزد و نحوه ارتباط گرفتن را یاد می‌دهد که معمولا پیشرفت‌های خوبی در این زمینه ایجاد می‌شود. کودکان با نیازهای ویژه دارای محدودیت‌های اجتماعی و کمبود فرصت‌ها برای بازی گروهی هستند. در سوی دیگر مشارکت والدین و درمانگران، ایجاد فرصت‌های اجتماعی منظم و بازی‌های هدایت شده می‌تواند این مشکلات را برطرف کند.
این کارشناس بیان کرد: فناوری و بازی‌های دیجیتال، استفاده از واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، بازی‌درمانی مبتنی بر داده‌ها، رویکردهای بین رشته‌ای از جمله مواردی است که آینده بازی درمانی درمورد کودکان با شرایط ویژه را رقم می‌زنند.
بازی‌های سنتی، ریشه در فرهنگ ما دارند
در ادامه زهرا شفایی، آسیب‌شناس گفتار و زبان و روان‌شناس کودک با خلق یک بازی توضیح داد: من به عنوان درمانگر حوزه کودک متوجه شدم که حافظه کاری یکی از قسمت‌های مهم و آسیب دیده است و بازی بستر مناسبی است که می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.
او ادامه داد: من بازی‌های سنتی را بازطراحی و جزییات آن را شناسایی کردم. دوره کودکی دوره طلایی است و این‌که کجا می‌توانیم یاد بگیریم و پیامدهای ثانویه نداشته باشیم همین دوره است. در ادامه بحث تحصیل، هزینه‌های گزاف، ارتباطات اجتماعی در مورد کودکان همراه با شرایط ویژه بسیار اهمیت دارد. از آن‌جایی که در بازی بیشترین همکاری با کمترین فشار را می‌توانیم از بچه‌ها داشته باشیم با تمرکز روی بازی‌های سنتی که ریشه در فرهنگ ما دارند و در نتیجه خانواده احساس امنیت بیشتری دارد و برخلاف بازی‌های دیجیتال تحرک بیشتری به همراه دارد، این کار را پیش بردم.
این روان‌شناس تاکید کرد: شناخت، یک واژه عمومی است. وقتی ما چند عنصر شناختی کنار هم داریم به کارکردهای اجرایی آن می‌رسیم. حافظه کاری از آی کیو برای یادگیری مهم‌تر است. روش طراحی بازی که من طراحی کردم کاربرمحور است، من بچه‌های دبستانی کلاس دوم را انتخاب کردم که نقص حافظه کاری داشتند. در ادامه احساس‌گرا بودن مطرح بود. در واقع باید سهولت استفاده و احساس لذت در کودک ایجاد می‌شد که برای من حائز اهمیت بود.
شفایی در ادامه بیان کرد: در اجرای آزمایشی این بازی ابتدا با بزرگسالان کار کردیم تا ایرادها برطرف شود و در ادامه با کودکان. در پایان پس از مرتفع کردن مشکلات به بازی اصلی رسیدیم.
در ادامه شفایی توضیح‌هایی درباره بازی خود ارائه کرد.
همبازی خوب، باید بازی را بلد باشد
ابراهیم پیشیاره، عضو هیات علمی دانشگاه و عضو بورد تخصصی کاردرمانی کشور نیز در ادامه این نشست توضیح داد: توانبخشی اگر با آموزش و پرورش عجین نشود، عقیم است. از سال‌های گذشته من این دغدغه را داشتم و همراه با مهرداد نظام‌آبادی (بازی درمانگر) در سال ۱۳۹۰ کتابی نوشتیم که برای اولین بار بود یک عضو آکادمیک با همراهی یک بازی درمانگر کنار هم قرارگرفتند و کتاب «۴۰ بازی آپارتمانی» نوشته و منتشر شد.
او ادامه داد: کودک بسیار بیشتر از اسباب‌بازی نیازمند همبازی است. بسیاری از اسباب‌بازی‌های ما اگر درست انتخاب شوند مناطق مغزی را فعال می‌کنند که برخلاف آن‌چه پیاژه درباره بازی‌های گروهی گفته است، می‌تواند انفرادی هم مراکز مغزی مربوط به رفتار اجتماعی را فعال کند. کودک اوتیسم بازی نمی‌کند چرا که نمی‌تواند تصویر ذهنی از دنیای بیرونی درست کند و با دنیای درونی رفتارهای کلیشه‌ای را تکرار می‌کند. در سوی دیگر همبازی خوب، باید بازی را بلد باشد و برسر اسباب‌بازی بجنگد.
در ادامه پیشیاره با مرور چند مقاله به نکته‌های مختلفی از جمله آشنایی کودکان با مشکلات کودکان دارای ویژگی‌خاص، واژگانی که درباره کودکان با شرایط ویژه مورد استفاده قرار می‌گیرد، آزادی در انتخاب اسباب‌بازی برای کودکان با نیازهای ویژه، ارتباط کودک با بدن خود و محیط اطراف و… اشاره کرد.
تفکیک جنسیتی در انتخاب اسباب‌بازی اشتباه است
این مدرس دانشگاه با اشاره به این‌که در انتخاب اسباب‌بازی جنسیت، شکل و رنگ مهم است، گفت: ما باید به نحوی از اسباب‌بازی استفاده کنیم که قهرمانان در قالب جنسیت‌های مختلف با توانمندی‌های زیاد همراه باشند و اولویت ما باید توجه به جنسیت باشد. چرا که کودک نیازمند این شناخت است. کودکان در دوران مهد کودک با یکدیگر مهربان‌تر هستند چرا که هر دو جنس در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و با هم دیگر یاد می‌گیرند. مقاله‌ها به ما نشان می‌دهند که بچه‌ها در مغزشان تا ۱۶ سالگی نیازمند بازی با عروسک هستند. تفکیک جنسیتی در انتخاب اسباب‌بازی یک اشتباه است. بسیاری از اوقات، بازی‌ها هستند که رفتارهای اجتماعی را به ما نشان و اموزش می‌دهند.
او گفت: باید بدانیم که بازی درمانی می‌کنیم که فرد را درمان کنیم یا بازی کنیم تا فرد لذت ببرد. معتقدم بازی باید به نحوی باشد که کودک در آن احساس امنیت کند و آن را دوست داشته باشد، در این شرایط درمان اولویت ندارد و ایجاد یک حس آرامش همراه با لذت کافی است. به خاطر داشته باشیم که اوتیسم ۶۰ تا ۹۰ درصد ریشه ژنتیکی دارد؛ اغلب والدین، بازی‌کردن را بلد نیستند و راه تشخیص سخت می‌شود.
دبیری بخش علمی نهمین جشنواره اسباب‌بازی را سیدمحسن بنی‌هاشمی برعهده دارد و در برگزاری آن اداره‌کل آموزش و پژوهش کانون پرورش فکری مشارکت کرده است.
همچنین امکان تماشای این نشست‌ها به‌صورت مجازی نیز برای علاقه‌مندان در نشانی اینترنتی live.kpf.ir/ch/kargah فراهم شده است.
نهمین جشنواره ملی اسباب‌بازی با شعار بازی، تمرین زندگی از ۲۵ دی تا ۱۰ بهمن ۱۴۰۳ ساعت ۱۰ صبح تا ۲۰ در مرکز آفرینش‌های فرهنگی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حال برگزاری است.
منبع: ایسنا
