آیا ماشین‌ها تاریخ را می‌سازند؟
به گزارش ترجمان،می‌توان تکنولوژی را به عنوان یکی از عوامل شکل‌دهندۀ ویژگی‌های پیوسته متغیرِ زندگی در اعصار مختلف مطالعه کرد.
هنگامی که از «زندگی» در قرون میانه یا «زندگی» امروزی صحبت می‌کنیم، وجودی را تعریف می‌کنیم که بخش بزرگی از بافت و مادۀ آن ارتباط نزدیکی با نظم تکنولوژیک غالب دارد. هیلبرونر در این مقاله تلاش می‌کند به این سوالات پاسخ دهد که آیا تکنولوژی قرون میانه زمین‌داری را پدید آورد؟ آیا تکنولوژی صنعتی شرط لازم و کافی برای سرمایه‌داری است؟ یا در مقام بسط این ایده، آیا تکنولوژی رایانه و اتم علت گریزناپذیر نظم اجتماعی جدیدی خواهد بود؟
این‌که ماشین‌ها تاریخ را می‌سازند روشن است، البته به این معنا که سطحِ تکنولوژی تأثیری مستقیم بر سرنوشت بشر دارد. به همین اندازه روشن است که ماشین‌ها همۀ تاریخ را نمی‌سازند -به هر نحوی که واژۀ تاریخ تعریف شود. بنابراین، چالش در اینجاست که ببینیم آیا می‌توان چیزی نظام‌مند در این خصوص گفت یا خیر، آیا می‌توان مسئله را به نحوی مطرح کرد که به لحاظ فکری قابل مدیریت شود یا خیر.
برای این کار، ابتدا باید وظیفۀمان را به دقت مشخص کنیم. ماشین‌ها به چند شیوۀ با اهمیت تاریخ را می‌سازند اما ربطی به بحث ما در اینجا ندارد. برای مثال، می‌توان تأثیر تکنولوژی را بر مسیر سیاسی تاریخ مطالعه کرد که جالب‌توجه‌ترین شاهد دربارۀ آن، نقش کلیدی تکنولوژی‌های جنگی است. یا می‌توان تأثیر ماشین‌ها را بر نگرش‌های اجتماعی‌ای که در بن تطور تاریخی قرار دارند، مطالعه کرد: می‌توان به تأثیر رادیو یا تلویزیون بر رفتار سیاسی فکر کرد. یا می‌توان تکنولوژی را به عنوان یکی از عوامل شکل‌دهندۀ ویژگی‌های پیوسته متغیرِ زندگی در اعصار مختلف مطالعه کرد: هنگامی که از «زندگی» در قرون میانه یا «زندگی» امروزی صحبت می‌کنیم، وجودی را تعریف می‌کنیم که بخش بزرگی از بافت و مادۀ آن ارتباط نزدیکی با نظم تکنولوژیک غالب دارد.
هیچ یک از این مسائل نقطۀ تمرکز این مقاله نیستند. بلکه، قصد دارم تأثیر تکنولوژی بر تاریخ را در حوزه‌ای دیگر بررسی کنم، حوزه‌ای که با نقل قول مشهوری از مارکس که در ابتدای مقاله ذکر شد، تعریف می‌شود. بنابراین، پرسشی که به آن علاقه‌مندیم به تأثیر تکنولوژی بر تعیین ماهیت نظم اجتماعی-اقتصادی توجه دارد. در ساده‌ترین بیان، پرسش این است: آیا تکنولوژی قرون میانه زمین‌داری را پدید آورد؟ آیا تکنولوژی صنعتی شرط لازم و کافی برای سرمایه‌داری است؟ یا در مقام بسط این ایده، آیا تکنولوژی رایانه و اتم علت گریزناپذیر نظم اجتماعی جدیدی خواهد بود؟
No tags for this post.
