آیا بین جنسیت و بیماری های قلبی و عروقی ارتباط وجود دارد؟

بیماری قلبی عروقی علت اصلی مرگ و میر در زنان و مردان در سراسر جهان است و با تشدید همه‌گیری چاقی و بیماری ‌های متابولیک قلبی، میزان بروز آن همچنان در حال افزایش است. با وجود پیشرفت در 30 سال گذشته، مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی عروقی در حال افزایش است و سریع ترین افزایش نسبی این بیماری ها، در زنان میانسال گزارش شده است.

عوامل مربوط به جنس، مانند اختلالات فشارخون بارداری، یائسگی زودرس و سندروم تخمدان پلی کیستیک نیز با خطر بیشتر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی مرتبط است.

زنان همچنین به صورت نسبی تحت تأثیر بیشتر دیابت، بیماری مزمن کلیوی و بیماری التهابی خود ایمنی قرار دارند. همه این اثرات با مولفه های اجتماعی و فرهنگی مرتبط با جنسیت ترکیب می شود و این موضوع بر نیاز به شناسایی و درمان زود هنگام عوامل خطرساز قلبی و عروقی قابل اصلاح در زنان، به ویژه برای زنان در معرض خطر، با هدف کاهش بار بالای بیماری های قلبی و عروقی تأکید دارد.

اگرچه دیابت در مردان شیوع بیشتری دارد، اما در زنان در تمام سنین، دیابت افزایش نسبی بیشتری در بروز خطر بیماری های قلبی و عروقی ایجاد می کند که ممکن است به چاقی و عوامل خطر قلبی و عروقی بیشتر در زنان نسبت به مردان در زمان تشخیص و همچنین عوامل خطرزای جنس خاص برای دیابت (سندروم تخمدان پلی کیستیک و دیابت حاملگی) مربوط باشد.

زنان به طور معمول از لحاظ فیزیکی فعالیت کمتری دارند و شاخص توده بدنی (BMI) بالاتری نسبت به مردان دارند، که با خطر بیماری قلبی عروقی مرتبط است. افزایش چاقی و قند خون و یائسگی قبل از سن 40 سالگی نیز ممکن است بر خطر دیابت تأثیر بگذارد.

عواملی مانند مسمومیت حاملگی (پره اکلامپسی) و یائسگی زودرس، به عنوان «افزایش دهنده خطر» در نظر گرفته می شود و توصیه به درمان در زنان در معرض خطر با یائسگی قبل از سن 40 سالگی می شود. در همین راستا، راهنمای پیشگیری انجمن قلب و عروق اروپا (ESC) بر غربالگری فشار خون و دیابت در زنان دارای سابقه فشار خون بالا و دیابت بارداری توصیه می‌کند.

بیماری های التهابی خودایمنی، که زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می دهد نیز خطر ابتلا به بیماری قلبی و عروقی زودرس را افزایش می دهد و به عنوان عوامل «افزایش دهنده خطر» در نظر گرفته می شود.

استرس روانی اجتماعی نیز در میان زنان مشهودتر از مردان است که منجر به افزایش ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی می شود.

با توجه به اهمیت شناسایی زودهنگام بیماری های مزمن در کاهش عوارض این بیماری ها، پویش ملی سلامت با شعار «آگاهی زودتر، مراقبت موثرتر» از ۲۰ آبان در استان همزمان با سراسر کشور آغاز شده است و در این پویش افراد بالای ۱۸ سال و تمامی مادران باردار در هر سنی با اندازه گیری فشار خون و انجام رایگان آزمایش قند خون در مراکز دولتی ارائه دهنده خدمت در مناطق شهری و روستایی، مورد ارزیابی قرار می گیرند.

شیرزاد جاوید

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز