توسعه و صلح پیش نیاز پیشرفت علمی است
روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه، مناسبتی است که یونسکو هر سال در 19 آبان (10 نوامبر) آن را گرامی می‌دارد و به خاطر آن، مراسمی را در مقر خود در پاریس برگزار می‌کند.
نامگذاری این روز در سی و یکمین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو بر مبنای تعهدات حاصل از «کنفرانس جهانی علوم» در بوداپست (1999) به تصویب رسید. هدف از این کنفرانس که به ابتکار مشترک یونسکو و شورای بین‌المللی علوم (ICSU) برگزار شده بود، تاکید بر اهمیت علوم در فرآیند توسعه کشورها و نیز از میان بردن شکاف میان دانش و جامعه اعلام شد.
دکتر محمدرضا سعیدآبادی، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران معتقد است روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه، فرصتی را برای موسسات علمی، دانشمندان و دولت‌ها و اجتماعات مدنی فراهم می‌کند تا در مورد صلح و توسعه که از اساسی‌ترین مفاهیم اجتماعی است، به بحث و تبادل نظر بپردازند. چراکه در نگرش نوین، صلح به معنای عدم جنگ میان دولت‌ها نیست و درواقع این مفهوم می‌تواند به معنای شرایط یک مدیریت سازنده، حل و فصل صلح‌‌آمیز اختلافات و ایجاد هماهنگی در روابط میان بخش‌های مختلف یک جامعه جهانی باشد.
از طرفی، مفهوم توسعه پایدار نیز گرچه برای نخستین‌بار از سوی اتحادیه بین‌المللی حفظ طبیعت (IUCN) در سال 1981 مطرح شد و بدین وسیله توجه افکار عمومی بین‌المللی به آن جلب شد، اما همچنان این مفهوم با نگرش‌های متفاوت و تفسیرهای مختلفی روبه‌رو‌ست. در یک نگرش سیستماتیک نسبت به مفاهیم علم، توسعه و صلح می‌توان دریافت که از یک سو پیشرفت‌های حاصل از علم و تکنولوژی، پیوندی ناگسستنی با توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد و از سوی دیگر، توسعه حاصل شده نیز صاحب سهمی مشترک و بنیادین در برقراری صلح و ثبات است. به همین دلیل، مسیر حرکت علم به سمت توسعه، می‌تواند تعیین‌کننده هویت صلح اجتماعی و رفاه بشری در یک جامعه باشد. در نتیجه، سرنوشت بسیاری از موضوعات اصلی اجتماعی مانند امید به زندگی، کیفیت زندگی، کاهش فقر، افزایش اشتغال و از همه مهم‌تر، عدالت اجتماعی در سایه چگونگی تعریف رابطه میان مثلث مفهومی علم، توسعه و صلح است.
از سوی دیگر، اگرچه رسالت علوم و تکنولوژی در جهت رشد، توسعه و پیشرفت همچنان پابرجا مانده است، اما به واسطه جهانی شدن، نیازهای اجتماعی میل به دگرگونی دارند. در نتیجه، یکی از وظایف مهم و انکارناپذیر دولتمردان در جوامع و کشورهای مختلف، آن است که این چالش‌های نوظهور را بشناسد و نسبت به مدیریت آنها، راهکارهایی عملیاتی و موثر ارائه کند؛ موضوعی که مورد توجه و اهتمام یونسکو نیز هست و به واسطه آن، روزی را با عنوان روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه معرفی و برگزار می‌کند.
برگزاری چنین روزهایی از سوی نهادی که بر مبنای اصول جهانشمول، تنوع و کرامت انسانی استوار شده، می‌تواند بهانه‌ای برای تقویت این باور باشد که علم بدون توسعه و صلح معنا نمی‌یابد.
بهاره صفوی / روزنامه نگار علم
