کنترل خسارتهای زیستمحیطی با کاهش مصرف سوختهای فسیلی
دوره های سرمای شدید همواره با کاهش سطح آب اقیانوس ها همراه بوده است و نشانه های این دوران ها دریخچال های تاریخی باقی مانده از زمان های کهن قابل بررسی است.
دوره های گرمای شدید نیز با افزایش سطح آب اقیانوس ها در اثر ذوب یخ های قطبی، با داغ آب هایی که در برخی از نقاط زمین باقی گذارده اند، همچنان پس از گذر قرن ها خودنمایی می کنند.
در سال های پایانی قرن بیستم دانشمندان علوم زمین اعلام کردند که کره زمین در حال گرم شدن است. از آن زمان تا کنون این مساله توجه دانشمندان جهان را به خود مشغول کرده است و هر روز هم بر اهمیت این موضوع تاکید بیشتری می شود.
با توجه به اهمیت این موضوع، هیات بین دول تغییر اقلیم (IPCC)، در سال 1991 به وسیله سازمان ملل متحد، سازمان هواشناسی جهانی (WMO) و برنامه محیط زیستی سازمان ملل (UNEP) ایجاد شد که هدف آن شناخت تمام جنبه های تغییر اقلیم و به خصوص چگونگی تاثیر فعالیت های انسانی بر آن بوده است.
صنعتی شدن جوامع و افزایش گازهای گلخانه ای در دهه های گذشته باعث افزایش دمای کره زمین و تغییراتی در رژیم بارش، میزان رواناب، سرعت باد و تابش خورشیدی رسیده به سطح زمین شده است که در نوشته های علمی به آن پدیده تغییر اقلیم اطلاق می شود.
گازهای موجود در اتمسفر زمین که عمدتا شامل گاز کربنیک، متان و دی اکسید نیتروژن است و به گازهای گلخانه ای موسوم هستند، بخشی از گرمای حاصل از پرتوهای مادون قرمز را نگه داشته و مانع خروج آنها از اتمسفر می شوند. گازهای گلخانه ای به خودی خود از اهمیت بالایی برخوردارند و از آنها به عنوان دلیل اصلی شکل گرفتن حیات بر کره زمین یاد می کنند.
عامل اصلی افزایش گازهای گلخانه ای در اتمسفر کره زمین فعالیت های انسان در تولید و سوزاندن سوخت های فسیلی و تغییر کاربری زمین است. افزایش گازهای گلخانه ای به ویژه گاز 2CO در نتیجه مصرف سوخت های فسیلی، در چند دهه اخیر موجب شده که غلظت این گاز از 80ppm2 در سال 1750 میلادی به ppm379 در سال 2005 افزایش یابد.
گزارش های هیات بین دول تغییر اقلیم حاکی از آن است که در صورت ادامه روند کنونی مصرف این سوخت ها، غلظت این گاز تا قبل از پایان قرن بیست یکم می تواند به بیش از 600ppm برسد. این درحالیست که اگر انتشار این گازها کاهش نیابد متوسط دمای سطحی کره زمین می تواند تا سال 2100 باعث پدیده تغییر اقلیم شود.
بررسی ها نشان می دهند که این پدیده می تواند بر بخش های مختلف اعم ازمنابع آب، کشاورزی، محیط زیست، بهداشت، صنعت و اقتصاد اثرات منفی داشته باشد.
با توجه به اهمیت مباحث یاد شده پایان نامه ای تحت عنوان «ارزیابی روند مصرف انرژی در ایران از منظر توسعه پایدار» به اصطلاح توسعه پایدار پرداخته و اشاره می کند که توسعه پایدار را میتوان ترکیبی از دو واژه اغلب متضاد پیشرفت اقتصادی و کیفیت زیستمحیطی دانست که دو جنبه متفاوت را در یک نماد، متحد میسازد.
هرچند توسعه پایدار از جنبه های مختلفی قابل بررسی است اما برخی محققان، محوریت اصلی در توسعه پایدار را در بخش محیط زیست می دانند که به تبع آن توجه به بخش انرژی و نقش آن در توسعه و پیشرفت جوامع امری انکارناپذیر است.
از این رو در این تحقیق، توسعه پایدار از منظر انرژی در ایران بر اساس سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی و بر اساس مدل اقتصادسنجی ARDL مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج، نشاندهنده آن است که رابطه بین GDP سرانه با سه شاخص مصرف انرژی سرانه، انتشار CO2 سرانه و دسترسی به برق به ترتیب منفی، مثبت و مثبت است.
این نتایج بیانگر آن است که در ایران طی سالهایی که GDP سرانه کاهش یافته، مصرف انرژی همچنان در حال افزایش بوده و در سال های افزایش GDP سرانه و رونق اقتصادی، تمایلی برای استفاده بهینه از انرژی وجود نداشته و انتشار CO2 سرانه بیشتر شده است. همچنین با افزایش GDP سرانه، دسترسی به برق بیشتر شده است.
بنابراین بر اساس نتایج حاصل از این پایان نامه، توسعه پایدار از منظر انرژی در ابعاد اقتصادی و زیست محیطی وضعیت چندان مطلوبی ندارد اما در بعد اجتماعی، شرایط آن مناسب است.
از این رو، پیشنهاد می شود که دولت به افزایش کارایی انرژی، افزایش سهم انرژیهای تجدید پذیر در سبد سوخت کشور و ترویج ابزارها و مشوق های اقتصادی، مالی و معافیت های مالیاتی برای تکنولوژی های کم کربن و کارآمد بپردازد تا هم سبب کاهش مصرف سوخت های فسیلی شود و هم گامی در جهت کنترل خسارت های زیست محیطی ناشی از مصرف این سوخت ها بردارد.
بر اساس این گزارش، این پایان نامه توسط شهاب الدین جنت و با راهنمایی سید عبدالحمید ثابت انجام گرفته است.
تالیف: هانیه حقیقی
