ساختمان هایی که ویران می شود

از سال ۱۹۰۰ تا کنون بیش از ۳۳ هزار زلزله بزرگ در ایران ثبت شده است؛ اغلب وقوع این زمین لرزه‌ها (زلزله 7/3 ریشتری ازگله در ۲۱ آبان ۱۳۹۶ و زلزله 6/6 ریشتری بم در پنجم دی 1382) تلفات جانی و خسارت‌های مالی فراوانی را به دنبال داشته است.

خوشبختانه برخی دیگر از زلزله ها همراه با خسارت جانی و مالی کمتری هستند، زمین ‌لرزه 5/8 ریشتری صبح پنجشنبه ۱۲ دی‌ماه 1398 شهرستان خواف از جمله آنهاست.

مهدی زارع، مدیر گروه زلزله شناسی مهندسی  پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله درباره علت چرایی وقوع زلزله در ایران به سیناپرس گفت: تاکنون زلزله های شدید و مخرب شناخته شده، همگی زمین ساختی (ناشی از جنبش در گسل های فعال) بوده اند. هنگام وقوع زلزله به روی گسل، اگر از فعالیت گسل اطلاع داشته باشیم، می توانیم بر اساس مشخصات هندسی آن ( مانند طول گسل ‌ها) اعلام کنیم که آیا احتمال زلزله‌ بزرگتر وجود دارد یا خیر.

این استاد تمام پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله افزود: هرچه گسل بزرگتر باشد، زلزله بزرگتری ایجاد خواهد کرد. از اینرو محدوده صفحه گسیختگی صفحه گسل ‌ها در رخداد لرزه ‌ای مهم تعیین کننده است. از سوی دیگر هر چه زلزله بزرگتر باشد، نشان می ‌دهد که صفحه گسلی بزرگتری گسیخته شده است.

زلزله خیزترین و پرخطرترین مناطق ایران کدامند؟

زارع بیان کرد: اکنون مناطق مختلفی از کشور با خطر نسبی کمتر یا بیشتر در نقشه پهنه بند خطر زلزله در ایران از هم تفکیک شده اند. به عنوان مثال می توان به نواری در کشور از جنوب دریاچه ارومیه تا ناحیه سیرجان در استان کرمان اشاره کرد (که زمین شناسان به ان نوار سنندج-سیرجان می گویند) که در آن  کمتر بودن خطر نسبی رخداد زمین لرزه محرض است.

مدیر گروه زلزله شناسی مهندسی  پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله خاطرنشان کرد: زمانی که زلزله رخ می‌دهد سن و تاریخچه گسل و زمان وقوع آخرین زلزله مربوط به هر گسل برای ما مهم است. از سوی دیگر بازگشت و ریتم زلزله‌ ها نیز بسیار اهمیت دارد.

وی تصریح کرد: زلزله بم نشان داد كه ساخت و ساز و گسترش شهرهای ایران نزدیك پهنه گسله می تواند به فاجعه ای در حد زلزله بم یا بیش از آن منجر شود. تا قبل از زلزله 1382 بم، وقتی در مورد ممنوعیت ساخت و ساز در تهران و تبریز هشدارداده می شد، شاهدی امروزی در ایران برای آن قابل ارایه نبود اما زلزله بم حجت را تمام كرد.

به گفته این استاد تمام پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، زلزله پنجم دی ماه 1382 بم از نظر تلفات، مخربترین زلزله قرن اخیر ایران بود. آماری رسمی از سوی ثبت احوال مبنی بر 26271 کشته اعلام شد. گزارش ها به کشته شدن حدود 6000 هزار مهاجر افغان (بدون ثبت) و همچنین افرادی که به وسیله خانواده به جاهای دیگر منتقل شده و در اثر جراحات وارده در همان شهر یا روستای مقصد درگذشتند یا از ابتدا جنازه آنها به جاهای دیگر منتقل شد، نیز منتشر شده است.

وی اظهارداشت: این زلزله نشان داد كه ساخت و ساز و گسترش شهرهای ایران نزدیك پهنه گسله می تواند به فاجعه ای در حد زلزله بم یا بیش از آن منجر شود.

خسارت های زلزله بم در محدوده نزدیك گسل بم  (سوی شرقی و شمال شرق شهر) بیش از بخش های غربی آن بود. هر نوع ساخت و ساز در حریم گسل های فعال (كه در حاشیه بسیاری از شهرهای ایران قرار دارند) باید ممنوع شود.

وی گفت: حریم گسل برای گسل بم با توجه به طول گسل و قطعات آن حدود یک كیلومتر به سوی شرق و حدود 2 كیلومتر به سوی غرب است و  توصیه می شود كه در بازسازی و توسعه آینده شهر بم چنین محدوده ای صرفا به توسعه فضای سبز (پارك، زمین ورزشی و…) اختصاص یابد.

زارع افزود: لازم است تا نسبت به تعیین حریم گسل های فعال در هر شهر با مشورت با موسسات پژوهشی و كارشناسان زلزله شناسی اقدام لازم صورت پذیرد. در مورد همه حریم های گسل های فعال هنوز برآوردی در دسترس نیست اما می دانیم که بناهای 8 تا 12 طبقه یا بلندتری به ویژه در 16 سال گذشته در حال ساخت در پهنه گسل شمال تهران (سوهانک، شهرک شهید محلاتی، کاشانک، گلابدره، محله امامزاده قاسم، باغ شاطر، دربند، ولنجک، کوی دانشجو، شمال فرحزاد، حصارک کن و کل ناحیه شمالی منطقه 22 ) بوده است.

وی ادامه داد: بسیاری از این ساخت و سازها به روی شیب های 30 تا بیش از 70 درجه احداث می شوند؛ در این شیب ها حتی در شرایط بدون زمین لرزه هم احتمال خطر زمین لغزش و مشکلات دیگر در فصل زمستان در آنها بالاست. در یک زمین لرزه مهم این دامنه های تحت خطر می تواند مشکلات مضاعفی تجربه کنند.

آیا زمان وقوع زلزله قابل پیش بینی است؟

زمان وقوع زلزله یکی از مباحثی است که مورد توجه خیلی از مردم قرار دارد اما آیا به راستی زمان وقوع زلزله قابل پیش بینی است؟ زارع در این خصوص به سیناپرس گفت: در سابقه مطالعات مربوط به پیش نشانگرهای لرزه‌ای به ویژه در مواردی مانند زلزله 4 فوریه 1975 "هایچنگ" در چین که با بزرگای 7.3 رخ داد، به مدت چند هفته طوفان لرزه ‌ای و به صورت رخداد پیش‌ لرزه‌های با بزرگای متوسط تا شدید (با بیشینه بزرگای بین 5 تا 6) در حال ثبت بود و تعداد آنها به بیش از 7 برابر تعداد معمول چنین زمین‌لرزه هایی در پیرامون هایچنگ رسید.

به گزارش سیناپرس، همین پیش لرزه‌ها بزرگترین کمک را به پیش بینی رخداد زمین‌لرزه 1975 هایچنگ کرد. چنین دوره ای از رخداد زمین‌لرزه‌ها (با بزرگی بین 4 تا 6.5) در همین کشور در سال 1976 قبل از زلزله 23 اوت 1976 سیچوان با بزرگی 7.3، در فاصله زمانی بین 14 ژوئن 1976 تا 23 ژوئن 1976 (در فاصله حدود 40 روز) تکرارشد.

وی اظهارداشت: گزارش‌های مشابهی نیز از مشاهده چنین آنومایی‌های لرزه‌ای از ماه‌ها قبل به همراه تغییرات سطح آب زیر زمینی در زلزله 12 مه 2008 ونچوان چین با بزرگای 7.8 و همچنین تغییرات در سطح گاز رادون در زلزله 6 آوریل 2009 لاکویلا ایتالیا با بزرگای 6.3 و همچنین زلزله 17 ژانویه 1995 کوبه ژاپن با بزرگای 6.8 وجود دارد که اغلب در آنها نشانه‌هایی از تغییرات طبیعی پیش از رخداد زلزله اصلی گزارش شده است.

وی افزود: در ایران نیز قبل از وقوع زمین ‌لرزه بم در سال 1382 ، رخداد زمین‌لرزه‌ای با بزرگی 5.3 در تاریخ 13 مرداد 82 و زمین‌لرزه‌ای دیگر با بزرگای 5.5 در تاریخ 30 مرداد 82 (حدود 4 ماه و نیم قبل از رخداد زمین لرزه بم) در فاصله حدود 130 کیلومتری شرق بم( بین بم و زاهدان) و سپس رخداد زلزله‌ای در روز قبل از رخداد زمین‌لرزه بم با بزرگای حدود 4.5، مقدمه (پیشنشانگر لرزه‌ای) بر رخداد زمین‌لرزه مخرب بم با بزرگای 6.5 در بامداد 5 دی ماه 82 می‌تواند تلقی می شود.

به کزارش سیناپرس،این استاد تمام پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله اظهارداشت: زمین‌لرزه 11 فروردین 1385 "چالان‌چولان" بروجرد لرستان (با بزرگی 6.0) نیز از حدود دو هفته قبل با رخداد یک سری زمین‌لرزه‌ها از زلزله‌های با بزرگی 4 به بالا همراه بوده است که موجب شد مردم در لرزه اصلی اکثرا در امان بمانند.

وی در پایان گفت: همچنین گزارش‌هایی از تغییر در سطح آب زیرزمینی در پهنه رو مرکزی زلزله ٢٦ مرداد ١٣٩٣ مورموری ايلام نیز وجود و فراوانی عقرب‌ها در قبل و بعد از رخداد زمین‌لرزه در پهنه رومرکزی در منطقه زلزله زده وجود داشت.

این موضوع می‌تواند نشانگر وجود پیش‌نشانگر تغییر سطح آب زیر زمینی در این زمین‌لرزه باشد. بیرون زدن و فراوانی عقربه‌ها نیز می‌تواند مرتبط با تغییر سطح آب زیرزمینی و مشخصا بالا آمدن سطح آب زیر زمینی در قبل و بعد از رخداد زمین‌لرزه در پهنه رومرکزی باشد.

گزارش: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.