گزارش تصویری وتحلیل فنی از بنای تاریخی میر زبیر

سینا پرس : بنای تاریخی میر زبیر دارای پلانی چهارضلعی از خارج و پلانی چلیپایی از داخل   است . ابعاد خارجی آن آن 9×9 متر بوده و قطر دیواره های سنگی بنا 2 متر و فضای داخلی آن 7×7 متر و ارتفاع بنا تا پا کار گنبد حدود 8 متر است . گنبد بر روی مصطبه  ای هشت ضلعی  ساخته شده و از داخل بنا نیز با گوشه سازی پلان چهار ضلعی به هشت ضلعی مبدل شده تا گنبد دایره ای بر روی آن سوار شود . كل نمای خارجی بنا از لاشه سنگ و ملات گچ و آهک ساخته شده كه به تازگی مرمت شده است . در اضلاع خارجی با قاب بندی های كه دارای قوس جناغی و مستطیل با قوس هلالی هستند ، تزئیناتی دیده می شود .

ورودی فعلی بنا از ضلع شمالی است و داخل ساختمان با گچ كاری و گچ بری های نفیس مزین شده است كه در قسمت های بسیاری مخصوصاً در  بخش های پائینی این تزئینات ریخته و سنگ های بدنه كه مصالح اصلی بنا بوده ، نمایان شده است .

در جهت قبله محرابی نفیس با گچبری های ظریف ، پركار و زیبا ، دیده می شود كه از اسلوب و شیوه پرداخت آن انتساب این بنا به دوره ایلخانی انكار ناپذیر است . سبک این محراب دقیقا همانند محراب های ساخته شده در قرون هفتم و هشتم هجری در ایران است .  كتیبه ای بسیار زیبا همراه و دور تا دور قوس جناغی در محراب اجرا شده است . در پیشانی محراب سه ردیف کتیبه با مضمون آیت الکرسی ، آیات 76 تا 78 سوره اسری و سوره توحید با خطوط ثلث و نسخ نقش بسته است . در حد فاصل این کتیبه ها ، نقوش اسلیمی گیاهی به صورت گچبری برجسته و نوار های باریک به شکل گره در حواشی کتیبه ها اجرا شده است . در كنار محراب و در بند آجرهای كار شده بر روی سنگ بدنه اصلی بنا ، آثار تزئینات موتییف آجری نمایان است .

کتیبه ای  گچی نیز  با آیاتی از سوره فتح با خط درشت ثلث در بالای پاکار سقف کار شده است .  مساله ای كه حائز اهمیت است ، حجم بالای تزئینات در دیوارهای داخلی است كه بیانگر اهمیت بنا و شخص مدفون شده در آن است .

لازم به ذكر است كه در داخل بنا سكوی قبرمشاهده  نمی شود. ولی در اطراف این بنا قبرهای متعددی به چشم می خورد كه برخی از آنها دارای قدمت چند صد ساله هستند .  بر اساس گفته های اهالی محل این منطقه و بنای تاریخی میر زبیر ( یا به روایتی بی بی میر زبیده ) كه یک بنای آرامگاهی است ، مورد توجه مردم بوده و در روزهای خاصی از سال مانند ، تاسوعا ، عاشورا و اربعین حسینی ، عزاداری های بزرگی به همراه اجتماع مردم از مناطق مجاور در این محل بر پا  می شود و  علاوه بر آن در روز 13 فروردین  نیز مردم در این محل تجمع می کنند . به طور کلی این آرامگاه در بین مردم بومی منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

بیشتر مردم  منطقه اعتقاد دارند این آرامگاه محل تدفین یكی از امامزاده ها است و به همین نیت در شب های  جمعه در آن به روشن کردن شمع و انجام عبادت می پردازند .

قابل توجه است كه بنای تاریخی میر زبیر از نظر ساختاری شباهت بسیاری به بنای پیر جارسوز دارد . گنبد مجموعه در گذشته کاملاً فرو ریخته و مجدداً مرمت شده است . بر اساس شواهد و قرائن و همچنین موارد مذکور در پرونده پیشنهاد ثبت بنا ، گنبد اولیه از جنس سنگ ساخته شده بود .

لازم به توضیح است که در پرونده پیشنهادی ثبت بنا در فهرست آثار ملی ذکر شده که در این مکان یکی از عرفا یا بزرگان سده هشتم هجری مدفون است که این روایت بیشتر با منطق مطابقت دارد ، اما نکته مهم این است که به دلیل اعتقاد اهالی به این بقعه ، در طول تاریخ دخل و تصرف و تغییر کاربری در آن داده نشده است . 

با توجه به عناصر و تزئینات گچی ایجاد شده در سطوح داخلی دیوارهای بنا و نوع خطوط که به صورت گچبری بر روی دیوارهای داخلی و محراب بنا نقش بسته است می توان ساخت بنا را به زمان حکومت آل مظفر در کرمان ( سده هشتم هجری ) نسبت داد که این موضوع در پرونده بنا نیز ذکر شده است .

علاوه بر آن گفته می شود بنا دارای کتیبه ای گچی به تاریخ 751 هجری قمری بوده که اکنون فرو ریخته است .

بنای تاریخی میر زبیر در تاریخ 26/8/13755 به شماره 1762 در فهرست بناهای تاریخی ایران به ثبت رسیده است .

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمد حسینی – دانشجوی دکترا باستان شناسی

No tags for this post.