گردشگری مذهبی، پتانسیلی که از آن غافل مانده ایم

امروزه گردشگری، سومین صنعت اقتصادی در جهان شناخته می شود. از نظر بیشتر مردم، عبارت گردشگری بر سفرهای تفریحی دلالت می کند و از نظر سازمان گردشگری یعنی مسافرت با اهداف مختلف به استثنای سفر به منظور کار، مهاجرت و فعالیت های محلی و منطقه ای.

در عصر حاضر، گردشگری یکی از عوامل مؤثر در گسترش روابط بین ملت ها به شمار می رود و به منزله ایجادکننده فرصت های شغلی در بخش اقتصادی و ایجاد تعاملات اجتماعی فرهنگی مطرح می شود. اقتصاددانان صنعت گردشگری را، پس از صنعت نفت و خودروسازی، سومین پدیده اقتصادی پویا و روبه رشد می دانند از این رو، توسعه گردشگری به منزله مجموعه فعالیت های اقتصادی در تقویت بنیان های جوامع به خصوص از جنبه اقتصادی تاثیر بسزایی دارد.

به گونه ای که امروزه توسعه و ارتقای گردشگری به طور وسیعی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، پذیرفته شده و در دستور کار دولت ها قرار گرفته است.

در دهه 1980، مفهوم توسعه پایدار با این درک که تداوم بدون محدودیت رشد اقتصادی، اثرات نامطلوب زیست محیطی و اجتماعی در پی خواهد داشت، مطرح شد و الگوهای رشد و توسعه اقتصادی تا آن زمان را به چالش کشاند. از دهه 1990 ، حرکت از گردشگری انبوه به سوی رویکرد توسعه پایدار گردشگری آغاز شد و مفهوم توسعه پایدار وارد ادبیات گردشگری شد.

امروزه، با گسترش جامعه بشری، دیدگاه ها و نظریه های علمی پیرامون شهرها و نیز صنعت گردشگری دچار تغییرات شده است. این بدان معناست که در دوره معاصر شهرها از رقابت صنعتی به رقابت گردشگری روی آورده اند، زیرا گردشگری چنان پتانسیلی دارد که می تواند به راحتی جایگزین شهرهای صنعتی شود و شهرهای بسیار زیبای گردشگری را به وجود آورد.

اینگونه هم شهروندان و گردشگران از زیبایی های آن لذت می برند و هم منبع درآمدی برای شهر خواهد شد، ضمن اینکه شهرها را به شیوه ای پاکیزه توسعه خواهد داد. در واقع این مزایای صنعت گردشگری باعث به وجود آمدن شهرهایی زیبا، پاکیزه، پردرآمد و مرفه شده است. از سوی دیگر نیز باید به این نکته توجه شود که پایداری شهرها نیز خود عاملی در توسعه گردشگری به شمار می آید.

گردشگری مذهبی مسافران را به میزانی از رضایت قلبی می رساند

در این میان یکی از قدیمی ترین شاخه های گردشگری که از گذشته تا به حال وجود داشته و قدمت آن به فرهنگ دینی می رسد، گردشگری مذهبی و فرهنگی است. مواردی مانند سفر یونانیان برای شرکت در مراسم مقدس در معبد آپولون، سفر مصریان برای دیدار از فراعنه و سفر ایرانیان باستان برای حضور در معابد آناهیتا هر یک به گونه ای قدمت و پیشینه این نوع از گردشگری را در میان ملل مختلف نشان می دهد.

گردشگری مذهبی افرادی را شامل می شود که به منظور دیدار از اماکن مقدس یا انجام دادن امور مذهبی (زیارت) مسافرت می کنند. میلیون ها مسلمان به عربستان، مسیحیان به واتیکان یا کلیساهای مقدس، بودائیان به بنارس و برهمائیان به لهاسا سفر می کنند.

شاید بتوان گفت در ایران این نوع گردشگری بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده است. سالانه ۱۵ میلیون نفر از ایرانیان تنها به شهر مشهد سفر می کنند. همچنین سفر به مکه، مدینه، کربلا، نجف، دمشق از بیشترین اقبال در نزد ایرانیانی که به خارج از کشور سفر می کنند برخودار است.

تقریباً اغلب ایرانیان آرزو دارند در عمر خود حداقل یک بار این اماکن را زیارت کنند. آنها معتقدند این امر از نظر معنوی آنها را به میزانی از رضایت قلبی می رساند اما این گرایش از لحاظ اقتصادی به نفع کشورهای میزبان است. چراکه، ایرانیان در این سفرها مبالغ زیادی هزینه می کنند و درآمد هنگفتی را به بازارهای آن کشورها سرازیر می کنند.

در این میان کشور ما به دلیل برخورداری از تمدنی کهن و حضور پیروان ادیان مختلف دارای اماکن مذهبی بسیار متنوعی است و به تصدیق سازمان یونسکو، از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان ۱۰ کشور نخست جهان جای دارد و از منظر جاذبه‌های اکوتوریسمی و تنوع اقلیمی هم جزو ۵ کشور برتر دنیاست. بر اساس آمارهای موجود از مجموع نزدیک به 9 هزار مکان مذهبی در نقاط مختلف کشور، 5 هزار و 800 بقعه متبرکه به عنوان آرامگاه‌های امامزادگان ثبت شده، یک هزار و 200 بقعه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و بیش از سه هزار مکان مذهبی مقدس ثبت شده شامل حسینیه‌ها، مساجد، مدارس مذهبی و حوزه علمیه، کلیسا، کنیسه، آتشگاه و نیایشگاه شناسایی شده است که برای جذب گردشگر از اهمیت بالایی برخوردارند.

نکته دیگری که با توجه به پتانسیل بالای کشور در حوزه گردشگری مذهبی باید مورد توجه قرار گیرد، بهره گیری از نظام‌‌های هوشمند است که می‌توان از آن برای پشتیبانی از گردشگران به منظور پیش‌بینی نیازهای کاربران بر اساس عوامل مختلف و ارائه و بهبود تجربیات گردشگران در محل با ارائه اطلاعات غنی، خدمات تعاملی و کمک‌کردن به گردشگران در به اشتراک‌گذاری تجربیاتشان استفاده کرد.

مقاصد گردشگری هوشمند پایدار با بهره‌‌گیری از رویکردهای نوآورانه و فناوری‌‌های نوین و افزایش پایه‌های فناوری گردشگری به افزایش اشتغال و رشد اقتصادی پایدار می‌انجامد. گردشگری هوشمند یک نیروی محرک تازه برای نوآوری، خلاقیت و رقابت در مقاصد گردشگری است. مقاصد گردشگری هوشمند در درازمدت، توسعه صنعت گردشگری و آینده‌‌ای بهتر برای کشورها و توسعه پایدار را موجب می‌‌شوند.

اهمیت توان رقابتی مقصدها در گردشگری

نکته حائز اهمیت در این زمینه این است که، امروزه موفقیت مقصدها به میزان زیادی به توان رقابتی آنها در محیط رقابتی گردشگری بستگی دارد. از سوی دیگر، توسعه گردشگری در بسیاری از مقصدها با مسائل زیست محیطی و فرهنگی همراه بوده است. بنابراین، در نظر داشتن اصول پایداری در اثنای ارزیابی و تحلیل رقابت پذیری می تواند اقدامی مفید در راستای افزایش اثرات مثبت توسعه گردشگری در مقصدها باشد. بدیهی است که پایداری، از پیش نیازهای اساسی در نیل به خودکفایی اقتصادی و رونق و شکوفایی اقتصاد شهرها و در سطحی کلان، اقتصاد ملی است.

امیر حسنی دانشجوی دانشکده گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ، با هدف شناخت و بررسی نقش فضاهای مذهبی در توسعه مقصد گردشگری شهر تهران این موضوع را بررسی کرده است که برنامه ریزان گردشگری مذهبی برای اینکه مکانی را به عنوان مقصد مذهبی معرفی کنند، بازارهای مختلفی را با در نظر گرفتن وابستگی های متفاوت مذهبی گردشگران مورد توجه قرار می دهند.

از این رو، ایران با داشتن اماکن مذهبی و زیارتی برای مسلمانان و به ویژه شیعیان و همچنین سایر مذاهب، می تواند سهم بزرگی از بازار گردشگری مذهبی را به عنوان بازار بزرگ توسعه مقصد گردشگری به خود اختصاص دهد. بررسی پتانسیل های گردشگری مذهبی در ایران ثابت می کند که ایران می تواند خود را به عنوان قطب گردشگری مذهبی در منطقه و دنیا معرفی کند.

این پژوهش تاکید می کند که با توجه به اینکه کشورمان در حال حاضر جزو کشورهای در حال توسعه است می توانیم با استناد به نتایج این گونه پژوهش ها از جذب توریست های داخلی و خارجی بهره مند شده و با شناساندن و توسعه مقاصد گردشگری، در توسعه و آبادانی و پیشرفت کشورمان سهیم باشیم.

بر اساس این گزارش، هدف از انجام این پژوهش تحت عنوان «نقش فضاهای مذهبی در توسعه مقصد گردشگری شهر تهران (با تأکید بر منطقه 1)» آن است که فضاهای مذهبی تا چه میزان بر توسعه مقصد گردشگری (زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی) تاثیرگذار بوده و نقش دارد و یا چگونه می توان با معرفی فضاهای مذهبی کمتر شناخته شده به توسعه مقصدها کمک کرد.

No tags for this post.