شفاف سازی دغدغه ها، امیدها و باورها در نهادهای آموزشی

اما آیا برای سازمان ها امکانی برای آگاهی یافتن از آینده وجود دارد؟ در این میانه دانشی ایجاد می شود که تلاش می کند با پیش بینی عوامل تأثیرگذار در تغییرات آینده به صورتی دوگانه، که هم توانایی مهار تغییرات را داشته باشند و هم بتوانند جامعه را برای این تغییرات آماده کنند، به شناسایی آینده های محتمل بپردازد.

آینده پژوهی در نهادهای آموزشی به ویژه آموزش و پرورش به دلیل ارتباط آن با نسل در حال تربیت جامعه و تأثیرکارکرد آن بر کارایی سازمان ها در آینده و موفقیت سازمان های مختلف کشور در بلندمدت و همچنین مرجعیت آن در تأمین نیروی انسانی متعهد و متخصص است. 

سرعت تغییر و تکامل فناوری های آموزش نسبت به دیگر فناوری های مورد استفاده بشر بیشتر است. بنابراین حوزه هایی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم ازاین فناوری ها استفاده می کنند باید با تغییرات این حوزه همگام باشند. نهادهای آموزشی و به عبارت بهتر سازمان آموزش و پرورش هر کشور، به طور بالقوه یکی از تعیین کننده ترین نهادهای اجتماعی در تحقیق و توسعه کشور محسوب می شود. آگاهی و شناخت نسبت به شرایط آینده فناوری های آموزشی، نیاز اساسی سیاست گذاران و مدیران عالی این نهاد مهم است که از طریق مطالعه آینده پژوهی پاسخ داده می شود.

 برون سپاری محدود و تناسب فناوری با استراتژی های کلان سازمان بیشترین اثرگذاری را بر شکل‌دهی آینده فناوری آموزش دارند، به ویژه سه سناریو رشد، واقع‌بینانه و ناگریزی که برای هر یک از آن‌ها راهبردهایی توسط خبرگان حوزه فناوری‌های آموزش پیشنهاد شده است.

آنچه مسلم است دنیای کنونی در واقع دنیای استیلای فناوری و دنیای پرشتاب تاریخ به لحاظ تغییرات مختلف است. سیستم های آموزشی در یک جامعه و به تبع آن نهادهای آموزشی، قادر نخواهند بود همچون جزیره ای خود را منفک از دیگر نهادهای اجتماعی، ملی و فعل و انفعالات گسترده بین المللی در دهکده جهانی بدانند. چراکه، جامعه آموزشی هم به لحاظ تجربه گرایی تاریخی و هم به لحاظ شرایط ویژه ای که قرن حاضر را احاطه کرده است، یقیناً مرکز ثقل این تغییر و تحولات خواهد بود. توسعه فناوری در برنامه های نهادهای آموزشی گامی مؤثرو ماندگار است که می تواند تحول کیفی همه ابعاد نهادهای آموزشی از جمله اهداف، برنامه ها، روش های تدریس و ارزشیابی را در پی داشته باشد.

کاربرد فناوری های جدید اطلاعاتی و تغییرات سریع آن، موجب شکل گیری تحولات بسیار در کلیه جنبه های آموزش و یادگیری شده است. شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی مانند اینترنت تعامل میان استاد و شاگرد در تمامی سطوح از پیش دبستانی گرفته تا آموزش عالی، چهره آموزش سنتی را دگرگون کرده اند. فناوری،  آموزش  را  ساده  و  متنوع  می کند،  یادگیری  را  سرعت  می بخشد و دانش آموزان و دانشجویان را به تماس یا منابع موجود به رهگیری از آنها ترغیب می کند.

در سال های اخیر توجه بسیار زیادی به بهره گیری از فناوری های نوین در نهادهای آموزشی شده است، تغییرات سریع فناوری در فرآیند یاد دهی-یادگیری موجب تحولات وسیع شده و هدف آن بهبود کیفیت آموزشی در نظام آموزشی بوده است، فناوری های جدید با فراهم آوردن فرصت های مناسب در جهت استعدادها و علایق شخصی دانش آموزان و دانشجویان به بهبود نظام آموزشی کمک شایانی می کند.

بهره گیری از فناوری های روز این امکان را به دانش آموزان و دانشجویان می دهد که با سرعت بیشتر و عملکرد بهتر بیاموزند و احساس رضایت بیشتر از حضور در کلاس ها داشته باشند. امروزه آینده پژوهی به منظور نوآوری سازمان ها و بهره گیری از علوم فناوری در صنعت، تجارت و کل جامعه مطرح می شود که با استفاده از آگاهی از شرایط محیط، اطلاع از نیازها و استفاده از فرصت ها میسر می شود. آیندهپژوهی ترکیبی، در واقع شامل روش های نظرسنجی دلفی، میزگرد  نخبگان، درخت  وابستگی، سناریونویسی، تحلیل  تأثیرات متقابل، تحلیل فناوری های بحرانی، پیدایش محیطی و ارزیابی نوآوری است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، جزء ابزارهای تصمیم گیری دولتی در حوزه های مختلف به شمار می رود.

بنابراین یکی از مهمترین دستاوردهای آینده پژوهی دستیابی به یک چشم انداز و دیدگاه مشترک در سطح یک سازمان است. همچنین چهار عامل رویدادها، روندها، تصاویر و اقدام ها بر آینده پژوهی تأثیر می گذارد، اینگونه که شاخص رویدادها همان وقایعی هستند که مردم را نسبت به کفایت و کارایی تفکر درباره آینده ای که رویدادهای محتمل به نظر می رسد آگاه می سازد، همچنین شاخص روندها و مسائل نوظهور، موجب تشخیص داده و طرح ریزی اثربخشی در وضعیت های عمده آینده می شود و شاخص اقدام ها و تصویرها تصویرهایی است که مردم از آینده در ذهن خود می پرورانند و اقدام هایی بر مبنای آنها انجام می دهند که بعضی از این اقدام ها، در جهت تأثیرگذاری بر آینده صورت می گیرد.

بنابراین یکی ازنقش های اصلی آینده پژوهی در نهادهای آموزشی، شفاف سازی دغدغه ها، امیدها، باورها برای شکل گیری کیفیت تصمیم گیری برای آینده است. هدف  از  آینده پژوهی در نهاد آموزشی پیش بینی آینده نیست، بلکه شناسایی نیروهایی است که در حال ایجاد تغییر هستند و فهم  کاربردی  ظرفیت آنها برای نهاد  آموزشی  است. همچنین آینده پژوهی  در نهاد آموزشی عبارت است از شناسایی پیشران های تغییر و بررسی انواع فرصت ها و تهدیدها برای آموزش عالی، دانشگاه ها و حوزه های  کارکردی، فهم  چگونگی آماده  شدن دانشگاه  برای  مدیریت  تغییر  و شناسایی حوزه هایی که رهبران باور دارند آموزش عالی می تواند برای شکل دهی آینده خود اقدام کند.

آینده پژوهی تا حد زیادی شگفتی‌ها و شوک‌های احتمالی در آینده را کاهش می دهد و با بسط تفکر مدیران نسبت به حوادث ممکن و برنامه‌ریزی و پیشنهاد راهبرد در آینده موثر واقع می شود.

از این رو، به نظر می رسد برون سپاری محدود و تناسب فناوری با استراتژی های کلان سازمان بیشترین اثرگذاری را بر شکل‌دهی آینده فناوری آموزش دارند، به ویژه سه سناریو رشد، واقع‌بینانه و ناگریزی که برای هر یک از آن‌ها راهبردهایی توسط خبرگان حوزه فناوری‌های آموزش پیشنهاد شده است.

*مجید پورابراهیم- کارشناس ارشد اقتصاد، مدیریت و علوم اداری

No tags for this post.