بهبود محیط شهر تهران بابازنگری طراحی پیاده راه ها
پیاده راه های گردشگری به عنوان رابط اصلی و پیوند دهنده تعاملات، فضاهای شهری وگردشگران محسوب شده و می توانند علاوه برنقش های اقتصادی و اجتماعی درتوسعه گردشگری وپویایی شهری سهم مهمی را ایفا کنند.
این نگرش به طورجدی در طراحی، بازآفرینی وهویت بخشی به پیاده راه های شهری موردنظر صاحبنظران برنامه ریزی شهری قرارگرفته است. محدوده بافت مرکزی شهرتهران با داشتن پتانسیل ها و ظرفیت های ویژه گردشگری شهری، هنوز در ابتدای راه، بهره برداری از این توانمندی بالقوه قراردارد.
این در حالیست که، با شیوه بهره برداری نامطلوب فعلی، باعث ایجاد فضای ناهمگون دراین منطقه از فضای کالبدی شهر تهران شده و کاهش کیفیت تجربه بازدید ازمنظرگردشگران را سبب می شود.
درپیدایش شهرهای نوین درجهان، اندازه و تناسبات عناصر اصلی شکل دهنده شهر، برمبنای مقیاس انسانی و ماشین و الگوی جابجایی ها براساس حرکت فردپیاده و سواره استوار بوده است.
در برنامه ریزی و ساماندهی پیاده راه ها، لازم است روابط متقابل نظام حرکتی افراد پیاده با دیگر جنبه های پایداری شهری، همگام با توازن و تعادل زندگی انسان ها مورد شناسایی قرار گرفته و تحلیل ساختاری و کیفی شود.
توسعه فیزیکی و رشد جمعیتی در شهرهای ایران تا چند دهه پیش دارای افزایشی هماهنگ و متعادل بوده، ولی با بروز توسعه بی رویه محیط های شهری، این رشد با توسعه کالبدی شهرها هماهنگ نبوده و منجر به ساخت و سازهای بدون برنامه ریزی و تغییرات فراوان در ساختار فضایی شهرها شده است.
سلطه تدریجی حرکت سواره روها بر فضاها و معابر شهری، برنامه ریزان شهری را از مقیاس ها و نیازهای انسان و حضور پررنگ درپیاده راه ها دور ساخته و در نتیجه، از ارزش ها و جاذبه های اجتماعی و فرهنگی فضاهای شهری کاسته است. تداوم چنین روندی باعث شده، حیات مدنی فضاهای شهری به دلیل تحمیل مدرنیته ناقص، بی هویت و فاقد شادابی و نشاط زندگی باشد.
پیاده راه ها یکی از موثرترین مکان ها به جهت برقراری تعاملات اجتماعی شهری هستند که می توانند در ایجاد حس تعلق و هویت بخشی به مکان های شهری موثر باشد. بنابراین به منظورحفظ چنین ویژگی های شهری، بایدبه عابر پیاده و فضاهای متناسب پیاده راهی توجه ویژه کرد. پایش مداوم و تلاش در جهت تشویق به مشارکت شهروندان در نظارت بر پیاده راه ها از جمله ابزارهایی است که در تجارب جهانی جهت بهبود کیفیت پیاده راه ها مورد استفاده واقع شده است.
اما این حرکت درکشور ایران در گام های نخست به سر می برد و سنجش کیفیت این پیاده راه ها به درستی صورت نگرفته است. این عدم توجه سبب شده، که طراحی پیاده راه ها صرفا به کنترل حرکت سواره و اقدامات اولیه ای نظیرکف سازی محدود شده و از پتانسیل های ویژه پیاده راه در جهت ایجاد یک فضای عمومی، پویا، سرزنده و اجتماعی استفاده نشود.
از این رو، بازنگری طراحی پیاده رو ها می تواند به بهبود محیط های شهری و پاسخگویی مناسب به نیازهای حال وآینده شهروندان یا همان توسعه پایدار شهری کمک بسزایی کند.
امروزه جنبش های شهرسازی نوین، قابلیت های گردشگری پیاده راهی را در اولویت اصول خود قرارداده اند. به تبع با این نوع نگرش، موضوع پیاده راه ها و امکانات دسترسی افراد پیاده به خدمات شهری و تفریحی در سرتاسر دنیا شکل گرفتند، تا زمینه ساز فعالیت های اجتماعی و فراغتی شوند و فضاهای جاذب گردشگران را ایجاد کنند.
بازآفرینی شهری و توجه به پیاده راه ها در بافت مرکزی شهرها، زمینه ساز پذیرش حضورگروه های مختلفی از شهروندان در این مناطق شده و فضایی متناسب و متوازن را جهت ارتقاء کیفیت زندگی اجتماعی و غنا بخشیدن به احیای فضاها در بافت قدیم شهری فراهم کرده است.
از سوی دیگر نقش مهمی در برقراری پیوندهای اجتماعی و خلق سرمایه های اجتماعی خواهد داشت. به طورکلی، هرچندبرنامه ریزی و بازآفرینی های انجام شده، دارای کاستی ها ونقایصی است اما این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که هر اقدام شهرسازی متضمن تبعات کاملا مثبت وارزشی نیست، بلکه مساله مهم تعیین اولویت ها و برآیند حرکتی است که ضرورت آن در بافت تاریخی شهر تهران احساس می شود.
از سوی دیگر، اگرچه گسترش پیاده راه سازی در شرایط کنونی یک ضرورت برای بافت قدیمی تهران است، اما واقعیت، کارآیی یک محور پیاده راه، تابع شرایط متفاوتی است که از اقدامات اجرایی و تغییرات کالبدی یکسانی تبعیت نمی کند و نباید به منزله یک الگوی واحد شهرسازی در همه شهرها و مناطق اجراشود که تجارب موفق جهانی نشان داده است که برنامه ریزی و طراحی فضاهای پیاده راه ها در چنین صورتی موفق خواهد بود.
اکنون ما با داشتن تنوع فضایی و جمعیت مردم شهری، نیازمند دسترسی راحت تر مردم به بخش های مختلف با اهمیت فضای پویای شهری هستیم. تحرک وسیع مردم به همراه حضور پررنگشان در مراکز شهر که طیف وسیعی از گروه های اجتماعی را در برگرفته است، می طلبد که مدیران شهری، حکمروایی مطلوب شهری، همگام با توسعه پایدار را جایگزین مدیریت شهری بدون پشتوانه و مشارکت مردم که همانا ذینفعان حقیقی هستند، کنند.
چراکه، توسعه پایدار و متوازن یک اصل در شهرسازی و بازآفرینی فضاهای شهری است و نظرات مردم محلی و نماینده گان آنها باید در راس اموربرنامه ریزی قرارگیرد. و علاوه بر در نظر گرفتن عوامل کالبدی، شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقلیمی، الگوهای روانی و رفتاری مردم شهری، توجه به نیازها و سلایق مردم محلی فراموش نشود.
بنابراین، در برنامه ریزی و ساماندهی پیاده راه ها، لازم است روابط متقابل نظام حرکتی افراد پیاده با دیگر جنبه های پایداری شهری، همگام با توازن و تعادل زندگی انسان ها مورد شناسایی قرار گرفته و تحلیل ساختاری و کیفی شود.
در هرحال پژوهش ها حکایت از آن دارد که با وجود استعدادهای بالقوه وبالفعل شهر تهران زوایای پنهانی از توان گردشگری شهری مورد توجه واقع نشده است. درشهرتهران، هنوز در شروع کار گردشگری شهری قرار داریم و بستر مناسبی فراهم شده تا با یک برنامه هدفمند، آینده نگر، یکپارچه و پایدار به توسعه گردشگری پایدار و ایجاد منظر مناسب و متعادل شهری برسیم.
