نگاه هفته به مجلات علمی جهان

The Scientist: مجله مشهور ساینتیست در شماره اخیر خود به بررسی طوفان‌های فصلی، تغییرات آب و هوائی و نحوه پیش‌بینی آن‌ها پرداخته و تأثیرات وقوع طوفان‌هایی همچون هوریکان را موردبررسی قرار داده است. با شروع فصل زمستان در نیمکره شمالی و پیش‌بینی‌های سازمان‌های هواشناسی مبنی بر وقوع طوفان‌های برفی، اولین سؤالی که در ذهن بسیاری از مردم ایجاد می‌شود، بحث تغییرات آب و هوائی و تأثیر آن بر تغییرات گسترده اقلیمی در سراسر جهان است. گرم شدن کره زمین و رفتن گرما به سمت اتمسفر و در پی آن به وجود آمدن گرداب‌های قطبی، باعث چرخش جریان هوا در ارتفاعات بالا و شروع باد در اطراف مناطق قطبی می‌شود که این چرخش باعث جابجایی در این مناطق و گسیل شدن آب‌وهوای سرد مناطق قطبی به سمت مناطق مرکزی کره زمین خواهد شد. باید در نظر داشت که طوفان، تایفون و گردبادها و طوفان‌های موسمی همگی نام‌های مختلفی برای انواع طوفان محسوب می‌شوند. طوفان‌هایی که در سرتاسر اقیانوس آرام غربی و در نیمکره شرقی کره زمین رخ می‌دهند، تایفون نامیده می‌شوند، درحالی‌که طوفان‌های اقیانوس اطلس و شرق اقیانوس آرام و نیمکره غربی، طوفان هوریکان نام داشته و طوفان‌های اقیانوس آرام جنوبی و اقیانوس هند به‌عنوان سیکلون یا طوفان‌های موسمی شهرت دارند.

Astronomy: مجله تخصصی آسترونومی که به‌طور خاص به موضوعات ستاره‌شناسی و نجوم می‌پردازد در شماره جدید خود که طی هفته اخیر به چاپ رسیده است، پرونده جالب‌توجه و البته قدیمی نخستین سفر انسان به ماه را موردبررسی قرار داده است. تلاش‌های اصلی صورت گرفته در این رابطه به پرواز آپولو 9 بازمی‌گردد که در سال 1969 میلادی سه فضانورد را بهنام‌های جیمز مک دیویت، دیوید اسکات و راسل شوایکارت را به مأموریت فرستاد. هدف این مأموریت، آماده‌سازی برای انجام مأموریت اصلی اعزام انسان به ماه بود. فضاپیمای آپولو 11 در تاریخ نجوم و فضانوردی دارای جایگاهی ویژه و خاص است. این فضاپیما با خود نخستین گروه از انسان‌هایی که روی ماه قدم گذاشتند را به این مأموریت برده و به‌سلامت به زمین بازگرداند.

فضاپیمای آپولو 11 در تاریخ 20 ژوئیه سال 1969 از سوی سازمان فضائی ناسا آپولو 11 توسط راکت و از پایگاه فضائی کندی به مأموریت اعزام شد. فرماندهی این عملیات بر عهده نیل آرمسترانگ قرار داشته و دو فضانورد دیگر وی را در سفر به ماه همراهی می‌کردند. این مأموریت به مدت 8 روز ادامه یافته و طی آن نیل آرمسترانگ و باز آلدرین به روی ماه رفته و فضانورد سوم مایکل کالینز به‌منظور حمایت و پشتیبانی از عملیات، در مدار ماه باقی ماند. در این مأموریت حدود 22 کیلوگرم از خاک موجود در سطح ماه برداشته‌شده و به زمین آورده شد.

New Scientist: نیو ساینتیست، دیگر مجله علمی بود که در این هفته منتشرشده و موردبررسی قرارگرفته است. موضوع اصلی بررسی‌شده در شماره اخیر نیو ساینتیست، موضوع ماده تاریک و واکاوی ماهیت این عنصر است که صفحه اصلی و جلد شماره جدید نیوساینتیست را به خود اختصاص داده است. این نیروی اسرارآمیز سبب سرعت گرفتن جهان هستی می‌شود. اگرچه تاکنون هیچ‌کسی نتوانسته است این ماده را مشاهده کرده و مورد آزمایش قرار دهد اما به اعتقاد دانشمندان، ماده تاریک کهکشان‌ها را از یکدیگر جدا می‌کند و بر اساس نظریه‌ای دیگر، انرژی تاریک‌شکل نامناسبی از ماده محسوب می‌شود که کهکشان‌ها را فشرده می‌کند.

در سال 2013 میلادی دانشمندان با کمک ماهواره مطالعاتی پلانک (Planck satellite) اقدام به بررسی و مطالعه ماده تاریک در جهان کرده و نتایج محاسبات خود در این زمینه را منتشر کردند که به چگونگی شکل‌گیری این ماده در بدو تشکیل دنیای هستی و بازه زمانی حدود 380 هزار سال پس از انفجار بزرگ یا بیگ بنگ (big bang) می‌پرداخت.

بسیاری از ستاره شناسان اعتقاددارند ماده تاریک‌، یک نیروی ثابت بوده و به نظر نمی‌رسد این نظریه در طول زمان و طی مطالعات بعدی تغییر کند. در خاتمه لازم به توضیح است که برخلاف مواد طبیعی، ماده تاریک با نیروی الکترومغناطیسی تعامل نمی‌کند. موضوع فوق به این معنی است که ماده تاریک به‌هیچ‌عنوان نور را جذب نکرده، بازتاب نداده و منتشر نمی‌کند. به همین دلیل شناسایی و کشف ماده تاریک کار بسیار دشوار محسوب می‌شود؛ بنابراین دانشمندان تنها از طریق بررسی نیروی گرانشی و تأثیراتی که ماده تاریک روی سایر مواد قابل‌مشاهده دارند، قادر به تشخیص این ماده هستند.

Royal Society Open Science journal: مجله علمی انجمن سلطنتی بریتانیا نیز در شماره اخیر خود به بررسی بحران جدی زیست‌محیطی آلودگی پلاستیکی دریاها پرداخته و این موضوع را از ابعاد مختلف مورد واکاوی قرار داده است. دانشمندان معتقدند در حال حاضر آلودگی پلاستیکی مهم‌ترین عامل تهدیدات دریایی محسوب شده و درعین‌حال تغییر آب‌وهوایی و شیلات به‌عنوان سایر عوامل تهدیدکننده محیط‌زیست دریایی نیاز به توجه فوری دارند. بر اساس این گزارش که در مجله علمی انجمن سلطنتی بریتانیا منتشرشده است، حتی آبزیان و ماهی‌های عمیق‌ترین نقاط اقیانوس‌ها نیز در معرض آلودگی‌های پلاستیکی و میکرو پلاستیک‌ها قرار دارند. پژوهشگران تخمین می‌زنند که سالانه بیش از 8 میلیون تن زباله‌های پلاستیکی توسط انسان به دریاها ریخته می‌شود. در حقیقت بر اساس آمارهای ارائه‌شده توسط پژوهشگران، بشر به‌طور متوسط در طول سال 275 میلیون تن زباله پلاستیکی تولید می‌کند که از این میزان، 3 درصد آن‌ها به دریاها و اقیانوس‌ها ریخته می‌شوند که این موضوع می‌تواند تأثیرات مخربی در محیط‌زیست گونه‌های گیاهی و جانوری موجود دریاها و اقیانوس‌ها داشته باشد. این میزان انبوه از زباله‌های پلاستیکی که دریا ریخته می‌شود سبب شده است تا سواحل مختلفی در سراسر دنیا با پدیده تجمع زباله‌های پلاستیکی روبه‌رو شوند. پژوهشگران برای حفظ محیط‌زیست دریاها و اکوسیستم‌های ارزشمند موجود در آن تنها یک ‌راه‌حل را عملی می‌دانند که در صورت اجرای آن، شانس بقای بسیاری از گونه‌های جانوری دریاها و اقیانوس‌ها افزایش‌یافته و این اکوسیستم از نابودی نجات پیدا خواهد کرد. بر این اساس، بخش‌های وسیعی از اقیانوس‌ها و دریاها باید در قوانین بین‌المللی، جز مناطق حفاظت‌شده تلقی شده و هرگونه فعالیت ماهی گیری، استخراج معادن و در کل هرگونه عملیات صنعتی در این مناطق ممنوع شوند. پیش‌ازاین تأثیرات مخرب میکرو پلاستیک‌ها عمدتاً در مناطق عادی دریاها و زیستگاه‌های مرجان‌های دریایی موردتوجه قرارگرفته بود اما نتایج این پژوهش نشان می‌دهد بحران زیست‌محیطی اقیانوس‌ها که ناشی از آلاینده‌های پلاستیکی است، بسیار جدی‌تر بوده و تا عمیق‌ترین بخش‌های دریاها را شامل می‌شود.

PLOS ONE Medicine: مجله علمی پلاس وان مدیسین نیز در آخرین شماره خود خبر از ابداع روشی جدید و مبتنی بر یادگیری ماشینی برای درمان روماتیسم و ورم مفاصل در کودکان داد. ورم مفاصل یا آرتریت می‌تواند بر کودکان نیز تأثیر منفی داشته باشد و برخلاف اعتقاد عموم مردم، این بیماری منحصر به افراد کهن‌سال و بالغ نیست. ورم مفاصل، زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن سلول‌های بدن خود را با عوامل مهاجم خارجی اشتباه گرفته و به بخش‌هایی ازجمله بافت مفاصل حمله می‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به ایجاد تورم، درد و احتمالاً آسیب‌های جدی در فرد بیمار شده و زندگی وی را با اختلال روبه‌رو کند. یافته‌های منتشرشده در مجله PLOS ONE Medicine نشان می‌دهد که پژوهشگران برای مطالعه این بیماری از الگوریتم خاصی استفاده کرده و این الگوریتم می‌تواند بیماران را به هفت گروه مجزا تقسیم کند. این تقسیم‌بندی بر مبنای الگوهای مفاصل متورم یا دردناک در بدن ارائه‌شده‌اند. در این مطالعات پژوهشگران به کمک هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی توانستند با دقت بالائی تشخیص دهند که کدام گروه از کودکان به‌سرعت بهبودیافته و کدام‌یک از آن‌ها یک‌شکل شدیدتری از بیماری را تجربه خواهند کرد. رای یونگ، استاد دانشگاه تورنتو کانادا و از اعضای این گروه مطالعاتی درباره موضوع فوق می‌گوید: شناسایی این گروه از کودکان در مراحل نخست بیماری به ما کمک خواهد کرد که درمان مناسب را اتخاذ کرده و از میزان درد و ناتوانی بیماران تا حد زیادی بکاهیم. این مطالعات از این نظر دارای اهمیت هستند که در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای بیماری ورم مفاصل وجود نداشته و درمان‌های فعلی عمدتاً شامل داروهای مسکن بوده و بسیار پرهزینه هستند.