حل معمای انتقال ابولا به کنترل آن کمک می‌کند

سیناپرس:با شنیدن این خبرها و دیدن تصاویر منتشرشده از مناطق ابولا زده ممکن است برایتان این سؤال برایتان پیش بیاید که اگر ویروس عامل بیماری ابولا از طریق هوا منتقل نمی‌شود چرا دکترها و پرستارها مجبورند در هنگام کار در بیمارستان و مناطق درگیر بیماری لباس‌های ضدویروس و ماسک بپوشند؟ حقیقت این است که ویروس ابولا از طریق هوا منتقل می‌شود اما از طریق مسیرهای هوابرد منتشر نمی‌شود. اما این داستان که پخش شدن از طریق هوا و یا از مسیر هوابرد چه تفاوتی دارد به دهه 1930 برمی‌گردد. در آن زمان مهندسی به نام ویلیام ولز بود که ایده‌های جالبی درباره ویروس‌ها و بیماری‌های مختلف داشت، مثلاً او فهمید که نور ماوراءبنفش برخی باکتری‌ها را می‌کشد. در سال 1933 ولز کشف کرد عوامل بیماری‌زا در قطعات ریز مایع به دام می‌افتند، مانند وقتی که مخاط سیستم تنفسی در هنگام عطسه و یا قطعات ریز آب در هنگام سرفه کردن از دهان به بیرون می‌ریزد. او فهمید این عوامل بیماری‌زا در این قطرات زیر زنده می‌مانند و می‌توانند از طریق هوا منتقل شوند. به‌طور مشخص این‌یکی از روش‌های انتقال بیماری‌ها است و البته ولز کارهایش را به همین‌جا متوقف نکرد. او فهمید همه این قطرات برای مدت طولانی در هوا باقی نمی‌مانند. او دریافت اولاً قطرات بزرگ به خاطر جاذبه سریع به زمین می‌افتند و دوما قطرات کوچک در حین سقوط به‌سرعت تبخیر می‌شوند تا آن‌قدر سبک شوند که مانند قطرات مه در هوا جابجا می‌شوند. او در همان زمان در American Journal of Epidemiology نوشت که انتقال عوامل بیماری‌زا از طریق هوا بسته به سایز قطرات از دو طریق صورت می‌گیرد و به این دو مفهوم دو نام جداگانه داد:

اول مسیر قطرات، وقتی که قطرات بزرگ به زمین می‌خورند و خیلی از منبع قطرات آلوده فاصله ندارند و اگر شما در مسیر این قطرات قرار بگیرید آلوده می‌شوید.

دوم مسیر هوابرد؛ وقتی عوامل بیماری‌زا در قطرات کوچک حمل می‌شوند و در این صورت می‌توانند در مسافت‌های طولانی جابجا شوند و افراد را آلوده می‌کنند.

در طول این سال‌ها مفهوم نخست چندان به رسانه‌ها راه نیافت و بین مردم پخش نشد اما مفهوم دوم یا مسیر هوابرد بسیار عمومی شد و گاهی هم برای هر دو روش انتقال به کار گرفته شد اما این دو روش بسیار باهم تفاوت دارند.

مثلاً ویروس‌هایی که از طریق قطرات منتقل می‌شوند گاهی تنها یک متر و نه بیشتر از دو متر قدرت آلوده‌کنندگی دارند. این ویروس‌ها کمتر از یک ثانیه در هوا می‌مانند و برای این‌که کسی بیمار شود باید کمتر از دو متر با منبع فاصله دارد.

انتشار ابولا از طریق مسیر قطرات

به همین طریق ابولا از طریق مسیر قطرات منتقل می‌شود و در این هیچ شکی وجود ندارد. پاشش قطرات آلوده به ویروس ابولا بر صورت شما می‌تواند کشنده باشد.

اما ویروس‌هایی که از طریق هوابرد منتقل می‌شوند می‌توانند گاهی تا 10 متر آلوده‌کننده باشند و برای دقایق و حتی ساعت‌ها بسته به دما و رطوبت محیط در هوا می‌مانند. این به این معنی است که حتی شما ممکن است شخص آلوده را نبینید و از طریق او به بیماری آلوده شوید. عوامل بیماری‌زای زیادی از طریق هوا منتقل نمی‌شوند و بیماری‌های نظیر سرخک و آبله‌مرغان این ویژگی رادارند. اما در مورد ابولا چطور؟

ابولا از طریق هوابرد منتشر نمی‌شود

در محیط آزمایشگاه محققان توانسته‌اند میمون‌های را در شرایط کنترل‌شده رطوبت و دما به ابولا آلوده کنند. اما در شرایط یک شیوع واقعی و با آدم‌های واقعی چنین هیچ نشانه‌ای درباره انتقال ویروس ابولا از طریق هوابرد وجود ندارد. اما این به این معنی نیست هیچ‌وقت کسی از این طریق مبتلا نمی‌شود و البته همواره نگرانی‌هایی درباره جهش ویروس و توانایی انتقال هوابرد ویروس وجود داشته است. بااین‌حال مثلاً در مورد اولین بیماری که در آمریکا از ابولا مرد این موضوع دیده نشد. این شخص در یک پرواز با 200 نفر دیگر همراه بوده و هیچ‌یک از مسافران بیمار نشدند. در مورد کشف بیماری هم این موضوع دیده می‌شود. ویروس در یک فلاسک یخ به بلژیک می‌رسد و ویال های خون حاوی ویروس در آن شکسته بودند. نخستین پزشکان نمی‌دانستند با چه چیزی سروکار دارند و البته در محیط آزمایشگاه هیچ‌کدام از این طریق آلوده نشدند. بنابراین تا اطلاع ثانوی ابولا از طریق هوابرد منتقل نمی‌شود.

لباس فضانوردان در برابر ابولا

ویروس ابولا برای اولین بار در دهه ۱۹۷۰ در دهکده کوچکی در جمهوری کنگو کشف و تشخیص داده شد. یکی از پژوهشگرانی که در تشخیص این ویروس همکاری داشت دیوید هیمن آمریکایی است که استاد علم امراض واگیردار در مدرسه بهداشت و طب بیماری‌های نواحی گرمسیری لندن است.

او که در سال 1976 در جمهوری کنگو متوجه خطر ویروس ابولا شد می‌گوید: «در آن زمان هراس از این ویروس به قدری بود که یکی از اولین ماموریت‌های من رفتن به ناسا بود تا لباس محافظی که فضانوردان با آن از ماه آمده بودند را بگیرم و از آن برای محافظت از خود در برابر این ویروس استفاده کنم.»

شیوع به دلیل عدم آگاهی

در آن زمان هیمن و گروه همراه او هنگام ورود به دهکده‌ای که مرکز شیوع بیماری بود، هیچ اطلاعی درباره ویروس تازه منتشر شده نداشتند. آنها از نام یک رودخانه محلی به نام ابولا استفاده کردند و ویروس جدید را ابولا نامیدند. پس از آن کشف کردند که این ویروس از خفاش میوه‌خوار به پستانداران از جمله انسان منتقل می‌شود.

هیمن می‌گوید در سال 1996 تعدادی از شکارچیان به هنگام قصابی چند شامپانزه به بیماری ابولا مبتلا شدند و سپس به خانواده خود نیز شیوع دادند. با این وجود بیماری بیش از این انتقال پیدا نکرد.

دکتر هیمن اعتقاد دارد اطلاع نادرست از نحوه شیوع بیماری موجب شد که در ان زمان ابولا خیلی جدی گرفته نشود و همین باعث شد که این بیماری از سطح روستاها به شهرهای بزرگ شیوع پیدا کند که کنترل دشوارتری نیز به همراه داشت.

حل معمای نحوه شیوع بیماری ابولا می‌تواند کمک بسیار زیادی به کنترل این بیماری بکند. با این حال دکتر هیمن اعتقاد دارد هنوز تحقیقات در این زمینه کامل نشده است.