حمایت اجتماعی زنان را به فرزندآوری تشویق می کند
قصد فرزندآوری همان انتخاب مشروط افراد برای داشتن فرزند است که نه‌تنها با نگرش زوجین نسبت به والد شدن و فرزندان مرتبط است، بلکه با درک آن‌ها نسبت به شرایط زندگی خود، ارتباط دارد. ناباروری، زمان ازدواج، وضعیت اقتصادی- اجتماعی خانواده، اشتغال زنان، سیاست‌های نگهداری کودک، ثبات در روابط زناشویی، آمادگی برای والد شدن، سطح تحصیلات، فشار اطرافیان و داشتن تجربه والدی و نیز تجربه فرزندآوری دیگران برای داشتن فرزند، ازجمله عواملی هستند که بر قصد و رفتار باروری زوجین به‌ویژه زنان تأثیرگذار هستند.
قصد فرزندآوری همان انتخاب مشروط افراد برای داشتن فرزند است که نه‌تنها با نگرش زوجین نسبت به والد شدن و فرزندان مرتبط است، بلکه با درک آن‌ها نسبت به شرایط زندگی خود، ارتباط دارد.
به اعتقاد پژوهشگران، باروری افراد ممکن است منتج از باورها، رفتارهای فردی، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی تغییر کند. بعضی بر این باورند که فرزندآوری یک رفتار اجتماعی است و تحت تأثیر تعاملات اجتماعی و ساختارهای اجتماعی قرار می‌گیرد. درواقع ارزش‌ها و دیدگاه زوجین نسبت به داشتن فرزند، تعاملات زناشویی و از سوی دیگر حمایت‌های دولت، خانواده و خویشاوندان، هنجارهای اجتماعی و سازوکار شبکه‌های اجتماعی ممکن است بر تصمیمات زوجین و رفتار باروری آن‌ها تأثیرگذار باشند.
برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، محققانی از پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی و دانشگاه علوم پزشکی ایران اقدام به انجام پژوهشی کرده‌اند که در آن به بررسی دیدگاه زنان ایرانی نسبت به‌قصد فرزندآوری و ارتباط آن با حمایت اجتماعی در کلانشهری همچون تهران که نرخ باروری پایین است، پرداخته شده است.
در این تحقیق، 822 زن واجد شرایط در سنین باروری (49-15 سال)، که به 26 مرکز منتخب دولتی و خصوصی بهداشتی و درمانی مراجعه کرده بودند، شرکت داشتند.
طبق یافته‌های این پژوهش، ارتباطی بین قصد فرزندآوری زنان با حمایت اجتماعی دیده نشد، اما عوامل جمعیت شناختی شامل سن و سطح تحصیلات زنان، همچنین وضعیت اقتصادی خانواده تعیین‌کننده‌های اصلی قصد فرزندآوری در بین زنان بودند.
بر این اساس، با افزایش هر یک سال سن، 20 درصد قصد فرزندآوری افزایش نشان داد، درحالی‌که با افزایش هر یک سال سطح تحصیلات زنان، 8 درصد کاهش در قصد فرزندآوری دیده شد. همچنین بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، افراد با وضعیت اقتصادی بد، 47 درصد قصد کمتری برای فرزندآوری داشتند.
ناهید اکبری، پژوهشگر دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دو همکار دیگرش در این تحقیق می‌گویند: «طبق نتایج ما، یکی از عوامل مهم بر قصد فرزندآوری در زنان، تعداد فرزندان فعلی است. در این مطالعه با افزایش هر فرزند، قصد فرزندآوری کاهش 60 درصدی نشان داده است. همچنین طبق یافته‌ها، ارتباط معنی‌داری بین زنان خانه‌دار و شاغل ازنظر تمایل به فرزندآوری نشان داده نشد. بنابراین به نظر می‌رسد، وضعیت شغلی در زنان ایرانی عامل تهدیدکننده‌ای برای قصد فرزندآوری آن‌ها نباشد. البته باید ذکر کرد که در ایران میزان اشتغال زنان پایین است. همان‌طور که در این مطالعه هم درصد کمی از زنان شاغل بودند».
محققان فوق می‌افزایند: «پیش‌ازاین، مطالعات متعددی ارتباط بین دو متغیر حمایت اجتماعی و قصد فرزندآوری را نشان داده‌اند. به‌طوری‌که در بعضی مطالعات، افزایش دسترسی به منابع حمایتی و به‌ویژه در مراقبت از کودک و وجود شبکه‌های اجتماعی خانواده یا دوستان، زوجین را به انگیزه و قصد بیشتر برای داشتن فرزند ترغیب کرده‌اند. اما نتایج مطالعه ما، ارتباط قابل‌توجهی را بین نمره حمایت اجتماعی بعد شبکه‌ای و بعد رضایت با قصد فرزندآوری در زنان مورد مطالعه نشان نداد. در این مطالعه، اکثر زنان شرکت‌کننده، همسر خود را اولین حامی (52 درصد)، سپس والدین مادری 20 درصد)، والدین پدری (11 درصد) و دوستان (کمتر از 2 درصد) را به‌عنوان سایر حمایت‌کنندگان گزارش نمودند».
ارزش‌گذاری برای فرزندان از عواملی است که مستقیماً بر رفتار باروری تأثیرگذار است و به زمینه‌های اقتصادی اجتماعی 
زندگی زنان مرتبط است. در این خصوص، اکبری و همکارانش اعتقاد دارند: «بعضی مطالعات صورت‌گرفته در ایران نشان داده‌اند در دهه‌های اخیر ارزش فرزندآوری تحت تأثیر تغییرات اجتماعی و فرهنگی در حال تغییر است، لذا در جوامعی که ارزش بالایی برای داشتن فرزند قرار نمی‌دهند، شاید حمایت اجتماعی از طریق عوامل دیگری همچون تقبل مسئولیت فعالیت‌های فرزند پروری و مسئولیت‌های مالی، روانی و اجتماعی والدین بر قصد فرزندآوری تأثیر بگذارد».
این محققان با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش خود، چنین نتیجه‌گیری کرده‌اند: «به‌هرحال با توجه به نتایج این مطالعه، برای ترویج فرزندآوری نیاز است که در جهت بهبود امنیت اقتصادی خانواده‌ها و وضعیت اقتصادی–اجتماعی زنان، سرمایه‌گذاری بیشتری صورت گیرد. بنابراین به نظر می‌رسد، برای تحقق برنامه‌های جمعیتی کشوری هنوز هم بررسی‌های عمیق‌تری درزمینه عوامل مرتبط با فرزندآوری لازم باشد».
این یافته‌ها، در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در نشریه پایش، وابسته به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی به چاپ رسیده‌اند.
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: آفرینی، ف. و همکاران. 1397. ارتباط بین حمایت اجتماعی و قصد فرزندآوری در زنان ساکن شهر تهران. پایش، 17(3): 315 – 328.
No tags for this post.
