روایت علم از سونامی اندونزی
در همان ابتدای روز شنبه در سونامی اندونزی حداقل ۴۳ نفر کشته و نزدیک به ۶۰۰ نفر زخمی شدند و لحظه به لحظه بر تعداد کشته ها و زخمی های این فاجعه افزوده شده است. به نظر می‌رسد که این سونامی در اثر فعالیت‌های آتش‌فشانی کوه آتش‌فشان مشهور به فرزند کوه آتش‌فشان کراکاتوآ (Krakatoa) افسانه‌ای ایجادشده است. نام این کوه در زبان مردم محلی منطقه، آناک کراکاتوآ (Anak Krakatoa) است.
سونامی به لرزش شدید آب دریا و امواج بلند و مرتفعی گفته می‌شود که در پی زمین‌لرزه‌های زیردریا پدید می‌آید. آبی که به لرزه درآمده به شکل موج‌های عظیم به کرانه‌ها رسیده و وارد مناطق ساحلی شده و ویرانی به بار می‌آورد. سونامی زمانی شروع می‌شود که حجم عظیمی از آب به‌سرعت مرتفع می‌شوند. این حرکت سریع می‌تواند درنتیجه یک زلزله زیرآبی رخ‌داده یا براثر لغزیدن صخره، انفجار آتش‌فشانی و یا هر حادثه دیگری که انرژی زیادی تولید کند، ایجاد شود.
سوتوپ پوروو نوگروو (Sutopo Purwo Nugroho) سخنگوی آژانس فاجعه ملی اندونزی در یک بیانیه گفت: «صدها ساختمان در اثر امواج سونامی از بین رفته‌اند. این واقعه در سواحل سوماترای جنوبی و بخش غربی جاوا در حدود ساعت۳۰:۹ بعدازظهر روز شنبه رخ‌داده است.»
برخی از مقامات می‌گویند که ممکن است این سونامی ناشی از افزایش غیرمعمول جزر و مدی به دلیل ماه نو و لغزش ناگهانی زمین زیرآب پس از فوران کوه آتش‌فشانی آناک کراکاتوآ ایجادشده باشد. فوران‌های این آتش‌فشان جزیره‌ای کوچک در تنگۀ سوندا (Sunda) بین جاوه و سوماترا تشکیل داده است.
نوگروو در ادامه توضیحاتش گفت: «این ترکیب باعث ایجاد سونامی ناگهانی در ساحل شد.» اما او افزود که آژانس زمین‌شناسی اندونزی تلاش می‌کند تا دقیقاً مشخص کند که این سونامی چگونه اتفاق افتاده است. به اعتقاد سخنگوی آژانس فاجعه ملی اندونزی احتمالاً تعداد تلفات این حادثه افزایش پیدا خواهد کرد.
قابل‌توجه است که در ابتدا مقامات اندونزی ادعا کردند که این موج سونامی نیست و یک افزایش جزر و مدی است و مردم را وادار کردند تا نگران نباشند؛ اما پس‌ازآن نوگروو در توییتر خود به دلیل اشتباهی که ایجاد شد عذرخواهی کرد. او در اظهاراتش یادآور شد که هیچ زمین‌لرزه‌ای برای شناسایی علت حادثه در اوایل حادثه گزارش نشده است. اگر خطای اولیه‌ای در اخطار و آگاهی مردم وجود داشت، متأسفیم.
این موج بخش‌هایی از ساحل را در امتداد تنگۀ سوندا، بین جزیره جاوا و سوماترا را برهم ریخت، اما بیشترین آسیب به ناحیه پاندگلنگ (Pandeglang) در رأس غربی جاوه وارد شد که ۳۳ نفر کشته و ۴۹۱ نفر زخمی در برداشت.
سونامی چگونه ایجاد می شود؟
سونامی به لرزش شدید آب دریا و امواج بلند و مرتفعی گفته می‌شود که در پی زمین‌لرزه‌های زیردریا پدید می‌آید. آبی که به لرزه درآمده به شکل موج‌های عظیم به کرانه‌ها رسیده و وارد مناطق ساحلی شده و ویرانی به بار می‌آورد. سونامی زمانی شروع می‌شود که حجم عظیمی از آب به‌سرعت مرتفع می‌شوند. این حرکت سریع می‌تواند درنتیجه یک زلزله زیرآبی رخ‌داده یا براثر لغزیدن صخره، انفجار آتش‌فشانی و یا هر حادثه دیگری که انرژی زیادی تولید کند، ایجاد شود.
امواج سونامی گاهی می‌توانند با سرعتی بالغ‌بر ۸۰۰ کیلومتر در ساعت که مشابه سرعت حرکت هواپیماهای مسافربری است، حرکت کرده و به ساحل برسند. حال در نظر بگیرید برخورد امواجی با این سرعت‌بالا و ارتفاع بیش از ده متر با مناطق ساحلی می‌تواند چه عواقبی در پی داشته باشد.
اگر سونامی بدون اخطار قبلی به یک منطقه مسکونی ساحل برسد، آمار تلفات آن بسیار زیاد خواهد شد اما معمولاً این پدیده قابل پیش‌بینی بوده و می‌توان پیش از وقوع بحران، نسبت به تخلیه مناطق فوق‌الذکر اقدام کرد. اگرچه در حال حاضر امکان شناسایی تمامی زلزله‌هایی که در مناطق مرکزی اقیانوس‌ها رخ می‌دهد وجود ندارد و این موضوع می‌تواند ساکنان شهرهای ساحلی را در معرض خطراتی جدی قرار دهد اما دانشمندان با ایجاد مراکز رصد کننده جریانات آبی می‌توانند خطر سونامی را شناسایی کرده و جهت آن را تشخیص دهند. این سیستم با بررسی سطح امواج دریا از طریق آنالیز امواج صوتی، قادر به پیش‌بینی وقوع سونامی، قبل از رسیدن امواج به مناطق ساحلی است.
ترجمه: فاطمه کردی
منبع: phys، discovermagazine، bbc
No tags for this post.
