چگونه دانشگاه‌ها را کارآفرین کنیم؟
دانشگاه‌ها به‌عنوان مهم‌ترین بازیگران در اقتصاد دانش‌بنیان به‌حساب می‌آیند و تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی و نوآوری‌های مرتبط با تحقیق و توسعه نیز، به‌عنوان مهم‌ترین عوامل ثبات اقتصادی کشورها در نظر گرفته شده و ضروری هستند. درواقع، دانشگاه‌ها به دلیل تغییر در ماهیت تولید علم و تولید اقتصادی، علاوه بر تحقیق و آموزش، نقش و رسالت جدیدی در توسعه اقتصادی و منطقه‌ای یافته‌اند.
به اعتقاد محققان، دانشگاه‌ها به دلیل نقش خود در تحولات جامعه، باید پیشگام در امر کارآفرینی باشند و بتوانند با یک راهبرد منسجم، زمینه‌های تربیت و ظهور کارآفرینان را فراهم سازند. چراکه یکی از اهداف مهم نظام آموزش عالی کشور، پرورش نیروی انسانی متخصص و موردنیاز جامعه است. اما اگرچه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور دست به تلاش‌هایی در این زمینه زده‌اند، ولی متأسفانه همخوانی نداشتن درس‌های دانشگاهی با نیازهای جامعه، باعث شده است که دانش‌آموختگان از تخصص و کارایی لازم برخوردار نباشند.
دانشگاه‌ها به دلیل نقش خود در تحولات جامعه، باید پیشگام در امر کارآفرینی باشند و بتوانند با یک راهبرد منسجم، زمینه‌های تربیت و ظهور کارآفرینان را فراهم سازند. چراکه یکی از اهداف مهم نظام آموزش عالی کشور، پرورش نیروی انسانی متخصص و موردنیاز جامعه است.
در همین خصوص، پژوهشگران دانشگاهی کشور، انجام پژوهشی را در دستور کار خود قرار دادند که در آن به بررسی عوامل تأثیرگذار بر آمادگی دانشگاه‌ها برای تبدیل‌شدن به دانشگاه‌هایی با ویژگی‌های کارآفرینانه پرداخته شده است.
در این تحقیق، 114 نفر از مدیران دانشگاه فردوسی مشهد مشارکت داشته‌اند که به کمک یک پرسشنامه علمی مرتبط، داده‌های محققان را فراهم آورده‌اند. این داده‌ها سپس به کمک روش مدل‌سازی معادلات ساختاری و نرم‌افزارهای کامپیوتری تجزیه‌وتحلیل شده‌اند.
نتایج این بررسی که توسط محققانی از دانشگاه فردوسی مشهد انجام شده است، نشان داد که تمام عوامل مورد بررسی در این تحقیق یعنی ساختار کارآفرینانه، فرهنگ کارآفرینانه، راهبرد کارآفرینانه، مدیریت کارآفرینانه و ارتباط دانشگاه با صنعت، از عوامل تأثیرگذار بر آمادگی دانشگاه‌ها برای تبدیل‌شدن به دانشگاهی با ویژگی‌های کارآفرینانه هستند.
علاوه بر این نشان داده شد که از بین عوامل مورد بررسی، عامل ساختار کارآفرینانه بالاترین میزان تأثیر را بر آمادگی دانشگاه برای تبدیل‌شدن به دانشگاهی با ویژگی‌های کارآفرینانه دارد.
در این رابطه، یعقوب مهارتی و همکارانش به‌عنوان مجریان این پژوهش می‌گویند: «تأیید سه فرضیه اول، نشان‌دهنده این است که ازنظر مدیران دانشگاه فردوسی مشهد، ابعاد ساختار سازمانی کارآفرینانه یک مؤلفه تأثیرگذار بوده‌اند. لذا می‌توان بیان نمود که ساختار سازمانی، یکی از مهم‌ترین عوامل در کارآفرین شدن سازمان بوده و برای یافتن و به‌کارگیری ایده‌های جدید، بهترین وسیله است».
آن‌ها می‌افزایند: «در ارتباط با فرضیه چهارم نیز مشخص گردید که ازنظر پاسخ‌دهندگان، فرهنگ کارآفرینانه یکی از عوامل تأثیرگذار بر آمادگی دانشگاه فردوسی مشهد برای تبدیل‌شدن به دانشگاهی با ویژگی‌های کارآفرینانه است. علاوه بر این، محققین بسیاری نیز به این موضوع اشاره کرده‌اند که یکی از ویژگی‌های سازمان‌های کارآفرین، داشتن فرهنگ انعطاف‌پذیر یا کارآفرینانه است».
بر این اساس، از منظر آن‌ها سازمان‌هایی که فرهنگ و ساختار غیرقابل انعطاف دارند، برای ایجاد همکاری و وحدت در دوران بحران، دچار آشفتگی می‌شوند. همچنین نشان داده شد که دانشگاه‌ها، آمادگی لازم را ازلحاظ فرهنگ ندارند، لذا این نهادها بایستی به دنبال نهادینه ساختن فرهنگ کارآفرینی باشند. این امر از طریق شناسایی، حمایت و رشد استعدادهای خلاق، توسعه فرهنگ کاری در بین اعضای دانشگاه، ایجاد و تقویت یادگیری سازمانی، ایجاد تحول در ارزش‌ها و باورهای اعضا، ایجاد فرهنگ کارگروهی و ارتقا سطح مشارکت جمعی افراد در تمامی رده‌ها و سطوح سازمانی صورت می‌پذیرد.
در این خصوص مهارتی و همکاران محققش پیشنهاد داده‌اند: «لازم است به‌منظور آشنایی کارکنان و اعضای هیئت‌علمی 
با کارآفرینی، کارگروه‌های آموزشی برگزار شود تا ضمن آشنایی اساتید با مباحث آن، ضمن رعایت چارچوب‌های درسی، دانشجویان نیز با کاربردهای اصلی دروس و مشکلات جامعه و صنعت آشنا شده و بدین‌وسیله، اساتید به کمک دانشجویان به دنبال راه‌حل‌های گوناگون جهت بهبود مشکلات باشند. همچنین می‌توان با کمک آیین‌نامه‌های ارتقای اعضای هیئت‌علمی، فرهنگ شرکت در مراکز رشد و همچنین همکاری با پارک‌های علم و فناوری، به دنبال تجاری‌سازی کاربردها و نتایج پژوهش‌ها بود».
به اعتقاد مجریان این مطالعه پژوهشی، دانشگاه فردوسی مشهد به‌عنوان مورد اصلی مطالعه در تحقیق فوق، آمادگی لازم را ازلحاظ ارتباط دانشگاه با صنعت ندارد و شاید یکی از دلایل عدم ارتباط گسترده دانشگاه با صنعت، نبود اعتماد لازم بین آن‌ها باشد. به این معنی که دانشگاه یا مشکلات صنعت را احساس نمی‌کند و یا قادر به پاسخگویی به نیازهای صنعت نبوده و یا این‌که صنعت قادر به برآوردن نیازهای دانشگاه (پرداخت هزینه‌های مربوطه) نیست و دانشگاه را به‌عنوان حلال مشکلات خود نمی‌بیند».
این یافته‌ها را فصل‌نامه «رشد فناوری» متعلق به مرکز رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات رویش جهاد دانشگاهی منتشر نموده است.
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: صادقی، ف. و همکاران. 1397. بررسی عوامل تأثیرگذار بر آمادگی دانشگاه‌ها برای تبدیل شدن به دانشگاهی با ویژگی‌های کارآفرینانه (مورد مطالعه: دانشگاه فردوسی مشهد). رشد و فناوری. 14(55): 43-53.
No tags for this post.
