دانشی به نام مدیریت ریسک

در مقابل، مدیریت ریسک نیز امری رایج در زندگی است. زیرا انسان به طور غریزی به دنبال کم کردن مشکلات  و استفاده از فرصت ها است. در هنگام عبور از عرض خیابان، زمانی که از خط کشی عابر پیاده عبور می کنیم و یا منتظر ایجاد فاصله در ترافیک می شویم؛ به طور طبیعی از روش های مدیریت ریسک استفاده می کنیم.
ریسک را میتوان قرار گرفتن در معرض خطر دانست. شرایطی که در آن احتمال از دست دادن چیزی ارزشمند وجود دارد. این ارزش می تواند شامل موارد گوناگونی از جمله سلامتی فیزیکی، توانایی مالی و یا آسایش روانی باشد. باید توجه داشت که تمامی فعالیت های انسانی می تواند با ریسک همراه باشد؛ به این دلیل انسان ها به‌طور طبیعی "درکی از ریسک" در ذهن خود ایجاد می کنند که رابطه مستقیمی با شدت و میزان خطری دارد که با آن مواجه هستند و بر اساس این درک، با استفاده از ابزارهای گوناگون به مدیریت ریسک می پردازند.
یکی از نمونه های مدیریت ریسک که در زندگی روزمره نمود قابل توجهی دارد، موضوع بیمه و حق بیمه پرداختی است. آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که میزان بیمه های مختلف چگونه محاسبه و تعیین می شود؟

نمونه هایی روشن از مدیریت ریسک

شرکت های بیمه در این محاسبه از منطق ارزیابی و مدیریت ریسک استفاده می کنند. به این صورت که احتمال وقوع یک سانحه برای موضوع مورد بیمه تخمین زده  می شود. در این تخمین عوامل گوناگونی دخیل هستند. اینها عواملی هستند که باعث می شوند تا شما فردی با ریسک بالاتر تشخیص داده شوید. به عنوان نمونه تعدد تصادف در سابقه رانندگی یک فرد، نشان دهنده احتمال بالای وقوع سانحه برای آن فرد خواهد بود و به این دلیل میزان حق بیمه پرداختی نیز افزایش خواهد یافت.
علاوه بر استفاده در زندگی روزمره، مفهوم مدیریت ریسک کاربردهای گوناگونی در حوزه های علمی و کاربردی دارد. برخی از این حوزه ها عبارتند از: مدیریت ریسک در محیط‌زیست، سلامت انسان، اقتصاد، پایداری اجتماعی، تجارت، مدیریت بحران، دفاع، پدافند غیرعامل و زیرساخت ها.

به‌طورکلی مدیریت ریسک را می توان دارای سه مرحله کلی دانست: شناسایی خطر، تحلیل اثرات و ارزیابی میزان در معرض بودن (آسیب پذیری).

برخی از این مفاهیم با مثال هایی در زندگی روزمره قابل توضیح هستند. به عنوان مثال تفاوت بین شناسایی حضور خطر و در معرض بودن را می توان در ارتباط با خطر طبیعی وجود کوسه در آب این‌گونه معرفی کرد: با وجود اینکه کوسه خطری واقعی است اما افرادی که در فاصله ۲۰ متری از دریا ایستاده اند در معرض این خطر قرار ندارند و ازاین‌رو نیاز به استفاده از ابزارهایی برای کاهش ریسک این خطر نخواهند داشت.
یکی از نمونه های کاربرد مفهوم مدیریت ریسک که می تواند تأثیر بسزایی در کیفیت زندگی تک‌تک شهروندان داشته باشد، مدیریت ریسک در بخش زیرساخت ها است. به همان میزان که در زندگی باید شناسایی خطر و در مقابل آن حفاظت را مدنظر قرار داد، در طراحی، برنامه ریزی و بهره برداری از زیرساخت ها نیز باید به مفهوم ریسک و مدیریت آن بها داد. اهمیت بحث زیرساخت ها از آنجا ناشی می شود که تداوم زندگی در سکونتگاه ها به تداوم عملکرد زیرساخت ها وابسته است. نمی توان زندگی بدون دسترسی به آب، برق، مسیر ارتباطی و… را تصور کرد. این اهمیت زمانی دوچندان می شود که زندگی از مسیر عادی خود خارج شود. به عنوان مثال در زمان وقوع بحران ها و بلایای طبیعی، دسترسی به آب آشامیدنی سالم بیش از هر زمان دیگری مهم و حیاتی خواهد بود.
استفاده از روش‌های کارآمد مدیریت ریسک، بنیاد حفاظت از زیرساخت های حیاتی هستند. تعداد قابل‌توجهی از این روش ها در ادبیات مدیریت ریسک وجود دارد که خود نشانی از میزان اهمیت توجه به این مفهوم است.

اکثر این روش ها از سه عامل اصلی تشکیل شده اند: شناسایی و طبقه‌بندی تهدیدها، شناسایی آسیب پذیری ها و ارزیابی اثرات و پیامدها. اما تفاوتهای زیادی نیز در بین این روش ها وجود دارد که به مقیاس مورد نظر در آنها و همچنین جامعه هدف آنها (تصمیم گیران، سیاستگذاران، برنامه ریزان و غیره) بستگی دارد.

ضرورت شناسایی انواع زیر ساخت های حیاتی
اولین قدم در حرکت در مسیر مدیریت ریسک زیرساخت ها را می توان شناسایی انواع زیرساخت های حیاتی دانست. طبقه بندی های گوناگونی در این رابطه ارائه شده است؛ اما به‌طورکلی می توان زیرساخت های حیاتی را این‌گونه معرفی کرد: زیرساخت های حیاتی دارایی ها، سیستم ها و شبکه هایی فیزیکی یا مجازی هستند که متضمن تداوم عملکرد جامعه بوده و عموماً شامل شبکه برق، گاز، سوخت، آب، مخابرات و ارتباط از راه دور، حمل و نقل، خدمات مالی، خدمات اضطراری و بهداشتی، و خدمات امنیتی می شود.
اهمیت توجه به مدیریت ریسک و حفاظت از زیرساخت ها مدتی است که در جای جای دنیا مورد توجه قرار گرفته است و بر این مبنا مطالعات، همایش ها و کنفرانس های گوناگونی در کشورهای مختلف برگزار شده است.

به عنوان نمونه در آمریکا شاهد تشکیل "گروه همکاری امنیت زیرساخت" هستیم که نهادهای متعدی در آن عضویت دارند. این گروه کنفرانس های دورهای در این رابطه برگزار می کند. از جمله می توان به جدیدترین آنها تحت عنوان "سمپوزیوم زیرساخت های حیاتی: همکاری، برنامه ریزی و عملکرد" اشاره کرد که در سال 2015 در مریلند تشکیل خواهد شد.

علاوه بر آمریکا، کشورهای متعدد دیگری از جمله؛ استرالیا، انگلستان، هلند، سوئیس، تایلند و غیره نیز به‌طور مستمر به برگزاری سری کنفرانس های مدیریت ریسک در زیرساخت ها می پردازند. در این رابطه سازمان ملل متحد نیز با تشکیل دفتری با عنوان "کاهش ریسک" نقش خود را در مطالعه و توسعه این مفهوم اساسی ایفا می کند.

No tags for this post.