از کشورهای پیشرو در اقیانوس هند نیم قرن عقب تریم

8 ژوئن(18 خرداد)؛ روز جهانی اقیانوس‌ها بهانه ای شد تا گفت و گویی با دکتر وحید چگینی، رییس هیات مدیره انجمن علوم و فنون دریایی، عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جهانی انجام دهیم تا بیشتر درباره اهمیت این عنصر حیاتی مطلع شویم.

چرا شناخت اقیانوس‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است؟

هم اکنون حدود71درصد سطح دنیا را آب اقیانوس‌ها، دریاهای حاشیه ای و رودخانه ها فراگرفته و بشر برای رفع نیازهای خود از جمله حمل و نقل دریایی، امنیت جهانی، مساله تامین غذا ، مواد دارویی و مواد معدنی کف اقیانوس ها و… نیاز فراوانی به اقیانوس‌ها و دریاها دارد. از سوی دیگرشناخت گونه های جدید و مختلف دریاها و  اقیانوس ها می تواند به جهش علم ژنتیک منجر شود. همچنین امروزه بحث صنایع دریایی و بنادر و جزایر نقش و اهمیت زیادی از نظر گردشگری دارند؛ دریاها و اقیانوس ها می‌توانند مکان بسیار مناسبی برای گردشگری و تفریح های سالم باشند. در کنار این عوامل، هم اکنون امروزه اغلب کشورها با توجه به افزایش قابل توجه جمعیت و مساله کمبود آب و بحران های خشکسالی در تلاشند تا نیازهای آبی خودشان را از طریق دریاها و اقیانوس ها تامین کنند زیرا حیات بشر  به روی کره زمین وابسته به آب و منابع آبی است و انسان بدون استفاده از این منابع سرشار خدادادی چند صباحی قادر به ادامه زندگی نخواهد بود. از سوی دیگر اقیانوس‌ها و دریاها نقش مهمی در اقلیم جهانی دارند؛ گردش آب در اقیانوس‌ها و دریاها و مبادله دما وشوری و جریان های طبیعی در اقیانوس ها و دریاها باعث متعادل شدن دما در کل چرخه زمین می شوند.هم اکنون دانشمندان اقلیم شناسی و هواشناسی بدون داشتن اطلاع از گردش آب و فعل و انفعالات رخ داده شده در اقیانوس ها و دریاها قادر به پیش بینی آینده و شرایط اقلیم جهانی در طی سال های آتی نیستند. همچنین اکنون بیش از 60 درصد مردم جهان در حاشیه اقیانوس ها و دریاها زندگی می کنند. این افراد تحت تاثیر مخاطره های اقیانوسی و دریایی همانند طوفان‌های دریایی، سونامی‌ها، کشند های قرمز و بسیاری از پدیده‌های دیگر هستند بنابراین لازم است شناخت بیشتری نسبت به امر بدست آید. از سوی دیگر متاسفانه هم اکنون بزرگترین لشکر کشی‌های جهان برای فتح کشورهای دیگر از طریق دریا و اقیانوس ها صورت می‌گیرد بنابراین کشورها برای پیگیری موضوع پدافندی در مقابل حملات دشمن خود نیاز به شناخت دقیق آبراه ها و دریاهای اطراف خودشان دارند تا بتوانند با شناخت بیشتر در مقابل حملات احتمالی مقاومت کنند. اهمیت این مسایل باعث شد تا سازمان یونسکو کمیسیونی در این خصوص تشکیل دهد؛ هم اکنون بیش از 150 کشور عضو کمیسیون بین دولتی اقیانوس شناسی هستند. جمهوری اسلامی ایران نیز عضو این کمیسیون و عضو شواری اجرایی آن است.

کار اصلی این کمیسیون چیست؟

در این کمیسیون ضمن شناخت بهتر اقیانوس ها و پیگیری کاوش ها و انجام مطالعات بیشتر، یک سری فعالیت‌های عملی نیز به منظور توسعه علم اقیانوس شناسی در شاخه های مختلف و همچنین شناخت روابط جدید برای پدیده‌های مختلف دریایی و قوانین جدید انجام می شود.

هم اکنون ایران نسبت به سایر کشورها در استفاده از این منابع خدادادی و همچنین تحقیق و مطالعات علمی پیرامون آن از چه جایگاهی برخوردار است؟

در مجموع ما جز کشورهای خیلی پیشرو در این زمینه نیستم و باید بپذیریم که هم اکنون ما در بحث اقیانوس شناسی و علوم و فنون دریایی نسبت به کشورهای بسیار قدرتمند اروپایی و آمریکایی و حتی دو سه کشور آفریقایی و برخی کشورهای آسیایی و اقیانوسی جز کشورهای متوسط  دنیا هستیم.  ما در سطح خاورمیانه نیز پس از ترکیه جایگاه دوم را به خود اختصاص داده ایم و در سطح اقیانوس هند نیز جزء 7-8 کشور فعال به شمار می آییم؛ هم اکنون تنها چند کشور شاخص اقیانوس شناسی در حوزه اقیانوس هند پیشرو محسوب می شوند مابقی کشورهای پیشرو در کنار اقیانوس اطلس و آرام و دریاهای بزرگ مانند مدیترانه و شمال قرار گرفته‌اند از اینرو هرچند ما اکنون جزء 7-8 کشور پیشرو حوزه اقیانوس هند هستیم اما باید برای رسیدن به سطح وسیع جهانی تلاش بیشتری کنیم.

برای رسیدن به جایگاه مطلوب مان چقدر فاصله داریم؟

هرچند فعالیت های 10 سال گذشته  مجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین ارگان های دریایی برای توسعه علوم و فنون دریایی و اقیانوس شناسی قابل توجه است و این توانایی ها توانسته است تا قدری از عقب ماندگی هایمان بکاهد اما هنوز ما چهار پنج دهه دیگرنیاز داریم تا بتوانیم جز کشورهای پیشرو حداقل در منطقه و اقیانوس هند باشیم.

آیا صنایع دریایی ما نیز مانند سایر کشورها  طی این چند سال قوت یافته است؟

ما الحمد الله پس از انقلاب توانستیم پیشرفت های خوبی حاصل کنیم. قبل از انقلاب بنادرو سکوهای دریایی ما را شرکت های آمریکایی و اروپایی طراحی می کردند و می ساختند و ما همکاری بسیار کوچکی در این زمینه با آنها داشتیم. همچنین ما در زمینه لوله خطوط زیر آب، جزایر مصنوعی  و صنایع کشتی سازی عقب بودیم و از خدمات کشورهای پیشرفته استفاده می کردیم.هم اکنون پیشرفت های علمی خوبی هم در این خصوص به‌دست آورده ایم و به خود کفایی رسیده ایم. البته هم اکنون در برخی زمینه ها نیاز به متخصصان خارجی داریم و در ساخت برخی تجهیزات مانند تجیهزات اندازه گیری دقیق وآزمایشگاهی امور دریایی ما نیازمند تکنولوژی کشورهای غربی یا شرقی هستیم بنابراین لازم است در این زمینه ها نیز تلاش کنیم تا از میزان وابستگی های ما کاسته شود.

گفت و گو از: فرزانه صدقی

No tags for this post.