سیارک معکوس گرد مشتری

در سال 2015 گروهی از ستاره‌شناسان موفق به کشف سیارکی شدند که در مداری نزدیک و شبیه به مدار مشتری اما در جهت خلاف حرکت مداری اجرام منظومه شمسی خورشید را دور می‌زند. مدار شگفت‌انگیز این سیارک ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده بود و حالا گروهی از محققان فکر می‌کنند دلیل این رفتار غیر عادی را یافته‌اند؛ این سیارک ممکن است میهمانی از منظومه خورشیدی دیگری باشد.

 

عمده سیارک‌ها در مسیر و جهتی مشابه سیاره های منظومه شمسی به دور خورشید در حال گردش هستند. این ویژگی میراثی است که این اجرام از دوران شکل‌گیری منظومه شمسی به یادگار دارند.

در ابتدای شکل‌گیری منظومه‌شمسی ابری بزرگ از غبار و در حال دوران وجود داشت که از آن خورشید و سیاره ها و سایر اجرام منظومه – از جمله سیارک‌ها – شکل گرفته ‌اند و جهت چرخش مداری خود به دور خورشید را از جهت دوران این ابر اولیه به ارث برده‌اند.

سیارک معروف به 2015 BZ509 از این قانون پیروی نمی‌کند. این سیارک به طور خلاصه BZ نامیده می‌شود در مسیری خلاف این جهت عمومی در حال گردش به دور خورشید است.

C. Veillet / Large Binocular Telescope Observatory

مدار این سیارک در همان فضای مداری قرار دارد که شمتری به دور خورشید در حال گردش است. ستاره شناسان اجرامی که در چنین فضایی به دور خورشید می چرخند و مدارشان در فضای نزدیک به مدار جرم دیگر قرار دارد را هم مدار آن جرم می نامند. در این مورد BZ هم‌مدار (Co-orbital) مشتری است.

این سیارک در هر دور مداری خود به دور خورشید دو بار به نزدیکی مشتری و مجموعه سیارک های تراوایی اطراف مشتری نزدیک می‌شود. سیارک‌های تراوایی ابری از سیارک‌ها هستند که در اطراف نقاط لاگرانژی مدار مشتری به دور خورشید در جلو و پشت مشتری به همراه این سیاره خورشید را دور می‌زنند.

با وجود این نزدیکی، این سیارک از برخورد با مشتری یا این سیارک های تراوایی در امان مانده است و دلیل آن هم به این برمی‌گردد که مدار این سیارک کمی با صفحه مدار مشتری به دور خورشید زاویه دارد و مرکز آن هم کمی متفاوت است.  

هربار که این سیارک به مشتری نزدیک می‌شود اندک ضربه گرانشی از سوی مشتری دریافت کرده که باعث می‌شود بتواند این مدار غیر عادی را حفظ کند.

منشا

حالا دو ستاره شناس (فتحی نامونی و هلنا موریاس) این فرض را مطرح کرده‌اند که منشا فراخورشیدی این سیارک می تواند توضیح دهنده رفتار غیر عادی آن باشد.

این دو محقق گمان می کنند این سیارک نیز همانند سیارک اوموآموا (همان سیارک با ظاهر غریب و سیگار برگ مانند- (Oumuamua که در سال 2017 از میان منظومه شمسی گذشت و از منظومه خورشیدی دیگری به دیدار ما آمده بود، از منظومه دیگری به دیدار خورشید و خانواده خورشیدی آمده است اما عبور از کنار میدان گرانشی مشتری سرنوشت دیگری برای او رقم زده است و آن را به دام این سیاره غول پیکر – البته در مسیری خلاف جهت بقیه همراهان مشتری – انداخته است.

شبیه سازی های رایانه ای این محققان نشان می دهد اگر این فرضیه درست باشد، این رویداد می تواند زمانی در حدود چهار و نیم میلیارد سال قبل و به عبارت دیگر در دوران نوزادی منظومه شمسی رخ داده باشد.

یکی از دشواری‌های این گروه در شبیه سازی دقیق این سیارک به نبود داده کافی در باره مدار آن باز می گردد. مسیر این سیارک تنها در بازه ای 300 روزه و توسط دوربین دوچشمی غول آسای آریزونا (LBT) رصد و محاسبه شده است.

 

این نظریه اما نتوانسته است جامعه علمی را راضی کند.

یکی از بنیان‌های نتیجه گیری این گروه بر مبنای این فرض بنا شده است که این سیارک مدت طولانی است در این مدار قرار دارد و مدارش پایدار است.

برهمین اساس زمانی که این گروه حدود یک میلیون سناریو برای این جرم را شبیه سازی کرده اند تنها 27 مورد آنها پایدار شده و در چنین مداری قرار گرفته اند که زمان پایداری آن ها دارای قدمت مورد اشاره است.

با این وجود در همین شبیه سازی ها عمر پایداری تعداد قابل توجهی از نمونه ها بیش از هفت میلیون سال است. به این معنی که مدار این سیارک ممکن است در مدتی کوتاه – در مقیاس منظومه شمسی – پایدار بوده باشد. به عبارت دیگر با حذف فرض ضرورت پایداری طولانی مدار این سیارک بخص اصلی استدلال مبتنی بر فراخورشیدی و قدیمی بودن این سیارک زیر سوال می رود.

از سوی دیگر به دلیل سرعت بالایی که سیارک های میهمان دارند به دام انداختن آن ها توسط سیاره ها کار دشواری به شمار می رود.

تحقیقات بعدی در این زمینه می تواند نور روشن تری نسبت به این جرم و نظریه فراخورشیدی بودن آن بیندازد.

اگر این جرم واقعا فراخورشیدی و دارای چنان قدمتی باشد که این گروه ادعا می کند با جستجوی بیشتر باید بتوان نمونه های بیشتری از آن ها را پیدا کرد. از سوی دیگر بررسی مدار این سیارک در آینده و همچنین بررسی های طیفی به کمک نسل بعدی تلسکوپ های فضایی می تواند دید دقیق تری از ماهیت این عضو ناهنجار منظومه شمسی در اختیار دانشمندان بگذارد.

 

 

—

پوریا ناظمی

 

 

No tags for this post.