دانش ژنتیک با آگاهی دانشمندان از ژنوم انسانی، زمینه‌ساز توسعه روش‌های تشخیصی در حوزه سلامت بوده است. رئیس انجمن ژنتیک ایران به این نکته اشاره کرد که به لطف گسترش علم ژنتیک، حدود 400 بیماری ژنتیکی قابل تشخیص است و امکان تشخیص بیماری‌های دیگری هم با کمک روش‌های مولکولی در جهان توسعه‌یافته فراهم شده است.
در حال حاضر در تهران و استان‌های بزرگ کشور مراکز تشخیصی پیشرفته بیماری‌های ژنتیکی وجود دارند که نیازمند همت و حمایت‌های بیشتری در حوزه سلامت هستند. دکتر محمود تولایی، ایران را در حوزه گیاهی، از جمله کشورهای مستعدی دانست که ذخایر ژنتیکی آن در عرصه گیاهی به طور تقریبی معادل اروپاست و به تولید محصولات مطلوب‌تر کمک شایانی می‌کند.
محققان ایرانی تلاش می‌کنند تا همگام با خدماتی که در کشورهای دیگر در زمینه ژنتیک به بیماران ارائه می‌شود، بتوانند این خدمات را در اختیار بیماران قرار دهند که تولایی این امر را نیازمند توجه ویژه مسئولان و تجهیز مراکز پیشرو و پیشرفته کشور به امکانات جدید دانست.
او ابراز امیدواری کرد که با توجه به پتانسیل نیروی دانشمند و محققان جوان ایرانی و نیز ظرفیت‌های خوبی که در سراسر کشور در حوزه دانشی وجود دارد، بتوان با رفع موانعی که دست و پای پژوهش را بسته و بسیاری از موارد پژوهشی را در نیمه راه متوقف می‌کند، به موفقیت‌های چشمگیر دست پیدا کرد.
شایع‌ترین مشکلات ژنتیکی در کشور
دکتر محمود تولایی با اشاره به شایع‌ترین بیماری‌های ژنتیکی در کشور گفت: «حدود 40 درصد بیماری‌های ژنتیکی در کشور ما توارثی است و انتقال از طریق پدر و مادر صورت می‌گیرد؛ طبیعتا با افزایش خدمات مشاوره ژنتیکی در کشور، فرهنگ‌سازی بیشتر و نیز آگاه‌سازی جوانان در آستانه ازدواج، می‌توان با مدیریت آن، تا 50 درصد از بیماری‌ای ژنتیکی را مدیریت کرد و مانع از تولد نوزادان دچار نقص ژنتیکی شد».
او در ادامه به بخشی از بیماری‌های ژنتیکی تحت عنوان «بیماری‌های ژنتیکی تک‌گیر» اشاره کرد که به صورت انفرادی و پراکنده هستند و با افزایش دانش در زمینه تشخیص این بیماری‌ها قبل از تولد، می‌توان از تولد فرزندان دارای نقص ژنتیکی جلوگیری کرد. رئیس انجمن ژنتیک ایران به این شعار تأکید کرد که «هر فرزندی حق دارد سالم به دنیا بیاید».
بیشتر بخوانید:
دستاوردهای پژوهشی اخیر
سلول‌های بنیادی یکی از شاخه‌های علم ژنتیک است که در حال حاضر، کشور ما حرف‌های زیادی در این زمینه برای گفتن دارد. دانشمندان ایرانی در حوزه تشخیص‌های قبل از تولد تا حد زیادی توانسته‌اند نقش مؤثری در جلوگیری از تولد نوزادان دچار نقص ژنتیکی داشته باشند. تولایی به شیوع بیماری تالاسمی در سال‌های قبل تأکید کرد و گفت: «زمانی در کشور با فراوانی بیماری تالاسمی مواجه بودیم ولی امروز تقریبا می‌توان گفت که تولد فرزندان با عارضه تالاسمی متوقف شده است».
او دغدغه بزرگ کشور را بعد از پایان جنگ و حوادثی که رخ می‌دهد، به جا ماندن افراد و شهدای مفقود و گمنامی دانست. ایران در این زمینه اقدامات گسترده‌ای را در حد کشور و منطقه انجام می‌دهد. این اقدامات شامل شناسایی ژنتیکی شهدای گمنام از طریق بقایای بازمانده در صحنه‌های عملیاتی و تهیه بانک‌داده ژنتیکی از نمونه‌های مجهول و نیز ایجاد سامانه ژنتیکی خانواده‌هایی است که دارای فرزندان مفقود هستند. با این روش می‌توان به انتظار بسیاری از خانواده‌های مفقودان و شهدا خاتمه داد.
ژن‌درمانی و امید به آینده
ژن درمانی ماحصل حدود 15 سال فعالیت جدی در عرصه‌های جهانی است ولی تمام این روش‌های نوین، نیازمند طی مسیرهای مختلفی است که هم جنبه بی‌خطر بودن آنها و هم موضوعات اخلاقی در نظر گرفته شود. به گفته رئیس انجمن ژنتیک ایران، اولین موارد ژن درمانی در دنیا در سال 2017 توانستند مجوز لازم را دریافت کنند و امیدواریم بعد از این هم شاهد موارد درمانی دیگر باشیم.
او افزود: «در ایران هم ظرفیت‌های علمی ژن درمانی فراهم است و باید با هدف‌گذاری حرکت کنیم و امیدوارم بتوانیم طی چهار یا پنج سال آینده شاهد بهره‌برداری عملی از این فناوری باشیم».
پیشرفت در آینده
عمر دو برابر شدن علوم بسیار کوتاه شده و هر روز دانش بشر نسبت به روز قبل متحول می‌شود. دانش ژنتیک هم از این امر مستثنی نیست و با کشف توالی‌های ژنتیکی در موجودات زنده اعم از گیاهی، جانوری و انسانی، قابلیت‌های جدیدی را ایجاد کرده است. تولایی پیش‌بینی کرد که تا 10 سال آینده، پزشکی متداول متحول شود و به پزشکی مولکولی برسد و امروز جهان با استراتژی P6 medicine مواجه است که قبل از ظهور بیماری، بتوانند بررسی‌های ژنتیکی و استعداد ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی شناسایی شود و با همین روش‌های ژنتیکی بتوان برای اصلاحات معایب اقدام کرد.
رئیس انجمن ژنتیک ایران در انتها به این نکته تأکید کرد: «ایران از نظر در اختیار داشتن محققان برجسته‌ای که در جنبه‌های مختلف تکنولوژی کار می‌کنند، سرمایه‌های بسیار ارزشمندی را چه در داخل کشور و چه در سراسر جهان در اختیار دارد که در دنیا افتخارآفرین هستند. به خدمت گرفتن این استعدادها، نیازمند عزم و همتی جانانه از سوی مسئولان و انجمن ژنتیک ایران است که سعی کرده‌ایم تا حد امکان در این مسیر، تسهیل‌گر ارتباط دانشمندان و مسئولان باشیم».
گزارش: ندا اظهری
No tags for this post.