نقش مادران در پیشگیری از شپش سر
شپش سر، یک بیماری انگلی در حال گسترش در جهان است. این بیماری که نزد پزشکان به «پدیکلوزیس» مشهور است، توسط حشره‌ای کوچک، بدون بال و خون‌خوار به وجود می‌آید که با توجه به انواع آن، می‌تواند سر، تن و نواحی تناسلی را آلوده کند.
شپش سر می‌تواند افراد همه سنین را درگیر کند. اما کودکان به دلیل فعالیت و بازی و تماس فیزیکی نزدیک با یکدیگر، بیشتر مستعد این عفونت هستند. همچنین آلودگی به این بیماری در دختران بیشتر از پسران دیده می‌شود و در مقطع ابتدایی شایع‌تر از سایر مقاطع است.
شپش سر می‌تواند افراد همه سنین را درگیر کند. اما کودکان به دلیل فعالیت و بازی و تماس فیزیکی نزدیک با یکدیگر، بیشتر مستعد این عفونت هستند.
بسیاری از مادران، پدیکلوزیس را به‌عنوان یک مشکل بهداشتی که نیاز به اقدام درمانی داشته باشد نمی‌شناسند و اعتقاد دارند خودبه‌خود درمان می‌شود. لذا چنین مادرانی باید در زمینه اصول صحیح پیشگیری و درمان پدیکلوز سر آموزش لازم را دریافت کنند و مشارکت مستقیم در امر مراقبت داشته باشند.
در این خصوص، محققین دانشکده پزشکی دانشگاه تربیت مدرس، مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن تأثیر آموزش رفتارهای پیشگیرانه پدیکلوزیس به مادران، بر میزان ابتلای دختران آنها به این انگل در مدارس مقطع ابتدایی، مورد ارزیابی علمی قرار گرفته است.
این مطالعه نیمه‌تجربی روی 414 مادر و دختران آنها که در پایه‌های اول تا ششم مدارس مقطع ابتدایی شهر لوشان حاضر بودند، انجام شده است.
نحوه گردآوری اطلاعات شامل استفاده از پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی، پرسشنامه سنجش سطح آگاهی، نگرش و عملکرد مادران و همچنین معاینه دانش‌آموزان ازنظر وجود شپش بالغ، شپش نابالغ و تخم شپش بر اساس دستورالعمل مراقبت آلودگی به شپش در کشور بوده است.
پس از تعیین نیاز آموزشی، برای مادران حاضر در گروه آزمون، برنامه و محتوای آموزشی تنظیم شد و کلاس‌های آموزشی به شیوه بحث گروهی برای آنان اجرا شد.
در پایان آخرین جلسه آموزشی نیز، جزوه ای در اختیار مادران گروه آزمون قرار گرفت و چک‌لیست‌های خودگزارش‌دهی مربوط به اقدامات در منزل شامل شستشوی زودبه‌زود لباس‌ها، استحمام و شانه‌زنی زودهنگام، معاینه روزانه موی سر دختران خود، آموزش رعایت نکات بهداشتی به دختران و پیگیری درمان افراد مبتلابه مادران این گروه داده شد تا طی یک و نیم ماه پس از مداخله، مطالب آموزش‌دیده را در منزل اجرا نمایند.
نتایج بررسی محققین نشان داد که اختلاف معنی‌داری در میزان آلودگی به شپش سر در گروه آزمون، قبل و بعد از مداخله آموزشی به وجود آمده بود. این بدین معنا است که آموزش مادران، به‌طور قابل‌توجهی باعث می‌شود که دختران آنها 
کمتر به شپش سر یا همان بیماری پدیکلوزیس مبتلا شوند.
این در حالی است که گروهی از مادران که در آموزش‌ها مشارکت نداشتند، کماکان شاهد ابتلای حدوداً 20 درصدی دختران خود به این انگل بودند و هیچ‌گونه کاهشی در آن مشاهده نشد.
خانم دکتر منیژه انوشه، محقق دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس و همکارانشان دراین‌باره می‌گویند: «نتایج این مطالعه به‌وضوح نشان داد که آموزش رفتارهای پیشگیرانه پدیکلوزیس به شیوه بحث گروهی به مادران، باعث کاهش میزان ابتلای دختران آنها به پدیکلوز سر گردیده است. لذا ما معتقدیم که کاهش و کنترل شپش سر در دانش‌آموزان دختر، عمدتاً در سایه تشویق مادران و مشارکت آنان از طریق آموزش میسر خواهد بود که باید به‌طورجدی مدنظر بخش بهداشت مدارس قرار گیرد».
یافته‌های این پژوهش که در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در نشریه «پایش» وابسته به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی به چاپ رسیده است، می‌تواند در سیاست‌گذاری‌ها برای کنترل بیماری انگلی شپش سر مورد استفاده قرار گیرد.
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: گودرزوند چگینی، پ. و همکاران. 1396. بررسی تأثیر آموزش پیشگیری از پدیکلوزیس به مادران بر میزان ابتلای دختران آنها. پایش، 16(6): 795-785.
No tags for this post.
