با صرفه جویی در تخصیص منابع پژوهش، نمی توان به کارهای بزرگ دست پیدا کرد

دکتر علی منتظری در گفتگو با خبرنگار ما به جایگاه پژوهش در جهاد دانشگاهی اشاره کرد و گفت: با در نظر گرفتن تمام شرایط باید گفت که جهاد دانشگاهی در حوزه پژوهش فعالیت های خوبی انجام داده و کارنامه درخشانی دارد؛ اما بهتر است که ارزیابی را به دیگران بسپاریم، چراکه ممکن است ما با خودشیفتگی یا کم بینی ارزیابی منصفانه ای از فعالیتهای خود نداشته باشیم. به شخصه معتقدم باتوجه به جمیع جهات – چه امکانات مادی و چه امکانات معنوی و هم فضای حضور جهاد در صحنه های علمی و پژوهشی کشور- جهاد دانشگاهی طی این سالها فعالیتهای خوب و اثر گذاری داشته است.

توجه به پژوهش های کیفی تر

رییس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی در ادامه بیان داشت: دربعضی از حوزه ها مانند علوم سلولی، فنی و مهندسی، پیشرفت های بسیار خوبی داشته ایم. نگاه ما در جهاد دانشگاهی به کاربرد نتایج پژوهش ها است و طبیعتاً، تعداد پژوهش های بنیادی ما کمتر است، اما به لحاظ کیفی خوشبختانه جهادگران اقدامات خوبی در زمینه تولید دانش بومی داشته اند و در حوزه هایی مانند علوم پایه یا علوم انسانی نیز فعالیت های علمی و پژوهشی جهاد دانشگاهی قابل توجه است.

عدالت در توزیع منابع

دکترمنتظری درخصوص گلایه مندی پژوهشگران در زمینه توزیع منابع گفت: در این زمینه نیز مانند سایر زمینه ها، افراط و تفریط می کنیم، یعنی در یک مسیر مشخص حرکت نمی کنیم و طبیعتا این مسأله موجب گلایه پژوهشگران و محققان در مراکز علمی می شود. باید در این زمینه عدالت پیشه کنیم و منابع محدودی را که در اختیار داریم، بدرستی و براساس صلاحیت های علمی افراد تقسیم کنیم. گاهی دیده می شود که امکانات در اختیار کسانی است که از شایستگی علمی لازم برخوردار نیستند، و افراد شایسته از امکانات و پشتیبانی لازم برخوردار نیستند.

وی تأکید کرد: متأسفانه این مسأله به یک خط مشی در کشور تبدیل شده است. هیچ کدام از محققان و پژوهشگران – چه آنهایی که در ابتدای راه هستند، یا افرادی که در سطح متوسط، کارهای علمی و پژوهشی می کنند و حتی افرادی که در سطوح بالا در حال انجام تحقیقات اثرگذار هستند – نباید به خاطر دیگری محروم شوند و عدالت به نظرم بهترین واژه برای توزیع منابع است.

دکترمنتظری افزود: البته عدالت در توزیع منابع به معنای برابری نیست، بلکه به این معنی است که هرکسی درجای خود مورد حمایت قرار بگیرد و اگر این کار صورت بگیرد، گلایه ها اندکی کاهش پیدا می کنند؛ اما متأسفانه یک نظام پژوهشی که بتواند این عدالت را برقرار کند، در کشور وجود ندارد. مراکز تصمیم گیری در این زمینه ها تعدد دارند. این تعدد در عین مثبت بودن، می تواند آثار سوء نیز در پی داشته باشد؛ از جمله همین بی عدالتی ها که شاهد آن هستیم.

رییس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی با اشاره به تعیین چندباره اولویت های پژوهشی کشور تأکید کرد: البته تعیین اولویت های پژوهشی کشور با هدف توزیع بهتر منابع بر روی کاغذ حرف درستی است، اما در اجرا این کار بسیار دشوار است. بارها اولویت های پژوهشی در کشور – چه در مراکز سیاست گذار و چه در مراکزی که منابع در اختیارآنها است تعیین شده اند، اما در عمل وقتی می خواهیم این منابع را براساس اولویت های تحقیقاتی و پژوهشی کشور تقسیم بندی کنیم، با مشکل مواجه می شویم.

رییس سابق جهاد دانشگاهی گفت: بخشی از این مسأله طبیعی است؛ به هر حال مراکز علمی و تحقیقاتی از راه های گوناگون، خود را به منابع تقسیم بودجه رسانده و کمک دریافت می کنند که این مسأله باعث بهم ریختن توازن در توزیع منابع می شود. منتهی باید به این نکته توجه کنیم که در حوزه علم، پژوهش و تحقیقات، نیازمند سرمایه گذاری بیشتر هستیم و وظیفه داریم که از هر استعداد و نیرویی که مدعی کار علمی و پژوهشی است، واقعا حمایت و پشتیبانی کنیم، حتی در شرایطی که کاملا مشخص باشد که به نتیجه مطلوب دست پیدا نمی کنیم.

وی تأکید کرد: حتی گاهی زیاده روی در این زمینه هم خیلی بد نیست. باید در پژوهش هزینه کنیم تا بتوانیم استعدادهای برجسته را شناسایی کرده و به دستاوردهای بزرگ علمی برسیم. کشورهای پیشرفته عمدتا با همین نگاه، منابع را در اختیار پژوهشگران قرار می دهند و ما هم باید از این تجربه های مثبت استفاده کنیم. با خست، تنگ نظری و صرفه جویی بیش از اندازه (در بخش پژوهش) نمی توان به کارهای بزرگ دست پیدا کرد.

وضعیت پژوهشی ایران در مقایسه با کشورهای منطقه

رییس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی عنوان کرد: ارزیابی غیردقیق من نشان می دهد که به لحاظ وجود پژوهشگران برجسته، استعدادها، محققان و عالمان برجسته، دارای سرمایه های بسیار ارزشمندی هستیم. تقریبا از تمامی کشورهای منطقه در زمینه تولید علم و اثرگذاری واقعا چند گام جلوتر هستیم. تعداد افراد اثرگذار در زمینه علمی که در کشور حضور داشته و در مراکز علمی و تحقیقاتی مشغول تدریس و تحقیق هستند، قابل توجه است.

این محقق برجسته که در لیست یک درصد دانشمندان برتر دنیا نیز قرار دارد افزود: در مقایسه با کشورهای دیگر مانند ترکیه یا رقبایی که سعی می کنند با هزینه زیاد، با ایران یک مسابقه نانوشته را دنبال کنند – مثل عربستان – وضعیت مناسبی داریم. اما باید توجه کنیم که این نوع مزیت ها نباید ما را از ضعف ها و کاستی هایی که در این زمینه داریم، غافل کند و دچار غرور شویم. یکی از مشکلات عمده ای که ما داریم این است که در مورد دانشجویان دوره تکمیلی که می توانند بسیار نقش آفرین باشند، نگاه سطحی داریم. باید به آنها توجه کنیم و بتوانیم عالم تربیت کنیم. دانشجویانی تربیت کنیم که عالم باشند و بتوانند بطور مستقل بعد از فارغ التحصیلی، در زمینه علم و تحقیق و پژوهش کارآمد باشند. در حال حاضر گویی رسالت ما فقط دادن مدرک است در حالیکه از همین دانشجویان دوره های عالی می توان بهره وری بیشتری در تولید دانش داشته و در نتیجه به پیشرفت کشور کمک کنیم.

 

گفتگو: معصومه سوهانی

No tags for this post.