فروش طلای سرخ به ثمن بخس
زعفران از یک جنبه دیگر نیز بسیار حائز اهمیت است و آن هم نیاز بسیار کم این محصول به آب در فرآیند کاشت است. به‌طوری‌که تنها دو بار در سال آبدهی این محصول کفایت می‌کند، یک بار اوایل فصل پاییز و بعد از چیده شدن محصول، بار دوم در فصل بهار. زعفران در بسیاری از مناطق ایران قابل کشت است و همواره به عنوان یک کشت جایگزین در مناطقی که دچار مشکل آب هستند، مطرح بوده است. اما به این دلیل که در بسیاری از موارد مطالعه دقیقی در مورد آن صورت نگرفته، این کشت جایگزین به صورت مقطعی و نه به شکل یک طرح فراگیر در کشور انجام شده است.
97 درصد زعفران جهان در ایران تولید می‌شود
به گفته معاون سازمان توسعه تجارت ایران، 97 درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود. اما دخالتی در قیمت‌گذاری و صادرات و بهره‌مندی از این محصول نداریم. این‌طور که گفته می‌شود، اسپانیایی‌ها سالانه زعفران ایرانی را می‌خرند و سپس با چند برابر قیمت آن را به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.
اسپانیا و آمریکا دو کشور تولیدکننده زعفران در دنیا هستند که کمتر از 3 درصد زعفران جهان را تولید می‌کنند اما کارهای جالبی برای جهانی کردن زعفرانشان انجام داده‌اند. درست مانند کشور ترکیه که برای جهانی کردن محصول زیتون خود تلاش‌های مؤثری کرده و موفق شده است. هرساله جشنواره‌های بزرگ زیتون برگزار می‌کند و انواع محصولات مرتبط با زیتون را در معرض نمایش و فروش می‌گذارند و خودشان را به عنوان کشور مبدأ تولید زیتون معرفی می‌کنند، در صورتی که ایران نیز به وفور محصول زیتون دارد.
اسپانیایی‌ها با تولید تنها 3درصد از زعفران دنیا نیز همین اندازه برای معرفی و نمایش این محصول خود در تلاشند. هرساله با اجرای جشنواره‌های بزرگ زعفران در نزدیکی مناطق کاشت این محصول و ارائه تسهیلات گردشگری مناسب، کشورهای جهان را به سمت خود می‌کشانند و محصول خود را به آن‌ها معرفی می‌کنند. به این ترتیب است که مردم جهان، اسپانیا را به عنوان تولیدکننده اصلی زعفران می‌شناسند و به همین دلیل است که نقش این کشور در قیمت‌گذاری جهانی این محصول مهم و پررنگ است.
تکنولوژی به جهانی شدن زعفران کمک می‌کند
نکته دیگری که باید به آن توجه شود نقش استفاده از تکنولوژی در تولید و ارائه محصول زعفران است. ما به هیچ وجه نتایج مطالعات دانشگاهی را برای بهبود کیفیت محصول زعفران به کار نگرفته‌ایم در حالی که مطالعات کارآمد بسیاری در این حوزه موجود است. در ایران در 95 درصد مناطق زیر کشت زعفران، برداشت این محصول به صورت دستی انجام می‌گیرد. ما روی کشت بزرگ‌مقیاس این محصول اصلاً کار نکرده‌ایم، به این معنی که کماکان همان زمین‌داران قدیمی که از گذشته به کشت این محصول مشغول بوده‌اند، همچنان در حال تولید زعفران هستند و محصول خود را نیز مانند گذشته به شکل کاملاً سنتی برداشت می‌کنند و می‌فروشند. در حالی که در کشورهای آمریکا و اسپانیا ما شاهد کاشت و برداشت مکانیزه این محصول هستیم. این موضوع در نرخ تولید صنعتی زعفران مؤثر است و این امکان را در اختیار این کشورها قرار می‌دهد که محصول را به موقع و با کیفیت مناسب برداشت کنند و به دست مصرف‌کننده برسانند.
مورد مهم بعدی که درخصوص زعفران در کشور ما با ضعف و کاستی روبرو است، موضوع بسته‌بندی محصول است. این مشکل برای ما از طراحی بسته‌بندی‌ها و نحوۀ باز کردن آن‌ها گرفته تا شیوه ارائه و نوع تبلیغات خودنمایی می‌کند در حالی که آمریکا و اسپانیا به شدت روی شیوه‌های ارائه و تبلیغ زعفران کار می‌کنند و برای آن وقت می‌گذارند. تا جایی که حتی در بسیاری از موارد ما محصول زعفران کشورمان را به صورت فله‌ای به اسپانیا صادر می‌کنیم و آن‌ها همین زعفران ما را با بسته‌بندی‌های جذاب و گیرا و در روند تبلیغات مؤثر با چندین برابر قیمت به جهانیان می‌فروشند.
روش کشت سنتی زعفران، تهدید و فرصت
اما باید دانست که ما اگر می‌خواهیم کماکان به شیوه سنتی به کشت زعفران ادامه دهیم، همزمان با یک فرصت و یک تهدید مواجه هستیم. بخش تهدیدآمیز ماجرا آن‌جا است که در مقابل، آمریکا و اسپانیا به‌عنوان دو تولیدکننده دیگر زعفران در جهان با استفاده از فناوری و روش‌های صنعتی و مکانیزه کردن کارها، در کاشت و برداشت این محصول از ما پیشی می‌گیرند. راهی که در ایران برای توسعه و جهانی کردن این محصول بومی می‌توان در پیش گرفت، مکانیزه و صنعتی کردن مراحل تولید زعفران در کنار حفظ جذابیت‌های فرهنگی آن به شکل سنتی و بومی در کنار ارائه گسترده آن در جشنواره‌های بزرگ و بین‌المللی است. اما تمام این‌ها مستلزم توسعه زیرساخت‌های گردشگری و نوعی از روابط و مناسبات است که اجازه دهد که کشورهای دیگر از سراسر دنیا به کشور ما سفر کنند و در این جشنواره‌ها شرکت کنند.
اما اگر از جنبه فرصت‌بخشی به این رویکرد سنتی نگاه کنیم می‌توانیم خودمان را به عنوان تنها کشوری در جهان معرفی کنیم که کماکان به تولید «زعفران ارگانیک» می‌پردازد. یعنی زعفران را به سنتی‌ترین شکل ممکن می‌کاریم و برداشت می‌کنیم. این می‌تواند یک فرصت خوب برای ما تلقی شود اگر ما از این فرصت بهره‌برداری مناسبی انجام دهیم و خودمان را به عنوان یک تولیدکنندۀ محصول این‌چنینی به دنیا بشناسانیم. اگر این فرصت را درست بشناسیم می‌توانیم روی محصول زعفران که بهره‌وری بسیار بالایی دارد و برای ما هم به لحاظ اقتصادی و هم از نظر منابع آب دارای اهمیتی استراتژیک است، سرمایه‌گذاری عظیمی انجام دهیم.
No tags for this post.
