نقاشی به‌مثابه تنفس دوم/4
رنگ‌ها چه می‌گویند؟ روان‌شناسی رنگ در نقاشی افراد مضطرب
وقتی واژه‌ها از بیان درونی‌ترین اضطراب‌ها ناتوان‌اند، رنگ‌ها بی‌واسطه وارد عمل می‌شوند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که رنگ‌هایی که افراد مضطرب در نقاشی‌های خود انتخاب می‌کنند، می‌توانند نشانه‌ای از حالت‌های هیجانی و سطح تنش آن‌ها باشند. با شناخت زبان رنگ‌ها، راه‌هایی برای کاهش اضطراب از دل نقاشی پدیدار می‌شود. در پرونده «نقاشی به مثابه تنفس دوم» چت‌جی‌پی‌تی نگاهی دارد به اثر آرام‌بخش نقاشی آزاد بر ذهن مضطرب.
زبان رنگ در نقاشی‌های اضطراب‌آلود
به گزارش خبرگزاری سینا، یکی از اولین نمودهای اضطراب در نقاشی، تمایل ناخودآگاه افراد به استفاده از رنگ‌های تیره، مات و سرد است. رنگ‌هایی چون خاکستری، قهوه‌ای تیره، سیاه و آبی تیره اغلب در آثار کسانی دیده می‌شود که دچار اضطراب مزمن یا تنش‌های بلندمدت هستند. پژوهشی در دانشگاه آوینیون فرانسه نشان داد که شرکت‌کنندگان مضطرب، در هنگام نقاشی آزاد، به‌صورت قابل توجهی از رنگ‌هایی با شدت پایین و روشنایی کمتر استفاده کردند.
تحلیل‌های روان‌شناختی این نقاشی‌ها نیز نشان داده‌اند که انتخاب رنگ نه‌تنها بازتابی از حال درونی فرد است، بلکه می‌تواند ابزاری برای شناسایی نیازهای هیجانی پنهان او باشد. به‌عنوان مثال، استفاده مکرر از رنگ آبی تیره می‌تواند نشانگر نیاز به امنیت، سکوت یا حمایت باشد، در حالی که انتخاب خاکستری ممکن است نشانه‌ای از سرکوب احساسات یا بی‌انگیزگی باشد.
بیشتر بخوانید:
نقاشی ذهن‌آگاهانه؛ تمرکز، سکوت، آرامش
نقاشی‌های جمعی؛ وقتی اضطراب در جمع رها می‌شود
جالب آن‌که برخی درمانگران هنر تأکید دارند که رنگ‌های انتخاب‌شده توسط افراد، نه‌تنها اضطراب را بازتاب می‌دهند، بلکه در صورت هدایت مناسب، می‌توانند در کاهش آن نیز نقش داشته باشند. اینجاست که روان‌شناسی رنگ و هنر‌درمانی در هم می‌آمیزند.
از ترس تا ترمیم: چگونه رنگ بر روان اثر می‌گذارد؟
علم روان‌شناسی رنگ می‌گوید رنگ‌ها می‌توانند در عملکرد سیستم عصبی، ضربان قلب، فشار خون و حتی تولید هورمون‌های استرس اثر بگذارند. برای مثال، رنگ قرمز ممکن است در برخی افراد ایجاد تنش کند، اما در افراد افسرده می‌تواند احساس انرژی یا گرما ایجاد کند. در مقابل، رنگ سبز ملایم یا آبی روشن معمولاً با احساس آرامش و کاهش اضطراب همراه است.
در هنر‌درمانی، این یافته‌ها به شکل عملی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای نمونه، در یک کارگاه نقاشی برای بزرگسالان مبتلا به اضطراب اجتماعی، به شرکت‌کنندگان پیشنهاد شد که یک بار با رنگ‌های تیره و بار دیگر با رنگ‌های شادتر نقاشی کنند. نتایج نشان داد که در بیشتر موارد، حتی بدون راهنمایی مستقیم، افراد در نقاشی دوم احساس آرامش و کنترل بیشتری را گزارش کردند.
همچنین مشخص شده که نقاشی با رنگ‌های مشخص در فضاهایی با نور ملایم و موسیقی آرام، می‌تواند فرآیند بازسازی ذهنی را تقویت کند. رنگ‌های گرم و روشن همچون زرد طلایی، صورتی کمرنگ یا نارنجی ملایم در برخی بیماران موجب کاهش تنش عضلانی و احساس سبکی در بدن شده‌اند.
تمرینی ساده برای خانه: نقشه رنگی احساسات
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان درگیر اضطراب هستید، می‌توانید از یک تمرین ساده رنگی برای شناسایی و مهار هیجانات کمک بگیرید. کافی است:
۱. چند برگه سفید و مجموعه‌ای از مداد رنگی یا آبرنگ آماده کنید.
۲. از خود یا فرد موردنظر بخواهید که بدون فکر قبلی، با رنگ‌ها حال خودش را نقاشی کند؛ بدون آن‌که چیزی قابل شناسایی روی کاغذ بکشد.
۳. بعد از اتمام، فقط به نقاشی نگاه کنید. ببینید کدام رنگ غالب بوده است. آیا ترکیب‌ها تیره‌اند یا روشن؟ زوایا تندند یا خطوط نرم‌اند؟
۴. سپس، نقاشی دیگری فقط با رنگ‌هایی از طیف روشن، مثلاً زرد، سبز، صورتی و آبی ملایم بکشید.
۵. در پایان، تجربه حسی بعد از هر نقاشی را با هم مقایسه کنید.
این تمرین اگر چند بار در هفته تکرار شود، می‌تواند به‌مرور به بهبود خلق و کاهش نشانه‌های اضطرابی کمک کند، بدون آن‌که فرد نیاز به مهارت خاصی در نقاشی داشته باشد.
وقتی رنگ حرف می‌زند، اضطراب خاموش می‌شود
برخلاف کلمات که ممکن است در بیان احساسات ناتوان باشند، رنگ‌ها بی‌واسطه با روان انسان ارتباط می‌گیرند. در نقاشی افراد مضطرب، رنگ‌ها نشانه‌هایی از ترس، تنهایی، خشم یا حتی امیدند. هنر‌درمانی با بهره‌گیری از این زبان خاموش، راهی علمی و ساده برای شناسایی و کاهش اضطراب فراهم می‌کند.
شناخت روان‌شناسی رنگ، فقط برای هنرمندان یا روان‌درمانگران نیست. هرکسی می‌تواند با کمی توجه به رنگ‌هایی که انتخاب می‌کند، نقاشی می‌کشد یا حتی در دکور خانه به کار می‌برد، به آگاهی تازه‌ای از احساسات خود برسد. به‌قول بسیاری از فعالان هنر‌درمانی، گاهی فقط کافی است اجازه دهیم رنگ‌ها حرف بزنند.
*این گزارش برگرفته از توضیحات ارائه‌شده توسط ChatGPT است.
*تصویر این گزارش توسط هوش مصنوعی Copilot طراحی و اجرا شده است.
