یادداشت آزاده لشکری‌زاده، مسئول توسعه صنایع خلاق پارک علم و فناوری کرمان
نقش بی‌بدیل صنایع خلاق فرهنگی در افزایش تاب‌آوری جامعه در ایام جنگ و بحران
آزاده لشکری زاده، مسئول توسعه صنایع خلاق پارک علم و فناوری کرمان در یادداشتی به اهمیت صنایع خلاق در زمان جنگ و بحران پرداخته است. صنایع خلاق و فرهنگی در این دوران باعث ایجاد تاب‌آوری و ایجاد بستری برای ابراز هویت جمعی و همدلی تبدیل می‌شود. در این یادداشت آمده است:
به گزارش خبرگزاری سینا، در زمان جنگ و بحران، جامعه بیش از هر زمان دیگر به منابعی نیاز دارد که بتواند امید، هویت و انگیزه ادامه زندگی را تقویت کند. در این میان، صنایع خلاق و فرهنگی که شامل حوزه‌هایی نظیر هنرهای تجسمی، ادبیات، موسیقی، رسانه، سینما، تئاتر و حتی فناوری‌های نوآورانه محتوایی هستند، به عنوان نیروی نرم جامعه، نقشی اساسی در ایجاد تاب‌آوری ایفا می‌کنند. این صنایع با بهره‌گیری از قدرت داستان‌گویی، احساس‌برانگیزی، الهام‌آفرینی و ارتباط‌سازی، می‌توانند بحران را به بستری برای ابراز هویت جمعی و همدلی تبدیل کنند. وجود فضاهای فرهنگی و محصولات خلاق طی بحران، به کاهش استرس و ترس کمک می‌کند، زبان مشترکی برای درد و امید می‌آفریند و باعث می‌شود جامعه کم‌تر دچار فروپاشی روانی گردد. به تعبیر دیگر، صنایع خلاق، زیربنای تاب‌آوری فرهنگی شده و توان مقابله جامعه با آسیب‌های روانی و اجتماعی را شدت می‌بخشند.
تقویت هویت جمعی و روح همبستگی ملی
یکی از کارکردهای مهم صنایع خلاق و فرهنگی در دوره جنگ، تقویت هویت جمعی و ایجاد حس همبستگی ملی است. آثار هنری، موسیقی‌های حماسی، فیلم‌ها و داستان‌هایی که از دلاوری‌ها و انسجام اجتماعی روایت می‌کنند، به مردم یادآور می‌شود که تنها نیستند و بحران، بخشی از سرگذشت و هویت مشترک آن‌هاست. نمایش جشنواره‌ها، تئاترها و مناسبت‌های فرهنگی حتی در ایام بحران، معنای نمادین پایداری و مقاومت را تقویت می‌کند. این صنایع، ابزاری برای احیای سنت‌ها و باورهای ملی و مذهبی نیز هستند که نسل‌ها را به یکدیگر پیوند داده و امید به آینده را حفظ می‌کنند. تجربه کشورهای بحران‌زده نشان داده حمایت از این حوزه خود به نوعی سرمایه‌گذاری در تاب‌آوری اجتماعی است.
بهبود سلامت روان و ایجاد فضای ترمیم عاطفی
هنر و خلاقیت، همواره پناهگاهی مطمئن در روزهای تلاطم بوده‌اند. فعالیت‌های هنری مثل نقاشی، نوشتن، موسیقی، تئاتر و حتی سرگرمی‌های جمعی، علاوه بر ترمیم عاطفی، فرصت ابراز احساسات، غم و اضطراب را برای افراد فراهم می‌آورند. در دوران جنگ، بسیاری از گروه‌های آسیب‌پذیر همچون کودکان، سالمندان و زنان نیازمند حمایت روانی هستند. مشارکت در پروژه‌های فرهنگی یا تولید آثار هنری، برای این افراد نقش درمانی ایفا کرده و با امیدبخشی، اضطراب جمعی را تخفیف می‌دهد. این فرآیند هنری نه تنها بر فرد بلکه بر فضای کل جامعه تأثیر مثبت دارد و میزان افسردگی و ناامیدی عمومی را به صورت چشمگیری کاهش می‌دهد.
تولید روایت‌های الهام‌بخش و مقابله با پروپاگاندا
صنایع خلاق و فرهنگی در دوران بحران، به تولید و ترویج روایت‌های امیدبخش، قهرمانی و مقاومت مشغول‌اند. این روایت‌ها با قدرت داستان‌سرایی خود، نگاه جامعه را از صرف رنج به سوی امکان ایستادگی و بازسازی معطوف می‌کنند. در برابر موج شایعات، اخبار منفی و فعالیت رسانه‌های دشمن، محصولات فرهنگی و هنری داخلی روایت رسمی و مثبتی از وضعیت جامعه ارائه می‌دهند؛ روایتی که می‌تواند روحیه شهروندان را حفظ و انگیزه بهبود وضع موجود را تقویت کند. از موسیقی‌های مقاومت تا مستندسازی روزهای دشوار، صنایع خلاق حافظ روایت ماندگار ملی‌اند که سرمایه اجتماعی را برای نسل‌های بعد نیز به یادگار می‌گذارند.
اقتصاد خلاق و تاب‌آوری معیشتی جامعه
بر خلاف تصور رایج که صنایع فرهنگی را صرفاً ابزاری برای سرگرمی می‌داند، این حوزه‌ها بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور را در دوران بحران سرپا نگه می‌دارند. صنایع فرهنگی با ماهیت شبکه‌ای و انعطاف‌پذیری بالا، فرصت‌هایی برای اشتغال‌زایی و حفظ معیشت هنرمندان و متخصصان خود فراهم می‌آورند. در شرایطی که بسیاری از صنایع به دلیل مخاصمه متوقف می‌شوند، فعالیت‌هایی مثل تولید محتوای دیجیتال، نشر آثار فرهنگی، عرضه محصولات صنایع دستی یا اجرای برنامه‌های کوچک هنری می‌تواند جریان مالی محدودی اما پایدار ایجاد کند. حمایت از این اقتصاد خلاق، کمک بزرگی به تاب‌آوری اقتصادی و امیدآفرینی در جامعه است.
در نهایت باید اذعان کرد که صنایع خلاق و فرهنگی سرمایه‌ای بی‌بدیل برای بالا بردن تاب‌آوری جامعه در روزهای بحران به شمار می‌روند. توصیه سیاستی مهم در این حوزه، تدوین برنامه‌های حمایتی، تسهیل دسترسی به منابع لازم، آموزش مهارت‌های خلاقه و فراهم‌سازی زیرساخت مشارکت عمومی در فعالیت‌های فرهنگی است. اقداماتی مانند حفظ و تقویت فضاهای فرهنگی، حمایت از تولید آثار هنری، ترویج جشنواره‌های محلی و پشتیبانی از هنرمندان مستقل، زمینه بازگشت جامعه به مسیر عادی و رونق پس از بحران را هموار می‌کند. در عصر جدید، تنها جوامعی که به صنایع فرهنگی خود بها دهند، توان عبور پیروز از بحران‌ها را خواهند داشت.
