دانشگاه های کوچک مقیاس، چالش بهره‌وری آموزش عالی کشور
معاون علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور با اشاره به پراکندگی مراکز آموزش عالی و سهم بالای دانشگاه‌های کوچک‌مقیاس، بر ضرورت بازنگری در ساختار و تجمیع منابع برای افزایش اثربخشی نظام آموزش عالی تأکید کرد.
به گزارش خبرگزاری سینا، محسن نجفی‌خواه امروز، ۱۷ اردیبهشت‌ماه در آیین گشایش اجلاس معاونان اداری‌ـ‌مالی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور که به میزبانی دانشگاه شیراز برگزار شد، گزارشی از وضعیت درآمدها، مصارف و جهت‌گیری‌های بودجه سال ۱۴۰۴ ارائه کرد.
نجفی‌خواه با اشاره به عملکرد مالی دولت در سال ۱۴۰۳ گفت: درآمدهای دولت در این سال بالغ بر ۲۵۶۲ همت (هزار میلیارد تومان) بوده است، اما برای پوشش هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر و تحقق حداکثری اهداف، عملکرد مالی به ۳۳۶۵ همت (معادل ۱۳۱ درصد) رسید. از این میزان، ۲۲۹۹ همت از محل درآمدها و ۱۰۶۶ همت از منابع فرابودجه‌ای شامل اوراق تسویه، مجوز سران و استجازه‌ها تأمین شده است.
وی افزود: اعتبارات هزینه‌ای با رشد ۲۴.۵ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲ در قانون پیش‌بینی شده بود که با عملکرد ۱۰۹ درصدی مواجه شد. با وجود تعهدات قانونی دولت در ۱۴ حوزه مانند دفاع، آب، بحران، پتروشیمی و کالاهای اساسی، تلاش شد که سهم دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی از تخصیص منابع، کمتر از میانگین کشوری نباشد.
معاون علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور از رشد ۴۰ درصدی بودجه وزارت علوم در سال ۱۴۰۴ خبر داد و گفت: در این رشد، دانشگاه‌ها ۴۱ درصد، مؤسسات پژوهشی ۳۹ درصد، پارک‌های علم و فناوری ۴۰ درصد و ردیف‌های ستادی ۲۹ درصد رشد داشته‌اند. همچنین درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها با رشد ۲۵ درصدی همراه بوده، در حالی‌که این رقم در مؤسسات پژوهشی ۱۱ درصد و در پارک‌های علم و فناوری ۱۴ درصد بوده است.
وی یادآور شد: اعتبارات پیوست یک طرح‌های تملک دارایی با رشد ۴۵ درصدی مواجه شده‌اند، اما وزارت علوم رشد ۸۹ درصدی را در این حوزه تجربه کرده است.
نجفی‌خواه در ادامه به جهت‌گیری‌های مهم قانون بودجه سال ۱۴۰۴ اشاره کرد و گفت: در سال آینده، توجه ویژه‌ای به مقاوم‌سازی، توسعه فضاهای آموزشی، حمایت از اعضای هیأت علمی و تقویت زیرساخت‌های علمی کشور شده است.
معاون علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور با اعلام اختصاص یکهزار میلیارد تومان برای مقاوم‌سازی و بازسازی فضاهای فرسوده دانشگاهی، افزود: برای چهار طرح دانشگاهی و پژوهشی با مشارکت خیرین و منابع اختصاصی نیز ۴۶۸ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
نجفی‌خواه ادامه داد: اعتبارات احداث فضاهای آموزشی و کمک‌آموزشی نیز با رشد چشمگیر از ۴۱۲۳ به ۸۴۸۲ میلیارد تومان رسیده است. همچنین، اعتبار لازم برای اشتراک پایگاه‌های علمی بین‌المللی و حمایت از فعالیت‌های علمی دانشگاه‌های برتر با رشد ۳.۵ برابری نسبت به سال گذشته پیش‌بینی شده است.
به گفته معاون علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور، در راستای حمایت از پژوهش و تقویت انگیزه‌های علمی، ۵۰۰ میلیارد تومان برای اعطای گرنت به اعضای هیأت علمی در نظر گرفته شده که نسبت به سال قبل رشد ۲.۵ برابری دارد.
نجفی‌خواه از اختصاص ۳۵۰ میلیارد تومان برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در پارک‌های علم و فناوری و ۴۰ میلیارد تومان برای کمک به انجمن‌های علمی نیز خبر داد و افزود: برای استخدام ۱۸۱۴ عضو هیأت علمی جدید نیز ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار تخصیص یافته است.
معاون علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور تأکید کرد: این اقدامات با هدف ارتقای جایگاه علمی کشور، توانمندسازی زیرساخت‌های پژوهشی و توسعه سرمایه انسانی در دستور کار قرار گرفته‌اند.
نجفی‌خواه به برخی چالش‌های اساسی آموزش عالی اشاره و خاطر نشان کرد: تأمین مالی همچنان وابسته به منابع دولتی است و دانشگاه‌ها تنها حدود ۲۴ درصد از هزینه‌های خود را از محل درآمد اختصاصی تأمین می‌کنند.
وی با اشاره به سطح توسعه‌یافتگی دانشگاه‌ها افزود: ۶۳ درصد دانشگاه‌ها نسل اول (آموزش‌محور)، ۲۵ درصد نسل دوم (پژوهش‌محور)، تنها ۲ درصد فناورمحور و ۱۰ درصد جامعه‌محور هستند. همچنین، از ۱۳۹ دانشگاه دارای ردیف بودجه، ۱۲ درصد بزرگ‌مقیاس، ۲۳ درصد متوسط و ۶۰ درصد کوچک‌مقیاس‌اند؛ ۵ درصد نیز فاقد مقیاس مؤثرند. این ساختار، هزینه تمام‌شده خدمات آموزش عالی را بالا برده و کیفیت خروجی‌ها را کاهش داده است.
معاون علمی، فرهنگی و اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور همچنین نسبت نیروی انسانی در دانشگاه‌ها را ناعادلانه دانست و تصریح کرد: در سال ۱۴۰۳ به ازای هر یک عضو هیأت علمی، حدود ۳ نفر نیروی غیرهیأت علمی در دانشگاه‌ها مشغول به کار بوده‌اند (نسبت ۲.۹۶ به ۱) که این امر بر کیفیت و کارآمدی آموزش عالی تأثیر منفی گذاشته است.