کتاب نازل، تخفیف بالا؛ فرمول کتابسازان در نمایشگاه کتاب!

با کمی گشت در راهروهای سالن شبستان؛ محل حضور ناشران عمومی نمایشگاه کتاب، بارها و بارها با غرفه ناشرانی با عناوین تکراری مواجه شدیم. ناشرانی که کتاب‌هایی با عنوان‌های آشنا اما مترجمانی ناآشنا عرضه کرده‌اند؛ ناشرانی که اگرچه مجوز چاپ کتاب دارند اما بیشتر به دنبال عناوین چاپ شده ناشران پُرکار و پُرتجربه هستند.

طی سال‌های اخیر، فعالیت ناشران متفرقه و کتاب‌ساز، بنیه صنعت نشر را تضعیف کرده‌اند، این موضوع درحالی رخ می‌دهد که ناشران کارکشته و بزرگ، فرایند حرفه‌ای تولید کتاب مثل حق‌التالیف و هزینه‌های دیگر مثل توزیع، چاپ و صفحه‌بندی را متقبل می‌شوند اما ناشران کپی‌کار بدون کوچکترین زحمتی، ثمره سال‌ها تلاش و دستاورد فرهنگی ناشران را چپاول می‌کنند.

شنیده‌ها حاکی از این است که ستاد اجرایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران قرار است، امسال تمهیدات سختگیرانه‌ای نسبت به حضور ناشران کتاب‌ساز در نمایشگاه کتاب داشته باشد و بخش عمده این تصمیمات مبنی بر رجوع به احکام صادر شده ازسوی هیئت بدوی و تجدیدنظر است.

ستاد اجرایی نمایشگاه کتاب در سال ۱۴۰۳ نیز تمهیداتی برای جلوگیری از حضور برخی از این ناشران اندیشید که با استقبال خوبی از سوی اهالی نشر روبه‌رو شد؛ جلوگیری از ورود مصادیق کتاب‌سازی به نمایشگاه، از جمله اقدامات کمیته‌های برگزارکننده و نظارتی نمایشگاه است که باید با ساز و کار مناسب اجرایی شود.

طی سال‌های مختلف، ناشران معتبر و مطرح توانسته‌اند با انتشار کتاب‌های حرفه‌ای و پُرمخاطب نام و برند خود را در میان جامعه کتابخوانان نهادیه کنند اما این موضوع درحالی ادامه دارد که ناشران کپی‌کار همچنان مشغول بازنویسی و نشر کتاب‌های نازل در بازارهستند، کتاب‌هایی که نه‌تنها در چاپ اثر بی‌کیفیت هستند بلکه در محتوا و ترجمه نیز کیفیت بسیار پایینی دارند.

امیدواریم…

ابراهیم کریمی، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با بیان اینکه پیش‌بینی می‌کنم نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، پُررونق‌تر از دوره‌های قبل باشد، گفت: طبق برآوردهای اولیه، ناشران بیشتری در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور خواهند داشت و این موضوع می‌تواند در رونق فرهنگی و حوزه نشر تاثیر ویژه‌ای داشته باشد.

وی با طرح این موضوع که در نمایشگاه کتاب تهران، باید به بُعد کیفی این رویداد توجه شود، ادامه داد: در این حوزه باید استانداردی برای حضور ناشران و کتاب‌های ناشران در نظر گرفته شود، باید معیاری در نظر گرفته شود که آیا هر کتابی که چاپ شده ارزش حضور در نمایشگاه نمایشگاه کتاب را دارد یا خیر؟

کریمی با بیان اینکه امیدوارم کتاب‌های نازل در نمایشگاه کتاب امسال عرضه نشوند، عنوان کرد: معتقدم که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب و ادبیات ایران با اطلاعاتی که از ناشران و کتاب‌ها دارند می‌توانند این موضوع را کنترل کنند؛ زیرا عمده کتاب‌های کم‌کیفیت، در اصل کپی کتاب‌های موفق ناشران بزرگ است.

وی با طرح این موضوع که برخورد با این ناشران کار سختی است، افزود: باید بررسی شود کتابی که منتشر شده، یک اثر خلاقانه بوده یا خیر، آیا ترجمه این اثر نخستین‌بار انجام شده یا خیر، این‌ها موضوعاتی هستند که با کمی دقت در متن و محتوای کتاب می‌توان متجه شد، اثر تجدید چاپ کتاب‌های ناشر معتبر است.

به گفته کریمی، خبرهایی به گوش می‌رسد که قرار است از ورود این گونه ناشران به نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران جلوگیری شود که امیدبخش است، ما هم به این موضوع امیدواریم.

ترجمه موازی و سود بیشتر

تعدد عرضه یک کتاب با مترجمان و ناشران مختلف، سرفصل سرگشتگی مخاطبان نمایشگاه کتاب است؛ آن‌هم وقتی که نام ناشر و مترجم را ندانند. هرچند در این میان برای بسیاری از مردم، نام مترجم و انتشارات چندان هم مهم نیست و برخی فقط به دنبال کتابی با قیمت کمتر یا تخفیف بیشتر هستند.

البته قیمت کتاب‌های کتاب‌سازی شده نسبت به آثار اصلی کمتر است؛ زیرا هزینه‌های کمتری برای ناشران دارد و آن‌ها نیز در قیمت‌گذاری، کمترین حاشیه سود را برای خود در نظر می‌گیرند و بخش زیادی از مخاطبان بدون دانستن چرایی این موضوع، به سراغ ناشران می‌روند.

به‌نظر می‌رسد هم‌اندیشی و تجمیع نگاه‌های کارشناسانه می‌تواند به حل مشکلات حضور ناشران کتابساز در نمایشگاه کتاب تهران کمک کند، هر چند نبود قانون کپی‌رایت ازجمله عواملی است که به هر ناشری اجازه می‌دهد به سراغ ترجمه‌های موازی برود. بسیاری از کارشناسان حوزه نشر بر این باورند که کنترل چاپ عناوین تکراری ناشران و نگاهی به فهرست تخلفات ناشران در نمایشگاه کتاب یا رویدادهای مشابه تا حد زیادی به توقف این مسئله کمک می‌کند.

دقایقی پای صحبت‌های مجید طالقانی، مدیر نشر «گستره» می‌نشینیم. وی با اشاره به رشد روزافزون فعالیت ناشران کتابساز در بازار نشر، عنون کرد: طی یک‌دهه اخیر افرادی که به این حوزه وارد شده‌اند نه‌تنها کم نشده، بلکه به دلیل سود بی‌چون و چرایی که دارد، بیشتر هم شده و سیاست‌ها و استراتژی آن‌ها در بازه‌های زمانی مختلف تغییر کرده است.

وی با طرح این موضوع که گاهی در بررسی کتاب‌ها متوجه می‌شویم، یک کودک ۶ساله مترجم کتاب است، افزود: با کمی جستجو و ریزبینی در آثار منتشر شده می‌توان ثابت کرد که کتاب‌های این ناشران کتاب‌سازی است اما عملاً اقدام خاص و ویژه‌ای برای برخورد با این افراد انجام نمی‌شود.

طالقانی با اشاره به تبعات این موضوع، توضیح داد: ترجمه‌های کم‌کیفیت و ظلمی که درحق زبان فارسی، ترجمه و مترجمان می‌شود بر کسی که دلسوز این حوزه است پوشیده نیست. افرادی به این حوزه ورود پیدا کرده‌اند که با تغییر افعال، اصالت و درستی، ترجمه را از بین می‌برند.

وی ادامه داد: متاسفانه مردم به قیمت پشت جلد و درصد تخفیف توجه و فکر می‌کنند، اگر در مقایسه با یک کتاب دیگر، کتابی را با قیمت پایین‌تر خریداری کنند سود کرده‌اند، غافل از اینکه در بسیاری از مواقع به دلیل متن ناپاکیزه و کیفیت پایین فنی و محتوایی، کتاب را کنار می‌گذارند.

مدیر نشر گستره، سردرگمی مخاطب را نخستین پیامد این مسئله دانست و افزود: معتقدم در این حوزه طی روزهای باقی مانده تا نمایشگاه باید اطلاع‌رسانی گسترده‌ای از سوی ناشران و تشکل‌های صنفی به مردم انجام شود تا حداقل در این ایام شاهد اقبال محدود و کم مردم به این آثار باشیم.

طالقانی همچنین برخورد با این گروه کتابساز را یک ضرورت دانست و افزود: تا چند سال قبل این ناشران انبار داشتند و می‌شد از طریق انبار آن‌ها را شناسایی کرد، اما با استفاده از چاپ دیجیتال، دیگر نیازی به انبار نیست، این گروه ناشران هم به دلیل آماده بودن خوراک فکری و محتوایی به سراغ کتاب ناشران پُرمخاطب می‌روند و سود خوبی هم به دست می‌آورند، این وسط ناشر و کتابفروش دچار مشکل می‌شود که هم باید مالیات بپردازد و هم مراقب میراث معنوی و مادی خود باشد.