به گزارش خبرگزاری سینا، امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم اختراعات ایران و عضو رسمی ویکی آمار سازمان ملل متحد اظهار کرد: سازمان کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD) در تازه‌ترین گزارش خود با عنوان «فناوری و نوآوری ۲۰۲۵»، جهان را به تصویر می‌کشد که به‌سرعت تحت تأثیر فناوری‌های مرزی مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین، رباتیک، زیست‌فناوری و نانوفناوری در حال تغییر است.

وی اظهار کرد: این گزارش، شاخص جدیدی تحت عنوان شاخص آمادگی برای فناوری‌های نوظهور (Frontier Technologies Readiness Index) معرفی کرده که میزان آمادگی کشورها برای بهره‌گیری از این فناوری‌ها را در پنج محور کلیدی ارزیابی می‌کند.

محمدی ادامه داد: بر اساس این گزارش، کشورهای توسعه ‌یافته اروپا و آمریکای شمالی در صدر جدول آمادگی برای فناوری‌های نوظهور قرار دارند. ۱۰ کشور اول به ترتیب عبارتند از:

به گفته وی این کشورها الگویی از سیاست‌گذاری یکپارچه، آموزش فناورانه، سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی و حاکمیت داده‌ها ارائه داده‌اند.

جایگاه ایران در شاخص جهانی آمادگی برای فناوری‌های نوظهور

سرپرست تیم اختراعات ایران با اشاره به جایگاه ایران در شاخص آمادگی برای فناوری‌های نوظهور، گفت: ایران در نسخه ۲۰۲۵ این گزارش، در رتبه ۷۲ از میان ۱۶۶ کشور قرار گرفته است. ایران در مقایسه با سال ۲۰۲۲ که رتبه ۷۳ را داشت، یک رتبه بهبود یافته و در میان کشورهای با درآمد متوسط به بالا (Upper-middle-income countries) طبقه‌بندی شده است. بررسی دقیق‌تر زیرشاخص‌های ایران چنین تصویری به‌دست می‌دهد:

شاخص زیر ساخت ICT

رتبه ایران در شاخص زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) ۹۴ است. وضعیت دسترسی به اینترنت پرسرعت، توسعه مراکز داده و پوشش شبکه ملی اطلاعات هنوز با استانداردهای جهانی فاصله دارد.

شاخص مهارت‌های انسانی

رتبه ایران در شاخص  مهارت‌های انسانی (Skills) ۸۲ است. با وجود دانشگاه‌های معتبر در حوزه مهندسی، آموزش مهارت‌های عملی در زمینه‌هایی مانند یادگیری ماشین، کلان‌داده و هوش مصنوعی نیاز به توسعه دارد.

شاخص تحقیق و توسعه

ایران در شاخص تحقیق و توسعه (R&D): رتبه ۳۵ را کسب کرده است. بهترین عملکرد ایران در این شاخص؛ کشور در انتشار مقالات علمی، تأسیس مراکز نوآوری و تربیت پژوهشگران در موقعیت نسبتاً قوی قرار دارد.

شاخص زیر ساخت‌های صنعتی

ایران در شاخص زیرساخت‌های صنعتی (Industry) در جایگاه ۹۴ جهانی قرار گرفته است. صنعت ایران هنوز از فناوری‌های روز در تولید، اتوماسیون و هوشمندسازی فاصله دارد. بیشتر صنایع همچنان سنتی و با بهره‌وری پایین فعالیت می‌کنند.

شاخص تامین مالی نوآوری

ایران در شاخص تأمین مالی نوآوری (Finance)  رتبه ۵۶ جهانی را از آن خود کرده است. فعالیت صندوق‌های نوآوری و رشد اکوسیستم دانش‌بنیان در ایران مثبت بوده، اما دسترسی به سرمایه خارجی، سرمایه‌گذاری خطرپذیر و تعامل مالی جهانی محدود است.

ایران و گروه BRICS+: فرصت یا چالش؟

محمدی ادامه داد: ایران به‌تازگی به گروه BRICS+ پیوسته است؛ مجموعه‌ای از اقتصادهای نوظهور شامل چین، هند، روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی که به‌دنبال بازطراحی نظام جهانی اقتصاد و فناوری هستند. عضویت ایران در این گروه، فرصت‌های بالقوه‌ای چون «تبادل دانش و الگوریتم‌های هوش مصنوعی»، «بهره‌گیری از زیرساخت مشترک ابری و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی» و «حضور در بازارهای نوآورانه جهانی» را فراهم می‌کند. اما این فرصت‌ها در صورتی محقق می‌شود که ایران زیرساخت داخلی خود را برای مشارکت فعال ارتقاء دهد.

به گفته وی چالش‌های ایران در توسعه فناوری‌های مرزی و هوش مصنوعی شامل «ضعف زیرساخت اینترنت، شبکه‌های انتقال داده و مراکز ابری»، «نبود سیاست ملی جامع در حوزه هوش مصنوعی و داده‌های عمومی»، «خروج نخبگان و محدود بودن ارتباط دانشگاه با صنعت» و «نبود حمایت کافی از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه Deep Tech» است.

محمدی خاطر نشان کرد: جمعیت جوان و تحصیل‌کرده، با علاقه به فناوری‌های نو، حضور فعال در تولید علم در حوزه‌هایی مانند مهندسی برق، مکانیک، نانوتکنولوژی، ظرفیت دانشگاه‌ها و پارک‌های فناوری برای تبدیل پژوهش به محصول و ارتباطات جدید بین‌المللی در قالب BRICS+ و UNCTAD از جمله فرصت‌های ایران در توسعه فناوری‌های مرزی و هوش مصنوعی به شمار می‌رود.

عضو رسمی ویکی آمار سازمان ملل متحد خاطر نشان کرد: گزارش فناوری ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که آینده رقابت جهانی بر مبنای ظرفیت بهره‌برداری از فناوری‌های مرزی شکل می‌گیرد. ایران با وجود محدودیت‌ها، دارای ظرفیت‌هایی است که با سیاست‌گذاری هوشمند می‌تواند آنها را به مزیت رقابتی تبدیل کند. برای بهبود جایگاه ایران، اقدامات زیر توصیه می‌شود:

* تدوین و اجرای استراتژی ملی هوش مصنوعی با مشارکت دولت، دانشگاه و صنعت
* توسعه شبکه‌های پرسرعت و مراکز داده داخلی
* ارتقای نظام آموزش مهارت‌محور در حوزه‌های AI، کلان‌داده، رباتیک
* تقویت صندوق‌های مالی خطرپذیر و مشوق‌های سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی
* ایجاد چارچوب قانونی برای حاکمیت داده، مالکیت الگوریتم و شفافیت الگوریتمی.